WEB-қосымшаларын өңдеудің технологиясы

Фаг-программалар – зақымдалған программалардағы нақты вирусты өшірудің арнайы программалары.

3. Ревизор  (тексеруші) программалар (“Диалог-наука”-дан Adinf+AdinfExt) – бірінші дискінің

жүйелік аймақтары жəне программа күйі жайлы ақпараттарды есіне сақтап, содан кейін оны бастапқы

күйімен салыстыра  отырып тексереді. Олардың салыстыруында  келіспеушіліктер болса, онда ол туралы

пайдаланушыға хабарлайды.

4. Ревизор  (тексеруші) докторлар – ревизорлар  мен докторлардың қызметін атқарады, яғни

программалар  тек өзгерулерді ғана көріп қоймай, сонымен қатар ол өзгерулерді автоматты түрде бастапқы

қалыпқа келтіруге  бар жағдай жасайды.

 

8.6 Ақпаратты вирустан қорғаудың тəсілдері жəне амалдары. 

Компьютерлік  жүйенің қауіпсіздену қаупі –  бұл потенциалды мүмкін болу жағдайы, жүйенің өзінде кездейсоқ болуы  мүмкін, сондай-ақ бұл жерде сақталған  ақпаратта. Айта кететін жағдай қауіп  – бұл өте

қауіпті, бір  кездерде орындалуы мүмкін.Компьютерлік жүйенің бұзылуы – қауіпке  əкелетін дұрыс емес сəтсіз мінездеме. Басқа сөзбен айтқанда, компьютерлік жүйенің бұзылуынан жүйеде керек  емес жағдайлар орындалады.Арнайы программалық антивирустық құралдардың классификациясы  Вирус-фильтр. Вирус-фильтр (күзетші) деп  вирустарға тəн əрекеттердің орындалуы  бақылауды қамтамасыз ететін жəне қолданушыдан оны өндіруді талап ететін резидентті программа. Бақылау сəйкес үзілулерде

өңдеушілерді  алмастыру жолымен жүзеге асады.Детектор деп ОЕСҚ (ОЗУ) мен сыртқы ақпарат  тасушыларда вирустарды іздеуді  жүзеге асыратын программаны айтады. Детектор жұмысының нəтижесі болып  инфицирленген файлдар мен/немесе облыстардың тізімі табылады, мүмкін, оларды зақымдайтын нақты вирустардың  көрсетілуімен.Детекторлар универсалды (ревизорлар) жəне арнайы болып екіге бөлінеді. Вирустан қорғауға арналған арнайы программалар

1. Детекторлар  программалары (McAfee Associates-тен Scan, Norton Antivirus жəне “Диалог-МГУ”-дан

AVSP) бірнеше  əйгілі вирустарды табу үшін  қолданылады.

2. Флаги немесе  доктор (Д.Н. Лозинскийдің Aids Test, “Диалог-МГУ”-дан  AVSP-сы) дискілерді

немесе бұзылған программаларды “жазады” (тазалайды), бұзылған программалардан вирус  денесін “тістеп

алу” арқылы программаларды вируспен бұзылмаған кездегідей бастапқы қалыпқа келтіреді.

Фаг-программалар – зақымдалған программалардағы нақты вирусты өшірудің арнайы программалары.

3. Ревизор  (тексеруші) 

4. Ревизор  (тексеруші) докторлар 

5. Фильтр  программалары (-D, FlueShot Plus)

6. Вакцина  – программалары (немесе иммунизаторлар),

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9 сұрақ

9. Ақпаратты қысу. 

Файлдың н/е  файлдар топтарының сығылу процесі  архивтеу деп аталады. Архиваторлар- дискідегі орынды үнемдеу үшін файлдың  көлемін кішірейтіп сақтауға мүмкіндік  беретін программалар тобы. Олардың  сақтау тәсілдері әртүрлі болғанымен, жалпы қызметі: файлда қайталанып келетін  фрагменттер орнына қ\ысқаша информацияны жазып, кейіннен оны өз реттіліктерін  сақтап отырып алғашқы қалыпқа келтіретін мүмкіндікті пайдалану. Архивтеу программалары  тегін н/е делдалдық әдіспен  таратылады. Олардың ішінде кеі тараған  архиватор тобына ARI, RAR, PKZIP ж/е PKUNZIP тәрізді  программалар жатады.

