Қоқыс дерті - ғасыр қасіреті

Қоқысты қайта өңдеу арқылы, мемлекет шығындарын азайту Қолданылған әдебиет тізімі:

Тақырыбы:«Қоқыс дерті - ғасыр қасіреті»

Зерттеу мақсаты: Жер ғаламшарының шамадан тыс қоқыстар мен өндіріс қалдықтарымен ластану статистикасын есептей келе қоқыс қасіретінің ғаламдық мәселе екендігін дәлелдеу.

Міндеттері:

1) 1) Горбология – қоқыстану  ғылымы жайлы деректер жинау

2) Қоқыстардың зияндылығын, сақталу мерзімі туралы кесте сызу

3) Тұрмыстық қалдықтарды  екінші рет пайдалану жайлы  оқушылармен сұхбат жүргізу, шығармашылық  жұмыстар

5) Зертханалық жұмыстар  жасау

Қорытынды нәтижесі:

- Қоқыс қасіреті мәселесі  толық ашылған.

- Негізгі нәтижесі аталған  тақырып бойынша қажетті деректер  дұрыс таңдай білген.

- Ізденіс жұмыстарының  басты жаңалығы экологиялық тұрғыдан дұрыс алынған.

 

Мазмұны

І Кіріспе ............................................................................................................................. 3 -4

ІІ. Негізгі бөлім

1. Тазалық табалдырықтан басталады............................................................................

2. Өндірістік және шаруашылық қалдықтарды зиянсыздандыру проблемасы .......

3. Қоқысты қайта өңдеу арқылы мемлекет шығындарын азайту..........................

1.4.Қоқыс қалдықтарынан  жасалған заттар ...............................................................

ІІІ.Қорытынды ....................................................................................................................

ІV. Пайдалаған әдебиеттер тізімі......................................................................................

 

 

 

 

 

Тазалық табалдырықтан басталады

 

