Мектептегі информатика курсын оқытуға арналған оқу- әдістемелік құралдарды зерттеу

-  бiлiм деңгейiн тереңдетуге;  
     -  өз бетiнше iздену қабiлетiн қалыптастыруға;  
     -  ойларын дамытуға;  
     -   оқушылардың сөздiк қорының молаюына;  
     -  тiлдi үйренуге деген ынтасы мен қызығушылығының артуына;  
     -  сабақта өзiн еркiн ұстап, өз мүмкiншiлiгiн кеңiнен пайдалана алуына;

Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар:

• Жан-жақтылығы.

• Iзгiлiктiлiк. Онда кез келген орындаушы өзiне қажеттi бiлiмдi ала алады.

• Бейiмдiлiгi. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар үшiн бiрмәндi болуы керек. Бiрақ оқу материалы әр түрлi формада берiлуi мүмкiн.

• Модульдiк. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлi оқулықтар негiзiнде құрылымын жасақтау.

2 Мектеп информатика  курсы бойынша оқу-әдістемелік  құралдарын зерттеу

 

2.1 Информатиканы оқытуға арналған оқу бағдарламалары

 

Информатиканы оқыту  Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2002 жылғы 24 қыркүйектегі № 693 бұйырығымен бекітілген жалпы  орта білім берудің жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты негізінде жүзеге асырылады.

Қазақстандық мектептердi жаңарту тұжырымдамасы жалпы  бiлiм берудiң басым бағыттарын, яғни оқушы мен оқытушының өзара ынтымақтастығы үлгiсiн оқу үдерісiнде қалыптастыру мен әртүрлi оқу iс-әрекетiн қамтитын оқыту әдiстерiнiң үйлесiмдiлiгi негiзiнде жүзеге асырылуы тиiс екендiгiн анықтап берiп отыр. Бұл басым бағыттар мектепте бiлiм берудi дамытуға негiз болады. Осыған орай мектептiң әр деңгейінде оқыту мен тәрбие берудің мақсаты, бiлiм мазмұнын iрiктеу ұстанымдары, сондай-ақ, оқушылардың дайындық сапасын бағалау тәсiлдерi нақтыланды. Бүгінгі таңда мектептің алдына қойып отырған басты міндеттерінің бірі қабілетті  жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылады.

Бәсекеге қабілетті  білім беру кеңістігін құруға бағытталған  қазақстандық білім беру реформасы  бағыттарының біріне жалпы орта білім  берудің жоғары деңгейіндегі бағдарлы оқыту жатады. Бұл үрдістің нормативтік жақтары жалпы орта білім берудің жалпыға міндетті мемлекеттік стандартында (2002ж.) көрсетілген.

Бағдарлы оқыту жалпы  орта білім берудің жоғарғы деңгейіндегі оқытуды саралау жүйесі ретінде  қарастырылады.  Жалпы орта білім  беретін мектептердің  жоғарғы деңгейі оқушылардың кәсіби өзін-өзі анықтауына, әлеуметтенуіне септігін тигізуі, мектеп пен кәсіби білім арасындағы сабақтастықты қамтамасыз етуі тиіс. Оқушының әр түрлі іс-әрекет түрлерінде өзін байқау мүмкіндігі арқылы болашақ қызмет аясын саналы түрде таңдап алуы үшін жағдайлар туғызу қажет. Бұл шара жалпы орта білім беретін мектептердің жоғарғы деңгейіндегі оқу жоспарының вариативті компонентінің оқу курстары аясында жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасында білім берудің жалпыға міндетті мемлекеттік стандартына (2002) сәйкес оқу жоспарының вариативті компонентінің гуманитарлық бағытындағы да, жаратылыстану-математикалық бағытындағы курстарына да барлық пәндер циклі бойынша (3 сағат қолданбалы курс және 3 сағатты таңдау курстары) бөлінген. Осындай курстар оқу жоспарының мектеп және оқушы компоненттері есебінен оқытылады және олардың авторлық сипаты болады.

Мектептің жоғарғы деңгейіндегі бағдарлап оқытудың маңызды бөлігі негізгі мектептің 8-9-сыныптарында ұйымдастырылатын бағдаралды дайындық болып табылады. Ол құрамдас үш бөліктен тұрады:

1) Кәсіби бағдарлау  бойынша ақпарат беру.

2) Кәсіби бағдарлау  бойынша таңдау курстарын ұйымдастыру.

3) Психологиялық көмек  беру.

