Денсаулық сақтау саласындағы ақпараттандырудың принциптері

Екіншіден, елдің экономикалық мақсаттарына жету үшін, ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру қажет. Ел әлемдік экономиканың көшбасшысына жақындап, алғы шепке (жайғасым қатары бойынша) шығу үшін айқын даму стратегиясын (ең жақсы нұсқа - «қарқынды даму стратегиясын») әзірлеп іске асыруға, елдің экономикалық және ғылыми-техникалық әлеуетін өрістеп, экономиканы келешекті бағыттарға сәйкес қайта құруға, отандық тауар өндіруші үшін қолайлы жағдай жасап, оны сыртқы бәсекеден қорғауға тиіс. 2006 жылы Қазақстанда бүкіл қоғамды мемлекеттің, экономика мен ұлттың бәсекеге қабілеттілікке жетуге бағыттайтын «Қазақстанның әлемнің барынша қабілетті 50 елінің қатарына кіру стратегиясы» қабылданды. 2008 жылы өткен Дүниежүзілік экономикалық форум есебінің қорытындысы бойынша елдің бәсекеге қабілеттілігінің рейтингінің төмендегені атап өтілді. Қазақстан 2007 жылы 61 орында болса, 2009 жылы 134 елдің арасынан 66-орынмен қанағаттанды.

Үшіншіден, елдің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету - проблемасы ұлттық экономиканың елеулі проблемасы. Экономикалық қауіпсіздіктің құрамдасының қатарына ғылыми-технологиялық, азық-түлік, әскери-өнеркәсіп, қаржы қауіпсіздігін және т.б. жеке атауға болады, бұл атап өтілген құрамдастарға кездейсоқ немесе саналы түрде басымдық берілген жағдайда, олардың сыртқы келеңсіз факторларға тым тәуелді болудың деңгейіне жол бермеуді білдіреді.

14 Экономиканы мемлекеттік реттеу - мемлекет әлеуметтік-экономикалық жүйеге ықпал ету мақсатымен өзінің түрлі деңгейдегі институттары арқылы жүзеге асыратын заңнамалық, әкімшілік және экономикалық силаттағы шаралар жүйесі. Ол ұлттық экономикадағы жағдайға және әлемдік шаруашылықтың даму үрдісіне талдау жасау жолымен әзірленетін белгілі бір мемлекеттік саясатқа негізделеді. Түпкі мақсаттар және оларға жету жолдары айқындалады. бұл үшін жанама және аралық мақсаттар тұжырымдалады, сонан соң олардың баспалдақтары, мақсаттар "шежіресі" жасалады. Мемлекеттік саясаттың дәстүрлі мақсаттары: тұрақты экономикалық өрлеу, бағаның тұрақтылығы (инфляцияны бақылау), жұмыспен қамтылудың жоғары деңгейде болуы (жұмыссыздықтың төмендігі), сыртқы экономикалық тепе-теңцік (төлем теңгерімінің актив сальдосы, валюта бағамының тұрақтылығы). Мақсаттар тұжырымдалғаннан кейін Экономиканы мемлекеттік реттеудің оларға қол жеткізуі үшін қажет тетіктер мен құралдар айқындалады. Экономиканы мемлекеттік реттеу экономикалық құралдардың көмегімен жүзеге асырылады, олар: ақша-несие саясаты, салық-бюджех тетіктері, экономиканың мемлекеттік секторын, мемлекеттік жоспарлау мен бағдарламалауды пайдалану. Экономиканы мемлекеттік реттеудің ажырағысыз бөлігі — әкімшілік құралдар (тыйым салу, рұқсат беру, мәжбүрлеу), сондай-ақ ерікті келісімдер (мыс., үкімет, кәсіподақтар, кәсіпкерлер одақтары арасындағы келісімдер).[

1.Әлеуметтік қорғау – бұл қолайсыз жағдайларда (кәрілік, мүгедектік, денсаулық жағдайы, асыраушысынан немесе жұмысынан айрылуы) байланысты экономикалық белсенді бола алмайтын және лайықты еңбек ақы төленетін еңбекке қатысу жолымен өзін табыспен қаматамасыз ете алмайтын азаматтар үшін өмірлік қажетті игіліктердің және әл-ауқатттың белгілі бір деңгейін қаматамасыз етуге арналған.

11. Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 29 қарашадағы №1113 Жарлығына

2015 жылға дейін денсаулық  сақтау саласында негізгі басымдық медицинаның профилактикалық және әлеуметтік бағдарды күшейту болады.