Адамзат баласы ауасыз өмір сүре алмайды. Таза ауа адамның денсаулығын, іске қабілеттілігін нығайта отырып, оның ұзақ өмір сүруіне көмектеседі. Бұдан 40 жылдай бұрын Сырдария өзені қысы-жазы толқынданып, кемерінен асып, көлдердің суы тасып, қаз-үйрек қонып, балықтары тулап, өзен жағасы сыңсыған тоғай, қырғауыл құстың әсем дауысы, жиденің мұрын жаратын иісі көңіліңді көтеріп, көкірегің ашылып, беймарал күйге түсіретін. Ал, қазіргі уақытта сол Сырдария өзенінен жаз айларында әрлі-бері жаяу өтетін жағдайға жеттік. Бірнеше ондаған көлдер жойылып кетті. Арал теңізінің табанынан күн сайын көтерілетін тұздар, облысымыздағы мұнай, газ, уран өндірісі орындарынан ұшып жатқан газдар, күкіртті қосындылар, Байқоңыр айлағынан зымырандардың ұшуы, ядролық сынақтардың болуы, жан-жаққа таралып жатқан радиация сәулелері, мыңдаған үйлер ауласындағы бықсып жанған күл-қоқыстардың, жанған резина шиналардың түтіні, шаң-тозаң ауа райының күрт өзгеруіне, жаздың күні ыстықтың 45-50 градусқа көтерілуіне әкеп соқтырды. Бұл көрсеткіш Орта Азия, Ресейде жоқ, Қазақстанда тек Қызылорда облысына тән. Күнде таңертең, кешкілік көшені жаяу аралап шығамын, сонда бір көшенің қоңсы көршілердің екеуара әңгімесін естігенім бар. «Қорадағы шөбіңді, жәшіктегі күл-қоқысты жағасың, есік-терезеңді жабасың, көршілеріңді түтінге тұншықтырып, өзің үйіңнен қашасың, күл-қоқыстың түтіні қолқаны қабып, өкпеге сіңіп, ауру болдық. Үйімізді тастап, біз де қашатын болдық. Қураған шөп, күл-қоқысты жақпауға сенің санаң жетпейді, күн қапырық, бізге ауа жетпейді, үйіңде екі көлігің бар, қоқысты қапқа  салып,  қаладан тыс жерге  апарып  төксейші», - деп бір-біріне жалынған көршіні көрдім. Қала көшелерінде әр жерде қоқыс салынған қап, пакет, қораптардың үйіліп жатқанын күнде көз көреді, иттер ашып-шашып кеткен, иістеніп, шыбын-шіркей үймелеген қоқыстардан көз аша алмайсың, дер кезінде тасылмайды, тиісті мекеме басшыларының бейқамдығына қарның ашады. Қайсыбір күні жергілікті «Қайсар» мен «Жетісу» командаларының футбол ойынын тамашалауға орталық стадионға барып көргенімді айтайын. Жастар, арагідік үлкендер бар, шемішке шағып, темекі шегіп, сағыз шайнап, қақырынып, түкірініп, қоғамдық орынды ластап отырғанын көріп, ішкі істер қызметкерінің біріне айтып едім, « менің оларда жұмысым жоқ» деді. Сонда отырған орындарын ластап, тәртіпсіздік жасағандарға жаза болмағаны ма? Көшеде келе жатқан жүргіншілер де осындай әдепсіздікке жиі бой алдырады. Осыларды тәртіпке шақырмасақ, қаламызда тазалық бола ма? Астанада өткен алқалы жиында Елбасы қала, аудан елді мекендерінің тазалығына кең көлемде назар аударып, «тазалық қоқыстан арылған жерде, қоқыс тасталмаған жерде болады, бұл барлық қазақстандықтардың күнделікті тіршілік қағидасына айналуы керек» деп қатаң ескертті емес пе? Облыс көлемінде экологиялық ахуалдың тым нашарлап кетуінен түрлі аурулардың көбейіп бара жатқанына алаңдайтын ешкім жоқ. Әрбір адам басты құндылық - өзінің денсаулығы екенін түсіне алмай жүрген сияқты. Адам баласы жарық дүниеге келген күннен бастап табиғаттың саналуан байлықтарын пайдаланудың арқасында өмір сүріп келеді. «Табиғат – біздің анамыз» деп дәріптейік, аялы алақанмен көздің қарашығындай сақтап, қамқорлыққа алу керектігіне түсіністікпен қарайық. Енді ауаның ластануынан адам ағзасына тигізетін кері әсеріне тоқталайын. Адам ағзасына түскен көмір сутегі тотығы, күкіртті газ, күкірт сутегі, газ тәрізді қосындылардың бәрі дем алуды қиындатып, оны қолайсыз иістермен былғайды, сөйтіп нерв жүйесіне, адам ағзасына кері әсер етіп, адамның дене еңбегі мен ақыл-ой қабілетін кемітеді. Ауаны ластайтын қосындының неғұрлым көбірек бөлігі – ауа тозаңы, бұл көбіне тұрғындар жаққан отын заттарынан, күлден, түтіннен, күйеден, қарамайлы заттардан