Архивтік  файл- қысылған күйде бір файлға енгізілген, қажет болғанда бастапқы күйінде шығарып алуға болатын  бір н/е бірнеше файлдың жиынтығы. Оның мазмұны ж/е әр файлдың сақтаушы циклді бақылау коды болады. Архив  құрамындағы әрбір файл үшін оның мазмұны тәрізді мынадай информациялар  сақталады: 1) файл аты; 2) файл орналасатын  каталолг туралы мағлұмат; 3) файлдың  соңғы рет өзгертілген мерзімі; 4) архив бүтіндігін тексеруге арналған әр файлдың  циклдік бақылау коды. Файлды архивке енгізу:Win RAR белгішесін белгілеп алып, тышқанды екі рет  шертеміз.

Архивтеу  кезінде статистикалық терезе пайда  болады. Егер қысу процесін кенеттен тоқтату  қажет болса, ол терезеде Болдырмау  батырмасын басу керек. Архивтеу аяқталған  соң, жасалған архив ағымдағы белгіленген  файл күйінде қалады.

9.2 Ақпаратты қорғаудың Криптографиялық əдістері.

Ақпараттық  жүйелердегі ақпаратты қорғаудың  криптографиялық әдістері ЭЕМ өңделген н/е есте сақтау құрылғысының әр түрлі  типінде сақталған ақпаратты  қорғау үшін қалай қолданылса, байланыс жолдар бойынша әр түрлі элементтер арасында берілген ақпаратты жабу үшін де солай қолданылады.1.Шифрлеу.2.Кодтау.3.Басқа түрлері.Шифрлеу-қорғалатын хабардың әрбір символы өзгертуге жатады. Кодтау- қорғалатын элементтердің кейбір элементтері, алдын ала таңдалған кодтармен ауыстырылады. Басқаларға н/е жеке түрлеріне-кесу, тарату ж/е мәліметтерді қысу әдістері кіреді.

9.3 Мысал келтіру

Крипто жүйелер 2 классқа жүктеледі:

1. Симметриялы  криптосистемелар;

2. Ассиметриялық криптосистемалар.

 Ассиметриялық  криптожүйеде қормалған канал  арқылы тек ашық кілтті ғана  беруге болады, ал құпия кілтті  оның генерациялық орнында сақтайды. Симметриялық криптожүйенің құпия  кілтті жіберуші мен алушыға  кілттерді тараудың қорғаушы  каналы бойынша беру керек.  Шифрлеу тәсілдері: ауыстыру, алмастыру,  аналитикалық өзгерту, гаммирлеу,  аралас шифрлеу. Кодтау тәсілдері:  мағыналық кодтау, символдық кодтау. Ақпаратты жүйелерді қорғаудың  мақсаты- қауіп-қатерге әрекеттер: 1. Өңделген ақпараттың жасырын  бұзылуы. 2.Өңделген ақпараттың бүтіндігінің  бұзылуы. 3.Жүйенің жұмыс істеуінің  бұзылуы. Ақпаратты жабу құралдарын  қолдану тәсілі бойынша ағымдық  ж/е блоктық шифрлеу деп бөледі. Ағымдық шифрлеуде бастапқы мәтіннің  әр символы басқалардан тәуелсіз  өзгереді. Сондықтан мұндай өзгеру  байланыс арнасы бойынша мәліметтерді  берумен біруақытта жүзеге асуы  мүмкін. Блоктық шифрлеуде жабық  бастапқы мәтіннің кейбір символдар  блогы біруақытта өзгереді, сонымен  қатар блогтар негізіндегі символдардың  өзгеруі өзара тәуелді болады. Кейбір аралас блоктардағы символдардың  өзгеруі арасында да тәуелділік  болуы мүмкін. Криптоталдау- кілтке  шифрленген хабардың бастапқы  мәтініне ашу жайлы ғылым. Криптожүйелерге негізінде бірнеше тараптар да қойылады.

 

9.4 Қазіргі мультимедиялық технологиялар түрлерін қолданып құжаттарды құру. 

