Атырау қаласының тұрақты даму стратегиясы

Бүгінгі таңда бұл проблемаға философтар, психологтар, педагогтар ерекше мән

Ғалымдардың зерттеу жұмыстарына  жасалған талдау нәтижесінде, атап айтқанда: Ресейде

Ал ғалым-әдіскерлер (Басекеева  Р.С, Жангельдина Д.І, Ишмухамбетова  Н, Иманғалиева

Сонымен қатар, ғалымдардың  экологиялық мәдениетті қалыптастырудың  педагогикалық негіздерін (Макаров

Әлемдік ғылымда табиғатқа, қоғамға және адам ойының дамуына  ғылыми

Оқу-тәрбие процесін пәнаралық  байланыс негізінде зерттеген психолог-педагогтар: ТМД елдерінде

Қазіргі әлемдік ғылымда  табиғат, қоғам және адам дүниесінің үйлесімділік

Бүгінгі таңда экологиялық  білім мен тәрбие беру мәселесі жан-жақты

Зерттеудің мақсаты: География  пәндерін оқытуда оқушылардың экологиялық  білім мазмұнын

Зерттеу нысаны: жалпы білім  беретін мектептің оқу-тәрбие процесі.

Зерттеу пәні: оқушыларға география  пәнін оқытуда берілетін экологиялық  білімі.

Зерттеудің міндеттері:

оқушылардың экологиялық  білім мазмұнының әдіснамалық-теориялық  негіздерін анықтау;

Қазақстанда экологиялық  білім жүйесінің қалыптасу кезеңдерін негіздеп, мазмұндық сипаттама

География пәндерінің оқушыларға экологиялық білім берудегі мүмкіндіктерін анықтау;

География пәнінің сабақтары  мен сыныптан тыс жұмыстарында оқушыларға экологиялық

Зерттеудің жетекші идеясы: география пәндерін оқыту үрдісінде  экологиялық білім

Зерттеу көздері: экология мәселесіне байланысты философия, педагогика, психология, жаратылыстану

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәні:

экологиялық білім берудің  педагогикалық негіздері анықталды;

география пәндерін оқытуда  оқушыларға экологиялық білім берудің  мүмкіндіктері анықталды;

география пәндерін оқыту  үрдісінде оқушыларға экологиялық  білім берудің тиімділігі

география пәнін оқытуда  экологиялық білім берудің халық  педагогикасымен сабақтастырудың

Зерттеу жұмысының құрылымы мен көлемі: Диссертациялық жұмыс  кіріспеден, үш

Кіріспеде: зерттеудің көкейтестілігі негізделеді, ғылыми аппаратқа (зерттеудің көкейкестілі, нысаны,

«Экология ғылымы және экологиялық  білім мен тәрбие беру» деп

«География пәнін оқытуда  оқушыларға экологиялық білім беру»  атты екініші

Үшінші тарау “Қазіргі таңдағы экологиялық білім берудің  маңызы мен

Қорытындыда, жүргізілген  зерттеу жұмысының негізгі нәтижелері тұжырымдалып, география пәндерін

І ТАРАУ. ЭКОЛОГИЯ ҒЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ МЕН ТӘРБИЕ

Экология ғылымының дамуы  мен қалыптасуы.

Қоғам өміріндегі жаһандану, адам баласының ақыл-ойы мен білімнің нәтижесінде

Экологиялық проблеманың  пайда болуы ең алдымен әлеуметтік-экономикалық факторларға байланысты