пайда болады. Шаң-тозаң – адамның жауы, тозаң құрамында кремнийдың ұшып жүрген тотығы бар, адам мұндай тозаңмен ұзақ уақыт дем алатын болса, силикоз ауруына шалдығады. Ауаның шаң-тозаңмен, түтінмен, уран радиация сәулелерімен ластануы салдарынан облысымызда  туабітті  жамбас сүйегінің шығуы, қисық мойын, маймақ аяқ, шұңқыр кеуде, құс кеуде, қабырғасы төс сүйегіне жетпей, екі бұғана сүйегінің жоқ болып туылуы, мылқау, соқыр, аяқ-қолдары жоқ, омыртқа бағанасы қисайған сәбилер өмір бойы мүгедек болып отыр. Мемлекет басшысы «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай жиырма қадам» атты мақаласында «Тәуелсіздіктің барлық жылдарында халық денсаулығына ерекше көңіл бөліп келемін» дей келіп, «Қазақстандағы орташа өмір сүру деңгейі Еуропадағыдай болуын қаласақ, онда өзіміздің денсаулығымыз туралы ойланайық» деп қадап айтты. Сондықтан біздер кейінгі ұрпағымыздың болашағына немқұрайлы қарамай, ауру-сырқау етпей, дені сау азамат етіп өсіру үшін табиғатты аялап, ауаны ластамай, таза қалпында ұстап отырайық, сонда ғана  біздер  ұрпағымызбен  мың  жасаймыз. «Жібекті түте алмаған жүн етеді» дегендей, қаламыздың таза болуы, ең алдымен, тұрғындардың өзіне байланысты. Тазалық – имандылықтың жартысы, қаламызды, ортақ үйімізді түрлі өсімдіктермен, хош иісті гүлдермен көмкеріп, ағаш отырғызып, бау-бақша өсіріп, жасыл желекке айналдырайық. Халық қастерлеген табиғат байлығының бірі – су, су бар жерде өмір бар, бірақ қала көшелерінде аяқсу баратын арық жоқ, ағаш егіп көгерте алмаймыз, жаяу жүргіншілердің жолы (тротуар) да жоқ, адам қауіпсіздігін қамтамасыз ете алмаймыз, себебі қала көшелерінің архитектуралық құрылысы көпшіліктің көңілінен шықпайды. Көше аралап жүріп кейбір тұрғындармен өртенген шөптің, күл-қоқыстың зияндылығы туралы айтылды. Енді өзіміз қолдан жасап жатқан жағымсыз істерді ертеңге ысыра салмай, адам денсаулығы үшін, арымыз таза болсын десек, жедел түрде тоқтатуымыз  керек. Тағы бір айта кететін жайт, сенбілікке шыққан әрбір ұжым мүшелері, көше тұрғындары күл-қоқысты жинап, оны өртемей, көлікке тиеп, арнайы полигонға апаруы керек.   Елорда тұрғындары көшесі тазаның көңілі таза болатынын санасына сіңіргелі қашан. Соның бір көрінісі жылына екі мезгіл өткізілетін тазалық айлығынан да айқын аңғарылады. Астанаға деген жылы сезімін білдіргісі келетін әр тұрғын жыл сайын күрек-кетпендерін қолдарына ұстап, тазалық айлығына шығады. Бүгінде сенбілікке қатысушылардың қатары да арта түскен. Қала әкімдігінің берген мәліметіне сүйенсек, осы жолғы экологиялық айлыққа елорда бойынша 134 675 адам қатысқан. Соның ішінде Алматы ауданы бойынша – 69 902, Сарыарқа ауданы бойынша – 41 115 және Есіл ауданынан – 23 658 адам. Оларға көмекке келген техниканың күші де аз емес. Барлығы 519 жүк тиегіш көлік пен 1223 жүк техникасы жұмылдырылған. Сенбілік кезінде елорданың санитарлық жағдайына ғана емес, көгалдандыру ісіне де айрықша көңіл бөлінді. Қаланың көрікті болуына жайқалған жасыл тал-теректің де үлесі бар. Сондықтан келешекте елорданы жасыл желегі жайқалған әсем шаһарға айналдыру міндеті тұр. Осы жолғы көктемгі тазалық айлығында бас ордада Арқаның ауа райына төзімді 5 073 ағаш, 1202 көшет отырғызылды. Бұлар әлі-ақ жайқалып, айналамыздың ажарын айшықтай түсері анық. Көптің ісінде береке бар. Кәрі-жас демей, еңбек майданына біркісідей жұмылған көпшіліктің арқасында Астана айнадай жарқырады. Көшелер мен тұрғын үйлердің айналасы күл-қоқыстан тазаланып, ғимараттардың іші-сырты, терезе есіктерінен тартып, мұнтаздай жуылды. 22 мыңнан астам шарбақ қайтадан қалпына келтіріліп, 2300-ден астам көше шамдары шаң-тозаңнан арылды, 5 мыңнан астам ағаштың түбі әктелді. Сенбілікке белсене атсалысқан тұрғындардың күшімен қаладан 7 571 тонна қоқыс шығарылды.