Бағдаралды дайындық нәтижесінде оқушыға мектептің  жоғары деңгейіндегі оқу бағдарын немесе орта кәсіби білім беру жүйесіндегі мамандықты саналы да сенімді түрде таңдап алуына мүмкіндік туады. 5-10 сыныптарда білім берудің алдында тұрған міндеттер 2002 жылғы білім беру стандарты негізінде дайындалған оқу бағдарламалары мен оқу жоспары арқылы жүзеге асырылады.

7-9 сыныптарда информатиканы  оқытуда 7-сыныпқа арналған «Информатика»  бағдарламасы - Алматы: 2003 (ҚР БжҒМ-нің  11.03.2003 ж. № 148 бұйрығымен бекітілген);  8-9-сыныптарға арналған «Информатика»  бағдарламасы - Алматы, 2004     (ҚР БжҒМ-нің 12.05.2004 ж. № 405 бұйрығымен бекітілген) пайдаланылатын болады.

    ҚР Білім  және ғылым министрлігінің 18.10.2005 ж. № 672 бұйрығымен бекітілген  информатиканы 10-11 сыныптарда оқыту  үшін келесі бағдарламалар қолданылады:

1. Жалпы білім беретін мектептердің  жаратылыстану-математикалық бағытта  информатиканы 10-11 сыныпта оқыту бағдарламасы. Ермеков Н., Мұхамбетжанова С.Т. // Орта жалпы білім беретін мектептің 10-11-сыныптарына арналған Информатика. Бағдарламалар. – Алматы: Ы.Алтынсарин атындағы ҚБА, 2006.

2. Жалпы білім беретін мектептердің  қоғамдық-гуманитарлық бағытта  информатиканы 10-11 сыныпта оқыту бағдарламасы. Ермеков Н., Мұхамбетжанова С.Т. // Орта жалпы білім беретін мектептің 10-11-сыныптарына арналған Информатика. Бағдарламалар. – Алматы: Ы.Алтынсарин атындағы ҚБА, 2006.

Бағдарламаға ескерту. Бағдарламада техникалық қате жіберілгендіктен, 3-бетте берілген сөйлемді былайша  түзетіп оқу керек: «10-11 сыныптарда информатиканы оқыту әр сынып  бойынша аптасына 1 сағаттан барлығы 68 сағатқа есептелген».

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2009 жылдың 3-сәуіріндегі №160 бұйрығына  сәйкес (1, 2, 3, 4, 5 қосымшалар бойынша), 2009 жылдың 14 мамырдағы №217 бұйрығына  сәйкес дайындалған оқу бағдарламалары, оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендер арқылы жүзеге асырылады:

1. 7 сынып. Информатика. Ермеков Н., Стифутина Н. - Алматы: Атамұра, 2007

2. 8 сынып. Информатика. Е.Шевчук, Н.Кольева - Алматы: Мектеп, 2008

3. 9 сынып.  Информатика мен есептеуіш техника негіздерін оқыту. Б.Нақысбеков, А.Мұхамеди, Г.Мадиярова - Алматы: Мектеп, 2009

4. Информатика. Ермеков Н., Криворучко В.А., Ноғайбаланова С.Ж. Қазақ тілінде оқытылатын мектептердің 10 сыныбына арналған оқулық (жаратылыстану-математикалық бағыт). – Алматы: Жазушы, 2006.

5. Информатика. Ермеков Н., Криворучко В.А., Ноғайбаланова С.Ж. Қазақ тілінде оқытылатын мектептердің 10 сыныбына арналған оқулық (қоғамдық-гуманитарлық). – Алматы: Жазушы, 2006.

6. Информатика. Ермеков Н., Криворучко В.А., Ноғайбаланова С.Ж. Қазақ тілінде оқытылатын мектептердің 11 сыныбына арналған оқулық (жаратылыстану-математикалық бағыт). – Алматы: Жазушы, 2007.

7. Информатика. Ермеков Н., Криворучко В.А., Ноғайбаланова С.Ж. Қазақ тілінде оқытылатын мектептердің 11 сыныбына арналған оқулық (қоғамдық-гуманитарлық). – Алматы: Жазушы, 2007.

7-11 сыныптарда мектептерге   сәйкес келесі оқу-әдістемелік  кешендерін қолданылу ұсынылады: 

1. 7-сынып. Информатика. Әдістемелік құрал. Н.Ермеков, С.Давиденко, С.Пилипенко. – Алматы: Жазушы, 2008.

2. 7-сынып. Информатикадан практикум.  Н.Ермеков, С.Давиденко, С.Пилипенко. – Алматы: Жазушы, 2008.