Экология - ағзалар мен  олірдың тіршілік ету ортасы арасындағы

Экология ғылымының нақты  нысаны – қоршаған ортаның қазіргі  жағдайы,

Экология мен табиғатты  қорғау ғылымдары бірін-бірі толықтырып отырады. Экология

Адам баласы табиғатты  қорғау үшін оның заңдылықтары мен  негізгі

Биосфера шегінде барлық тірі ағзалар бір-бірімен байланысты және қарым-қатынас

Табиғатта ешбір зат жоғалып  кетпейді. Егер адам баласы жаңа

Яғни, энергияның сақталу  заңы бойынша жұмыс істейді. Сол  үшін

Табиғаттағы экожүйелер мен  ондағы қарым-қатынастар ұзақ жылғы  тұрақты даму

А) өндірісті, өнеркәсіпті  және агрокешендерді игеру кезінде  табиғатқа түсетін

Ә) өндіріс пен өнеркәсіп  салаларын ұйымдастыру кезінде  оның қоршаған

Б) табиғат ресурстарын  игеру кезінде оның қоршаған ортаға пайдалы

В) табиғат ресурстарын  сол қалпында сақтау үшін қорықтар, қорықшалар,

Г) қоршаған орта мен адам баласының денсаулығын сақтау үшін

Табиғат міндеттері мен ұстанымдарын жүзеге асыру алдын-ала ескеру және

Алдын-ала ескерту шаралары белгілі бір аймақтағы табиғат  объектілерін анықтап,

Нақты шешім қабылдау шаралары – табиғаттағы адамның іс-әрекетінен бүлінген

Табиғатты қорғаудың тағы бір мақсаты – экологиялық  қауіпсіздікті қамтамасыз

Табиғи апаттардан қорғауды жүзеге асырудың негізгі бағыттары. Табиғат қорғаудың

жекелеген өндіріс орындары мен өнеркәсіптерді, агроэкологиялық  кешендерді игеруде қазіргі

экологиялық заңдардың орындалуын үнемі қадағалау;

ірі құрылыстарды, өнеркәсіп  кешендерін т.б. объектілерді салуда экологиялық  сараптама

табиғи биоценоздарды  сақтап қалу үшін қорықтар, қорықшалар, ұлттық саябақтар,

табиғат қорғау мәселелері бойынша  халықаралық, мемлекеттік деңгейлерде  ғылыми-практикалық конференциялар

көпшілікке үздіксіз экологиялық  білім мен тәрбие беру және экологиялық

табиғат қорғау мәселелерін  шешу жолдары, оның барысы туралы үнемі

Жоғарыда аталған шараларды  жүзеге асыру әрбір азаматтың  міндеті мен

Жалпы Қазақстанның өсу жағдайы  өлшемдік деңгейге сай келу үшін,

Тұтастай алғанда, қордаланған  экологиялық курделі мәселелерді  толық шешу үшін

Соңғы кезде, экологияны биология ғылымының саласы ретінде емес, жеке

Ал, экология ғылымы табиғаттағы  барлық өзгерістерді айнала қоршаған табиғи

1.2 Экология пәнін оқыту  әдістемесінің өзекті мәселелері.

Қазақстан Республикасының  мемлекеттік білім стандарты  бойынша экологиялық білім беру

Экологияны пән ретінде  оқыту ғылыми-теориялық, педагогикапсихологиялық, оқу-әдіснамалық тұрғыдан да

Қазіргі жағдайда жалпы орта білім беретін оқу орындарында 1991

География курсы бойынша 9-сыныпта экология негіздеріне – 18, 11-сыныпта

Аталған жағдайлар болашақта  жасөспірімдерге үздіксіз экологиялық  білім берудің пәндік

Экологияны оқыту әдісіне  келетін болсақ республика бойынша  авторлық әдіскерлердің

Алдағы мақсат республикамыздың барлық аймақтарын қамтитын бір жүйеге келтіретін

Экологияны пән ретінде  оқытудың біршама тәжірибелері Абай атындағы Алматы

Үздіксіз экологиялық  білім беру жүйесі алғашқы кезең (отбасы, балабақша),

Экологияны пән ретінде  оқыту тәжірибелері Ресейде жақсы  жолға қойылған.

Экологияны оқытудың арнайы оқулықтары болмағандықтан біз, ТМД  елдерінің тәжірибелерін

Экологияны оқыту жалпы  жаратылыстану ғылымдарының тәжірибесімен, әдіснамалық теориясының бастау

Біздің байқағанымыз экологияны оқытудың басқа пәндерге қарағанда  көптеген өзіндік

Экологиялық білім мен  тәрбие берудің орталық ядросы –  сабақ.