 

Өндірістік және шаруашылық қалдықтарды зиянсыздандыру проблемасы

 

Қазақстан ғалымдарының есептеуі бойынша Қазақстанның әрбір тұрғынына 1000 тоннадан өндіріс және шаруашылық қалдықтары жинақталған. Бұған Каспий аймағы да кіреді. Бұл аймақта мұнай мен газ өңдеу зауыттары, өндірістік, ауыл шаруашылық, құрылыс, энергетикалық, транспорттық, коммунальдық-шаруашылық мекемелері мен ұйымдары орналасқан. Қаладағы қалдықтармен жұмыс реттелмеген.

Ірі өнеркәсіп пен қалалар, т.б құрылыстар кешені көбінесе суы мол, адамдар үшін қолайлы жерге салынады. Ол үшін ормандар қырқылып, құнарлы жерлер пайдаланылады. Осының бәрі қоршаған табиғи ортаға өзімен бірге өндіріс қалдықтары мен түрлі тұтыну қалдықтарын көбейтіп, үлкен проблема туғызады. Қалдықтарды біз көбіне қоқсықтар дейміз. Ал әрбір отбасындағы бір адам тәулігіне 1,2 - 1,4 кг қоқыс шығарады.

Нағыз тұрмыстық қалдықтарға: қағаз, тамақ, шыны, металл, тоқыма бұйымдары, пластмасса, резина өнімдерінің қалдықтары, т.б жатады. Осы қалдықтарды біз күнделікті шығарып отырамыз.

Ал өнеркәсіп қалдықтары көлемі мен зияндылығы жөнінен өте күрделі әрі қауіпті болып келеді. Олар су, дала, орман, т.б кешендерді ластап, айнала қоршаған ортаға зиянын тигізеді. Бұдан бүкіл тіршілік атаулы және адамдар ауруға шалдығуы мүмкін.

Қазақстанда қалдықтарды өңдеу проблемасы әлі шешілмей келеді. Көптеген қалаларымыз (Қарағанды, Екібастұз, Рудный, Жезқазған, Риддер, т.б) өнеркәсіп шоғырланған жерлерге салынған. Өнеркәсіп қалдықтары тау-тау болып үйіліп жатады. Оны өңдеу баяу жүргізілуде. Осының бәрі желмен, сумен ауаға, топыраққа тарап, қоршаған ортаны ластап жатыр.

Өндірістік және тұрмыстық қалдықтарды жоюға бола ма? Өркениетті дамыған елдерде бұл проблема жақсы жолға қойылған. Мысалы, Жапонияда қалдықтарды өңдеудің бірнеше сатылы жүйесі бойынша жұмыс стейтін зауыттар бар. Олар қалдықсыз немесе аз қалдықты технологиямен жұмыс ісейді. Өңдеудің соңғы өнімі – құрылыс материалдары немесе тыңайтқыш. Міне, осындай деңгейге жету барлық мемлекеттердің алдағы жоспары. Біздің республикамызда бұл бағытта біраз жұмыстар жүргізілуде.

 

Қоқысты қайта өңдеу арқылы мемлекет шығындарын азайту..

 

Жұмыр жерді мекендейтін сан-мыңдаған тіршілік атаулының ішінде Жер-анаға адам баласынан артық қиянат жасайтын жан иесі жоқ екен. Басқасын былай қойғанда, саналы тіршілік иесі саналатын «нome sapins»-тің күнделікті өмір қажеттілігінен артылған тұрмыстық қалдықтары мен күл-қоқысы ортақ планетамызды тұншықтырып барады. Қасиетті даласын көзінің қарашығындай аялайтын қазақ «ат аунаған жерде түк қалады» деп қастерлеуші еді. Енді табиғат аясына демалысқа шыққан әрбір адамның артында кемінде 10 кило қатты тұрмыстық қалдықтар қалатын болды парызымыз.   Бүкіл өркениетті әлем  қоршаған ортасын қорғап, қасіреті қалың Жер-ананы күл-қоқыс қоймасына айналдырып алмау жолында жанталаса қарекет жасап жатыр.