3. 8-сынып. Информатика. Әдістемелік құрал. Е.Шевчук, Н.Кольева, Н.Завертунова. - Алматы: Мектеп, 2008

4. 8-сынып. Информатика. Жұмыс дәптері. Е.Шевчук, Н.Кольева - Алматы: Мектеп, 2008

5. 9-сынып. Информатика мен есептеуіш техника негіздерін оқыту.Әдiстемелiк құрал. Б.Нақысбеков, А.Мұхамеди, Г.Мадиярова - Алматы: Мектеп, 2009

6. 9-сынып. Информатика мен есептеуіш техника негіздерін оқыту.Есептер мен жаттығулар жинағы. Б.Бөрібаев, Р.Дузбаева, А.Махметова – Алматы: Мектеп, 2009

7. 9-сынып. Информатика (Паскаль). - әдістемелік құрал. - Н.Ермеков,  Криворучко,  Л.Кафтункина - Алматы: Мектеп, 2009

Жоғарыда аталған оқу  бағдарламалары мен оқулықтар информатиканы  оқыту үшін негізгі материалдар болып табылады. Сонымен бірге оқу үдерісінде информатика пәнін тереңдетіп, не факультативтік сабақ  ретінде оқыту үшін  қосымша оқу құралдары қолданылады. Информатиканы оқыту бағдарламаларын арнайы жабдықталған мультимедиялық кабинетте және жалпы қолданылатын оқу-көрнекілік құралдар мен жабдықтар, қолданбалы программалық құралдар, мультимедиялық электрондық оқулықтар, виртуальды лабораториялар және т.б. бар болған жағдайда ғана жүзеге асырылады.

Мектептің кітапхана  қорында «Информатика» оқу пәні бойынша тағайындалған нормативтер мен оқу-әдістемелік кешендер құрамына сәйкес қажетті оқу-әдістемелік әдебиеттер болуы тиіс. Кiтапхана қоры мен ақпараттар базасын оқушылар пайдалана алатындай болуы керек.

 

2.2 7 сынып оқулықтарына талдау

 

Мектеп информатика  курсы бойынша оқулықтардың тізімі жоғарыда қарастырылып кетті. Әрбір сыныпқа арналған  информатика оқулықтардың мазмұнына тоқталамыз.

7-сыныпта информатиканы  оқытудың  негізгі  мақсаты  - оқушыларға ақпаратты өндеу,  беру және қолдану үрдістері  туралы білімді меңгерту оқу үрдісінде компьютерлік технологияны өзіндік даму мен оны іске асыру құралы ретінде пайдалану дағдыларын, алгоритмдік мәдениет пен компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру болып табылады.

Алгоритмдік мәдениет дегеніміз  – алгоритмді құру, түсіну және атқару іскерлігі арқылы бейнеленетін ойлау мәдениеті.  

Оқытудың мазмұны - шығармашылық жеке тұлғасын қалыптастыруға, логикалық-құрылымдық ойлау қабілетін дамытуға, яғни оны  қызмет субъектісі ретінде қалыптастыруға және компьютерлік технологияның мүмкіндіктерін өздерінің кәсіби дайындық  деңгейлеріне еркін пайдалана білуге бағытталған.

Информатиканың мамандыққа баулу курсы ретінде оқытуда  оқушылардың операциялық жүйемен, PAINT графикалық редакторымен, WORDPAD мәтіндік редакторымен жұмыс жасауды, электрондық поштаны іске қосуды меңгерту сияқты және тағы басқа мәселелер қамтылады. Осы сыныпқа  арналған «Информатика» оқулығы 2007 жылы өңделіп шығарылды. Бұл оқулықта  дәл сол тақырыптар қамтылған. Тек айырмашылығы – ескі оқулықтағы кейбір қазақша нұсқасымен берілген терминдер  қайта орысшаға аударылған, кейбір тарауларға деректер қосылса, кейбіріннен, керісінше, материалдар алынып тасталған және суреттер мен кестелер өзгертілген. 