Дидактика ұстанымдарына  сәйкес сабақ типтерінің қалыптасқан  түрлері: көп салалы,

Экологияны оқыту барысында  оқушыларға берілетін оқу-тәрбиелік  жұмыстарының ең маңызды

оқушылардың қоршаған орта туралы білімін ұдайы кеңейтіп, олардың  ғылымға

ой-өрістің шығармашылық белсенділігін дамыту;

зерттеушілік қабілетін  дамыту, экологиялық мәселелерді  түсіндіру және өз бетінше

оқушылардың практикалық  іс-қабілетін дамыту және оны өміршең  етуге баулу;

оқушылардың жергілікті жердің экологиялық проблемаларын шешудегі жеке басының жауапкершілігін

Экологиялық білімді жүзеге асыруда білім беру аспектілерімен қатар оның

Ғылымилық ұстанымы, негізінен, оқушыларға білім беруде фактілер, құбылыстар мен

Байланыстылық ұстанымы, негізінен, табиғаттағы тірі ағзалар, орта факторлары, өсімдіктер

Тепе-теңдік ұстанымы, табиғаттағы  биоценоздар, экожүйелер, ондағы ағзалардың жиынтығы мен

Қызығушылық ұстанымы, оқыту  барысында білім берудің барлық әдістері мен

Үздіксіз ұстанымы, оқушылардың  білім деңгейі мен жас ерекшеліктерін ескере

Дамытушылық ұстанымы, оқушылардың  білім қорын балабақшадағы сәбилік  кезінен бастап,

Интеграциялау ұстанымы, экологиялық  білім беруде жаратылыстану пәндері (биология, химия,

Көрнекілік ұстанымы, оқушыларға экологиялық білім беруде оқу  үрдісінде көрнекі

Өлкелік ұстанымдары, экологиялық  білім беруде оқушылардың тұрмыстық  салт-дәстүрлері, қала

Жоғарыдағы ұстанымдарды жүзеге асыру кешенді түрде бір-біріне байланысты әрі

Жоғарыда келтірілген  мақсаттар мен міндеттер, ұстанымдар оқу-тәрбие жұмысының барысында

проблемалық сабақ;

ойлау сабағы;

конференция сабағы;

диспут сабағы;

зерттеушілік сабағы;

экскурсия сабағы;

Оқушылардың шығармашылық қабілетін  дамыту үшін олардың ойлау мен  ойлану

таңдау жасау;

салыстыру;

себеп-салдарын анықтау;

сабақтық және тәжірибе;

зертханалық жұмыстары;

эвристикалық тапсырмалар  жатады.

Жасөспірімдердің зерттеушілік қабілетін дамытудың да маңызы зор. Оның нәтижесінде

Оқушылардың практикалық  қабілетін дамытуда жергілікті жердің фаунасы мен флорасы,

сирек аң мен құстарды анықтау;

экологиялық соқпақ ұйымдастыру;

орманшыларға көмектесу  мен ағаш отырғызу;

бүлінген жерлерді қорғау;

тұрғындарды ақпараттандыру мәселелері жатады.

Аталған сабақ түрлері  мұғалімнің білімі мен біліктілігіне, іс-тәжірибесіне қарай

Десе, де жоғарыдағы жағдайлардың бәрі дұрыс талапқа сай болғанның

1.Сабақтың тақырыбы, оның  міндеттері мен мақсатын анықтау. 

2.Тақырыптың оқу бағдарламасы  мен оқулықтағы орны мен мазмұны. 

3.Тиісті әдебиеттер мен  әдістемелік нұсқаулардағы қажетт  материалдарды іріктеу. 

4.Көрнекі құралдарды талдау.

5.Сабақтың құрылымы және  логикалық берілу жүйесін анықтау. 

6.Сабақтың жоспары бойынша  уақытты мөлшерлеу. 

7.Сабақтың жоспары бойынша  мазмұнын жазу.

Сабақтың барысы:

ұйымдастыру кезеңі (сабақтың тақырыбын жариялау, мақсаты мен  міндеттері, жоспары,

өткен сабақты пысықтау (жоспарды пысықтау сұрақтары тест, т.б.

жаңа материалды оқу (жаңа білім беруге оның негізгі, қосымша

білімді бекіту кезеңі (сұрақ  пен тапсырмалардан тұрады);

үйге тапсырма (параграфтар  мен тапсырмалар анықтап беріледі).

Сабақтың конспектісі:

Конспектіде сабақтың барлық үрдістері жүйелілікпен жазылуы  тиіс. Сабақтың әрбір

Тақырыпқа сәйкес конспектіде  проблемалық мәселелер, төтенше  жағдайлар, жаңалықтар, оқушыларды

Үйге тапсырма нақты және шығармашылық қарқындылығы жоғары болуы  керек.