 Мультимедия-компютерде  ақпаратты, тұрақты және қозғалыстағы  бинелерді көрсету үшін жинақталган  технология. “Мултимедия”-екі жай  сөзден тұратын күрделі сөз  “мульти”-көп “медия”алып жүруші  немесе тасмалдаушы, яғни  мультимедия   ақпаратты дыбыс графика, анимация  және тағы басқа сқтаудың және  көрсетудің көптеген амалдары  дегенді білдіреді. Білім беру  мен оқытып-үйретудегі  мультимедия  (Computer Based Training-CBT) аса маңызды   бағыттардың бірі болып табылады. Жоғары кәсіби деңгейді қамтамасыз  ететін білімдер тез озгерістерге  бейім. Дамудың қазіргі деңгейі  олардың ұдайы жаңартып отыруды  талап етеді.компютерлік оқытып-үйрету  технологиясының бір қатар   артықшылықтары бар:материалдары  жақсы және барынша терең тусіну; білімдердің жаңа саласын оқып-үйренуге  уәждеу; уақытты  үнемдеу; алынған  білімдер  неғұрым ұзақ уақыт  есте қалады және қысқаша   қайталанғаннан кейін  іс жүзінде  қолдану үшін  оңайырақ еске  түседі ;  өндірістік оқып-үйрену  мен  біліктлігін  көтеру  шығындарын  азабы. Фирмалық тұсаукесер  презентация және онімді жарнамлау.  Көрнекі жарнама саласы  мультимедияны  қолданудың  нақтылы үлгісі болып   табылады. Мұндай кернеге жарнамалардың   көмегімен  тұтынушыларға қажет  ақпаратты өз беттерімен алу  мүмкіндігі бар. 

9. 5 Компьютерлік желі вирустарының  түрлері. 

Компьютерлік  вирус-арнайы жазылған шағын көлемді  программа.Ол өздігінен басқа программалар соңына н/е алдына қосымша жазылады да, оларды “бүлдіруге” кіріседі. Вирустың көптеген түрлері ЭЕМ жадында DOS-ты қайта жүктегенше тұрақты сақталып, оқтын-оқтын өзінің зиянды әсерін тигізіп отырады.Белгілі вирустарды келесі түрлерге бөлуге болады;Файылдық вр,Тиелмелі вр, Желілік вр, Троян аттары. Файлдық вирустар өткен ғасырдың 80-жылдарының аяғы мен 90-жылдардың басында таралды.Мұндай вирустар вирус жұғылған файлды ашқан кезде тарайды, бірден орындалатын файлдарды, типі  com және exe болып келетін файлдарды зақымдайды.Желілік вирустардың негізгі “тұратын” орны локальдық желі.Желілік вирус бір компьютерге кіріп, өзі қалаған компьютерлерге таратыла береді.Тиелмелі вирустар дискі бөлігіне зақым келтіреді.Қазіргі уақытта тиемелі вирустардың негізгі таралатын орны дискет бодғандықтан олар көп тараған.Макро вирустар макростарда н/е Visual Basic Application  пограммалау тілінде жазылған программаларда ж\е программа кодының мәтінінде кездеседі. Макростар Word ж/е Excel қосымшаларында олардың мүмкіндігін кеңейту мақсатында қолданылады.Windowsтың соңғы нұсқаларында макровирустардан қорғау дұрыс шешіәмін тапқан, әйтсе де бұл жеткіліксіз болып отыр. Visual Basic Application программалау тілімен таныс қолданушы программа кодының құрамындағы зиян кодты өздігінен танып біле алады.Троян аттары көп таралған вирустар түрі, ерекшелігі-олар компьютерге н/е оның ішіндегі сақталған ақпараттарға зақым келтірмейді.

Компьютерлік  вирустардың негізгі т‰рлеріне  мыналар жатады:

• программалық вирустар;

• жүктелетін вирустар;

• макровирустар;

 Программалық вирустар – басқа қолданбалы программаның ішіне мақсатты түрде ендірілетін программалық кодалардың блогы вирусы бар программа жұмыс атқарғанда ондағы вирустық кода іске қосылады. Бұл кода қатты дискіде және басқа программаның файлдық жүйесінде пайдаланушыға көрінбейтін өзгерістер жасайды. Программалық вирус компьютерге иілгіш дискілерден, немесе интернеттен алынған тексерілмеген программаларды іске қосқанда енеді. «Іске қосу» деген сөзге ерекше көңіл аудару қажет. Вирус жұқтырған файлдарды көшіргенде компьютерге вирус жұпайды.