Әлемдік тәжірибеге, еліміздегі қоқыстанудың жағдайына байланысты авторлық көзқарастар ұсынылды. Оның ішінде:

- Тазалық мекемелеріне жеңілдіктер жасау

- Арнайы бағдарлама енгізу.

- Темір жол арқылы металлдарды арнайы зауыттарға тасымалдау

- Семинарлар өткізу

- Жаңадан зауыттар ашып  әр зауыт өзіне керек қоқысты өзі тасымалддауы

«Қоқыс қалдықтарды қайта өңдеу қаланың өзекті проблемасының бірі болып қалып отыр. Әлемдегі жеткеші елдердің тәжірибесі көрсеткендей, бұл проблеманы оңтайлы шешуге толық мүмкіндік бар. Мәселен, Швейцарияда әрбір тұрғын қоқысты сұрыптап төгуге міндетті: шыныны шыныға, металды металға, қағазды қағазға. Соның нәтижесінде, шыны сауыттардың 90 пайызы, қағаз өнімдерінің үштен бірі қайта өңдеуге пайдаланылады. Осыдан келіп, Швейцария мен Сингапур сияқты елдер әлемдегі экологиялық ең таза мемлекеттердің қатарында есептеледі. Ал, бізде Алматыдағы қоқыс өңдейтін жалғыз кешен бір жылдан бері жұмыс істемей тұр…». 
Міне, ҚР Президенті тура осылай деді.

Жалпы, қоқыс өңдеу ісі үлкен табыс әкелетін пайдалы сала. Әлемде «Қоқыс ханшайымы» (мусорная королева) атанған қытайлық Чжан Инь өзінің миллиондарын осы қоқыстарды өңдеу арқылы тапқан. Не жоғары білімі жоқ, не сүйенетін адамы жоқ, тапқаны тамағынан артылмайтын Чжанды қалталы жандардың қатарына қосқан –  
еңбекқорлығы, табандылығы. Біз ұсақтарды ескере бермейміз. Байысақ, мұнай сатып, жерімізді жалға беріп, ауқатты атануды жөн көреміз. Ал, қоқысты өңдеу... Намыс секілді.

Тек осы іске бәс тігіп, қолға алатын қазақстандықтар аз. Әрине, қоқыстың барлық түрін өңдеу үшін аз қаржы кетпейді. Оларға керекті техникалық құралдардың да бағасын қалтамыз көтере бермесі белгілі. Ал, егер қоқыстың бір түрін өңдейтін болсаңыз, табысқа жетеріңіз анық. Айталық, қазіргі кезде қоқыстан ең көп табылатын заттардың денін пластик бөтелкелер, құтылар құрайды. Бұдан табыс табудың алғышарттары қандай? Қазақстанда қоқыс өңдеуде бәсекелес орта болмағандықтан еңбектенген жанның қаржысыз қалмайтыны анық. Өйткені, 1 келі болатын пластик құтыларды өңдеуден 0,8 келі екінші сұрыпты зат алынатынын ескерсек, кеткен шығынның қайтарылатынына күмән жоқ. Соған қарамастан, өңдеумен айналысуға ынталылар әлі де жоқ. 

Ал, қағазды өңдеуден түсетін пайда да ұшан-теңіз. «Қоқыс ханшайымы» атанған қытайлық Чжан Иньнің бизнесінің негізі осы қажетсіз қағаздардан құралады. Ол, тіпті, кәсіпкерліктің алғашқы кезінде қоқыстарды өңдеп те әуре болмаған. Бар атқарғаны – ортадағы делдалдық. Америкадағы иесіз қоқыстарды арзан бағаға сатып алған ол қағаздарды бөлген соң Қытайдағы өңдейтін зауыттарға тасымалдап, кейіннен оларды орама, қорап түрінде қайта жасатып, Америкаға саудалап отырған. Тақыр жерден табыс табу деген осы. 