Экологиялық білім беру оқушылардың  табиғатқа деген сын көзқарасын қалыптастырмай

проблемалық сұрақтар қою;

ғалымдардың идеяялары бойынша  проблемалық жағдайлар туғызу;

бір проблеманы шешу барысындағы  әр түрлі көзқарастарды талдау арқылы

өмірден қарама-қарсы мысалдар келтіре отырып проблема туғызу;

тәжірибелер нәтижесін көрсете  отырып, проблемалық жағдайлар туғызу.

Бұл проблемаларды шешуде мұғалім оқушының танымдық іс-әрекетіне, іздену қабілетіне

Тағы бір көңіл аударатын  әдіс – мұғалімнің сабақ үстінде

Қорыта келгенде, экологияны оқыту әдістемесі, үздіксіз зерттеулер, тәжірибелер мен

Экологиялық білім беруді бүгінгі күннің талабына сай жетілдіру  үшін

1.3 Экологиялық білім мен  тәрбие беру және экологиялық  мәдениетті

Кейінгі жылдары халықтың санасында “экологиялық білім”, “экологиялық тәрбие” ұғымдары

Экологиялық ойлау – қоршаған орта туралы оң түсініктердің жиынтығы.

Экологиялық білім берудің  бірнеше аспектілері бар. Соның  бірі –

Экологияның парагматикалық аспектісі – адам баласының табиғат  туындысы ғана

Ал, экологияның этикалық аспектісі – адам баласының қоршаған табиғи

Экология ғылымының аспектілерін мектеп қабырғасында оқушыларға экологиялық  білім мен

Ғалымдар экологиялық  білім мен тәрбие берудің мәнін  ашқанда табиғатқа

Тарихи зерттеулерде (В.Г.Храпченков) Қазақстандағы мектептің оқу  жүйесі бірнеше кезеңдерге

Экологиялық білім берудің 4-кезеңі, Қазақстан Республикасының  Егемендік алған жылынан

1996-1997 оқу жылынан бастап  республика облыстары мен қала (Алматы,

Пәндерді экологияландыру  мәселесі 2000-2003 жж жарық көрген жаңа буын

мектептерде өтілетін дәстүрлі пәндерді экологияландыру (көп пәнді  үлгі);

факультативтік курстар  негізінде білім беру;

экологияны жеке пән ретінде  оқыту арқылы жүргізіледі.

Экологиялық білімді дамытуға Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

Оқу реформасындағы жаңа өзгерістер мектеп өміріне де оқу мен

экологияны пән ретінде  оқытудың жаңа парадигмаларын енгізу;

барлық оқу жүйелерінде  экологиялық білім берудің бірегей  мемлекеттік стандартын

экологиялық білім беру саласын  ақпараттандыру және ұйымдастырудың жаңа типтерін

экологияны оқытудың жаңа технологиясын өмірге ендіру;

экологиялық білім беруді ғылыммен және практикамен ұштастыру.

Қазақстанда экологияны пән  ретінде оқытудың ТМД елдеріне үлгі боларлық

Қорыта айтқанда, отбасы мен  балабақшадағы экологиялық тәрбие берудің маңызы,

Бастауыш сыныптарда экологиялық  тәрбие беруде мынадай ұстанымдар басшылыққа алынуы

экологиялық жұмыс түрін  ұйымдастыруда оқушының өзіндік  көзқарасы, ұсынысы, белсенділігі

экологиялық жұмыс түрі оқушылардың  белсенділігін, ізденушілігін дамытып, оған бағыт

экологиялық тәрбие жұмысын  жүргізуде оқушылардың психо-физиологиялық  жеке басы даму

балалармен ұйымдастырылатын экологиялық жұмыс кезінде баланың  көңіл-күйіне, сезіміне әсер

экологиялық жұмыс түрлеріне  оқушыларды қатыстыру белгілі бір  мақсатқа негізделіп,

жұмыс нәтижелі болуы үшін оның белгіленген күні, уақыты, жоспары

ІІ ТАРАУ. ГЕОГРАФИЯ ПӘНІН  ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРҒА ЭКОЛОГИЯЛЫҚ  БІЛІМ БЕРУ.

2.1 География пәнін оқытуда  оқушыларға экологиялық білім  беру.

Оқушыларға экологиялық  тәрбие беруде география ғылымының  да алатын орны