Жүктелетін вирустар – программалық вирустардың жүктелетін вирустардан ерекшелігі тарату әдістерінің басқаша болуы. Олар програмалық файлдарды емес, магниттік тасушы иілгіш және қатты дискілер белгілі бір жүйелік аумақтарды бұзады. Сонымен бірге іске қосылып тұрған компьютерде олар уақытша жедел жадыда орналасады.

Макровирустар. Вирустың бұл түрі макроклманданы орындауға арналған құралдары бар қолданбалы программалардағы құжаттарды бүлдіреді. Мысалы, мұндай құжаттарға Місrоsоft Word (dos кеңейтуі бар) мәтіндік процессорының құжаттары жатады. Егер макрокоманданы орындалу мүмкіндігі өшірілмесе, онда құжат файл ашқанда жұқтыру басталады. Шабуыл нәтижесі арқылы болуы мүмкін, өте қауіпсіз еместей

 

9.6 Вирусқа қарсы программалар

1. Детекторлар  программалары (McAfee Associates-тен Scan, Norton Antivirus және “Диалог-МГУ”-дан  AVSP) бірнеше әйгілі вирустарды  табу үшін қолданылады. 

2. Флаги немесе  доктор (Д.Н. Лозинскийдің Aids Test, “Диалог-МГУ”-дан  AVSP-сы) дискілерді немесе бұзылған  программаларды “жазады” (тазалайды), бұзылған программалардан вирус денесін “тістеп алу” арқылы программаларды вируспен бұзылмаған кездегідей бастапқы қалыпқа келтіреді.

3. Ревизор  (тексеруші) программалар (“Диалог-наука”-дан  Adinf+AdinfExt) – бірінші дискінің жүйелік  аймақтары және программа күйі  жайлы ақпараттарды есіне сақтап, содан кейін оны бастапқы күйімен  салыстыра отырып тексереді. Олардың  салыстыруында келіспеушіліктер  болса, онда ол туралы пайдаланушыға  хабарлайды.

4. Ревизор  (тексеруші) докторлар – ревизорлар  мен докторлардың қызметін атқарады, яғни программалар тек өзгерулерді  ғана көріп қоймай, сонымен қатар  ол өзгерулерді автоматты түрде  бастапқы қалыпқа келтіруге бар  жағдай жасайды. 

5. Фильтр  программалары (-D, FlueShot Plus) резидентті  түрде компьютердің жедел жадысына  орнатылады да көбею және қауіп  төндіру үшін вирустар қолданатын  операциялық жүйеге түсетін хабарламаларды  жолдарынан ұстап алып ол туралы  пайдаланушыларға хабарлайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10-сұрақ

10.1Мультимедиялық жүйелер.  

Мультимедия – компьютерде дыбысты,ақпаратты, тұрақты жəне қозғалыстағы бейнелерді көрсету үшін жинақталған технология.

«Мультимедия» - екі жай сөзден тұратын күрделі  сөз: «мульти» - көп, «медиа» - алып жүруші немесе тасымалдаушы. Осылайша, «мультимедия»  те компьютерлік терминін «көптеген  тасымалдаушылар» деп аударуға болады, яғни мультимедия ақпаратты (дыбыс, графика, анимация жəне т.б.) сақтаудың  жəне көрсетудің көптеген амалдары дегенді  білдіреді.Мультимедияның бағдарламалық  жағы қолданбалы бағдарлама жəне мамандандырылған бағдарлама деп бөлінеді. Қолданбалы программа 1) пайдаланушының қолданбалы мəселелерді шешуге арналған программасы; жұмыс істеуші адамның нақты  тапсырмасын орындайтын дестелік файлдағы программа. Əдетте, кеңірек айтылса, бұған командалық процессордан басқа  программалардың барлығы