Ресейдегі ең мусоры көп қала Нижегородь облысындағы Дзержинск қаласы екен. Ол тіпті ең лас кішкентай қала ретінде Гиннестер кітабына еніпті. Жергілікті тұрмыстық қатты қалдықтар полигоны Европадағы ең үлкені. Бұндағы қоқыстар төмен температурада өртеледі, ауаны бүлдіріп. Ал, өртенбейтіні жәймендеп жерге сіңеді, топырақ пен суды бүлдіріп. Осы маңайда 30000 халық тұратын болса, Гиннес рекордтар кітабының дерегі бойынша Дзержинскіде ер адамдардың өмір жасы 42, ал әйелдердікі 47.               Populare Scіence журналы ғылымдағы онша мықты емес мамандықтардың рейтингісін жариялапты. Қоқыс қалдықтары мен оларды өңдеу әдісін зерттейтін гарбология төртінші орынға шығыпты. Әрине, кім қоқыс жинаушы, көше сыпырушы болғысы келеді дейсіз. Алайда, күрек пен сыпырғыш ұстағандардың еңбегінен ақша аямау керектігі кім-кімге де белгілі. Олар бізді қоқыстан, кірден, тіпті ауру мен ажалдан құтқарады. Бірақ, сонда да көше сыпырып жүргендер өздерін ешкімге танытқысы келмейді, басқалар да оларды танып-білуге құштар емес. Ал, Қытай сияқты алпауыт елдердің өзінде қоқыс ханшайымы аталып, ақшалы болып қана емес, атақты болып жатқандарды оқып, біліп те жатырмыз.                                                                  Европа елдерінде біздегідей далиып жатқан дала жоқ, қала аумақтары шағын, содан да қоқысқа орын да болмай жатады. Нәтижесінде: ұрандары қоқысты азайту керек, азайту керек және азайту керек. Барлық деңгейде бірдей, алпауыт өндіріс орындары да бір кастрюлкесі бар отбасы да. Қоқыс аз болумен қатар, тез, жеңіл өңделуі қажет. Мусорды өртеу мен оны көмудің рейтингісі төмен. Басқа шара болмаса, амал жоқ, әйтпесе…                                 Евроодақ елдері қоқысқа қарамағаны үшін айып саларда бір-бірін аямайды. Әсіресе, өңдеудің жаңа технологиясын баяу ендіргенде айыптан арылмайды.                                                                            Қалдықтарды бөліп сорттау қажеттілігін кішкентай бала да біледі. Балабақшада үйретеді, одан бөлек мусорды жан-тәнімен, бар санасымен сорттайтын ата-анасынан үйренеді. Тіпті, аса сауаттанып кеткен балалар жуынып жатқан ата-аналарының суды ысырап етпеуін секундомермен қадағалайтын да көрінеді.                                                                                             Қатты-тұрмыстық қалдықтарды жинақтау, оны жою, өңдеу өте күрделі және өзекті мәселе.

- табиғат пайдаланушылардың  қалдықтарды есепке алу, өңдеу  және залалсыздандыру жұмысындағы  жеке жауапкершілігін күшейту, әрі шығарылатын қалдық мөлшерін азайту шараларын енгізуді талап ету; 
- барлық елді мекенде 2-ші санаттағы қалдықтарды түр-түрімен сұрыптап жинақтау жүйесін енгізу;

- қалдықтарды залалсыздандыру  мақсатындағы инфражүйелер мен  өндірістік қуатты дамыту, өндірісте пайдаланылған үлкен қалдықтарды екінші қайтара игеруді жүзеге асыру.