1 - бөлім информатиканың  теориялық негізгі іргелі ұғымдары  – ақпарат, ақпараттық үрдістер ұғымдарына кеңінен түсініктеме беріліп, ақпаратты қабылдау және өңдеу мәселелері жан-жақты қарастырылады. Бұл бөлімде “ақпарат” сөзіне “ақпарат – белгілі бір нәрсе туралы таңбалар мен сигналдар түрінде ұсынылатын мәліметтер тобы” деген  түсініктеме берілген. Адам ақпаратты сақтай алады, жеткізе алады және өңдей алады. Бұл әрекеттер ақпараттық үрдістер деп аталады. Жаңа кітапта ақпараттық үрдістер сызба түрінде кескінделген. Бұл бөлімнің 2-тақырыбы “Ақпаратты кодтау(таңбалау)” деп аталады. 1-ші оқулықта  кодтау – ақпаратты белгілі бір алфавит арқылы ұсыну деп берілсе, 2-шіде кодтау – ақпаратты жеткізу үшін оның түрін өзгертеді, яғни оны түрлендіреді. Мысалы, ақпаратты белгілі бір алфавит арқылы құпиялап жазады. Бұл үрдісті кодтау деп атайды деп толықтырылған. Есептеуіш техникасында ең көп пайдаланылатын код – ASCII, американдық ақпарат алмасудың стандартты коды болып табылады. 2 кітапта да оның кодтау кестесі берілген.

2-бөлім ақпаратты өңдеудің техникалық  құралдары – есептеу техникасы,  оның даму тарихы, архитектурасы зерттеуге арналған. Бұл тақырып бойынша «Дидактикалық материал. Практикум» құралында әр түрлі кестелік және мәтіндік тапсырмалар берілген. Мысалға «ЭЕМ буындары мен олардың сипаттамалары» кестесін келтіруге болады және оның дұрыс жауаптары мұғалімге арналған оқыту әдістемесінде жазылған.

2003 жылғы кітаптың 3-бөлімінде  Windows'98, ал жаңа оқулықта Windows ХР  оқытылады және мағлұматтар жаңартылған.  Оның мәтіні келесідей: Қазіргі  кезде Windows – барлық дербес компьютерлерге арналып кең таралған операциялық жүйе. Windows-тің кең таралуына себеп, оның қолайлығы, түсініктілігі, графикалық интерфейсі, бірнеше программалармен қатар жұмыс жасау мүмкіндігі және жаңа жабдықтардың автоматты түрде бапталуы сияқты ерекше қасиеттерін атауға болады.

PAINT графикалық редакторы  4-бөлімде қарастырылған. Бұл бөлімде  программасын іске қосу, сурет  салу кезеңдері, редактордың құралдары  жайлы өте жақсы жазылған. Сонымен  қатар оқушыларға тапсырмалар  берілген.

WORDPAD мәтіндік редакторы  қарапайым мәтіндік құжаттарды жасауға мүмкіндік береді. Бұл бағдарлама жайлы мағлұмат 5-бөлімде беріледі. Мұнда бағдарламаны іске қосуды, құжат құруды, мәтінді пішімдеу, мәтінге күн мен уақытты кірістіруді және т.б. үйретеді.

6-бөлімде блокнот және  калькулятор программалары ұсынылған. Бұл бөлімде блокнот пен калькулятордың  мүмкіндіктері, калькулятордың түрлері мен батырмалары суреттерімен  түсінікті етіліп жазылған. Сондай-ақ тақырып соңында практикалық тапсырмалар берілген.

8-бөлім компьютерлік  желілер деп аталады. Ескі кітапта компьютерлік желі – бұл әр түрлі қорларды, мысалы, бағдарламаларды, құжаттарды және құрылғыларды бірігіп пайдалану үшін бір-бірімен жалғастырылған компьютерлер тобы деп беріледі. Жаңа кітапта қор сөзі ресурс, бағдарлама сөзі программа деп аударылып жазылған.сонымен қатар, ақпарат алмасу, желілік ақпараттық технологиялар сызбалары кескінделген.Одан әрі жалпы желі, электрондық пошта ұғымдары кең көлемде ашылып жазылған.     

Сонымен, қорыта келгенде, информатика  оқулықтарының мазмұны бойынша  салыстыратын болсақ, пәнді оқыту мақсатында бір-біріне жақындықтары байқалады. Бірақ айырмашылықтары да кездеседі. Екінші оқулықтың біріншіге қарағандағы жетістігі – көптеген тақырыптарға жаңа деректер қосылып, сызбалар сызылған және суреттер көркемделіп салынған. Ал кемшілігі – қазақша терминдер орысша нұсқада берілген.

 

2.3 8-сынып оқулықтарына талдау

 

Ақпараттық  қоғам  жағдайында информатика пәнінің  рөлі ақпараттық білімнің, ақпараттық орта мен адамның өзара қарым-қатынасын  үйлесімді етудегі орнымен қамтамасыз етіледі.

Ақпараттық бірліктің білімге  айналуы әлемнің жүйелік-ақпараттық бейнесін оқушылардың шығармашылық қабілеттері және құндылық бағдарларын  дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтін, адамның дүниетанымының құрамды  бөлігі болып табылатын интеллектуалдық  дамуды қамтамасыз етеді.