Осы ұсыныстар толық жүзеге асатын болса қалдықтарды игеру мәселесінде бір қатар жұмыстар орынды шешімін табар еді.

 

 

Қалдықтан қобдиша жасаған

Қоқыс контейнеріне еш өкінішсіз жөнелтілетін заттардан атыраулық оқушылар көптеген әдемі бұйымдар жасады. Күнделікті қалдықтар «Халықты экологиялық тәрбиелеу» бағдарламасының аясында «Ақ Желкен» шығармашылық орталығында өткен көрменің арқасында екінші өмірге ие болды.

Көрмеге 700 қолдан жасалған бұйымымен 500 қалалық оқушы қатысты. Дизайнерлік шешімдердің алуан түрлілігі мен көптігіне көз сүрінеді. Целлофан дорбалардан жасалған киімдер топтамасы, кәмпит қағаздарының композициясы, бір рет қолданылатын тостағандардан жасалған люстра, пластикалық бөтелкелерден жасалған вазалар, картон мен сіріңкелерден жасалған үйлер, тиын жинағыш, қобдишалар, жануарлардың мүсіндері – бәрін атап шығу мүмкін емес. Көптеген бұйымдарды тұрмыста қолдануға да болады. Мәселен, пластмасса қақпақтардан жасалған кілемшені кіреберіс есіктің алдына іліп қойса, жақсы көрініп тұрар еді.

 

 

 

 

 

Пластикті қайта өңдеу бойынша өндіріс

 

  Жыл сайын  Қазақстанның ірі қаласында 700 мыңға  жуық әр түрлі тұрмыстық қалдықтар  тасталады.Алматылықтардың тіршіліктегі қалдықтары көбінесе кәдеге дұрыс жаратылмай жатады. Яғни, оларды жәй ғана полигондарға апарып, жерге көміп тастайды.  Алайда, жаңадан шығып келе жатқан осы бизнестің кәсіпқойларының айтуынша, қалдықтар арқылы топырақ құнарлығын осылайша қалпына келтіру ешқандай нәтиже бермейді. Бұл ақшаны жерге көмгенмен бірдей.  Іске асырылып жатқан технологиялар қалаларды қоқыс тастайтын жерден босатады. Солардың арқасында қалдықтар табиғи көз болып табылатын заттар мен материалдардың арзан көзі болады. Қағазға қалай екінші өмір берілетіні жайлы біздің бағдарламаларымызда көрсеткен болатынбыз. Ал бүгін пластика жайлы сөз қозғауды шештік.

Бүгінгі күні тұрмыстық қалдықтар – бұл азық-түлік, қағаз, металл бұйымдары, кішкене әйнектер, көбінесе бөтелкелер, көптеген пластиктер, және пакеттердің қалдықтары. Қайтадан өңдеуге қалдықтардың көбісі келе бермейді. Қазақстанда әзірге қағаз бен пластик қайта өңделеді.  Макулатура картон өндірісінде қолданылады. Ал қайта жасалған пластмассадан гүл қауашақтарын, шелектер, кәрзеңкелер және басқа да заттар жасалады. Қоқыс тасушылар қоқыста қабылдауға арналған контейнерлердің ішіндегісін салғаннан кейін олар полигон – қоқыс тастайтын жерге барады. Онда жұмысшылар пластамассадан жасалдан заттарды табады жа оларды жұк таситын көлікке салады. Толтырып алғаннан кейін олар қайталама шикізат жасайтын зауытқа келеді. Пластмассаны көлікке көп қылып салады, тіпті кузовты ашқан кезде шикізат сыртына шығып кетіп құлап жатады. Зауыт қалдықтарды сатып алады екен. Жеткізушілерге оларды көп мөлшерде сатқан тиімдірек. Алайда, бұл пластиктердің бәрі қайта өедуге келе қоймайды. Өйткені қайталап өңдеуге полипропилен мен полиэтиленнен жасалған өнім ғана келеді. Бұлар пластмассаның ең жұмсақ түріне жатады.