Медициналық көмектің, әсіресе шалғайда және жетуге жолы қиын өңірлерде тұратын ауыл тұрғындары үшін қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін мемлекет көлік медицинасын, оның ішінде санитариялық авиацияны дамытуды қолдады.

Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру денсаулық сақтау мәселелерінде бүкіл қоғамның келісімге қол жеткізу жолымен қазақстандықтардың денсаулығын нығайтуға және халықтың өмір сүру ұзақтығын арттыра отырып, жалпы және ана мен бала өлім-жітімін, сондай-ақ әлеуметтік мәні бар ауруларды төмендете отырып, денсаулық сақтау саласының бәсекеге қабілетті жүйесін қалыптастыруға ықпал ететін болады.

Қазақстан азаматтарының денсаулығын нығайту және елдің әлеуметтік- демографиялық дамуын қамтамасыз ету үшін денсаулық сақтаудың бәсекеге қабілетті жүйесін қалыптастыру. Бағдарлама мақсатын жүзеге асыруда мынадай міндеттерді орындау қажет: халықтың денсаулығын сақтау және санитариялық- эпидемиологиялық салауаттылықты қамтамасыз ету мәселелері бойынша сектораралық және ведомоствоаралық өзара іс- қимылды күшейту арқылы сырқаттанушылықты төмендету және халықтың денсаулығын одан әрі нығайту;

Әлеуметтік бағдарланған медициналық-санитариялық алғашқы көмекті басымдықты дамыта отырып, бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесін одан әрі дамыту және жетілдіру арқылы медициналық көмектің қолжетімділігін және сапасын, азаматтардың ынтымақтастық жауапкершілігін арттыру;

Бағдарламаны іске асыру кезеңдері:

2011-2015

Бірінші кезең: 2011-2012

Екінші кезең: 2013-2014

Үшінші кезең: 2015

2013 жылға қарай  Қазақстан Республикасы Бірыңғай  ұлттық денсаулық сақтау жүйесі  қалыптастырылады.

2015 жылға қарай:

- халықтың күтілетін  өмір сүру ұзақтығын 70 жасқа дейін  ұлғайту;

- ана өлім- жітімін 1,5 есеге дейін төмендету;

- нәрестелер өлім- жітімін 1,5 есеге төмендету;

- жалпы өлім- жітімді 15% дейін төмендету;

18. Жұмыссыздықтың 3 негізгі себебі  бар [1, б. 199]:

1) жұмысты жоғалту (жұмыстан шығару);

2) жұмыстан өз еркімен кету;

3) еңбек нарығында бірінші пайда  болу

ҚР Статистика агенттігінің хабарлауынша, 2013 жылдың қаңтарында жұмыссыздық деңгейі 5,4% құрады. Бұл туралы ведомствоның баспасөз қызметі хабарлайды. 

 

4.Интеграция(лат. іntegratіo – қалпына келтіру, толықтыру, іnteger – тұтас, бүтін) – экон. субъектілерді біріктіру, олардың арасындағы байланыстарды дамытып, өзара ынтымақты іс-қимылын тереңдету

Бірінші деңгейде мемлекеттер өзара жақындасудың алғашқы қадамы ретінде преференциалдық сауда келісімдерін жасайды. Бұл келісім жеке мемлекеттер арасында екі жақтылық негізінде немесе қалыптасқан интеграциялық топ пен мемлекет не мемлекеттер тобының арасында жасалуы мүмкін.

Келісімге сәйкес мемлекеттер бір-біріне үшінші мемлекеттерге қарағанда қолайлырақ режим ұсынады. Бұл интеграцялық процестің дайындық кезеңі.

Интеграцияның екінші деңгейінде мемлекеттер екі жақты саудада кедендік тарифтерді жай ғана қысқартуды емес, оны мүлдем алып тастауды көздейтін еркін сауда аймағын (ЕСА) құруға көшеді, бірақ үшінші елдермен қатынаста ұлттық кедендік тарифтер өзгертілмейді. Басым көпшілік жағдайда еркін сауда аумағының шарттары ауыл шаруашылық өнімдерінен басқа барлық тауарларға қолднылады.

Интеграцияның үшінші деңгейі кедендік одақ (КО) құруға негізделген. Бұл ұлттық кедендік тарифтер тобын келісімді түрде алып тастап, үшінші мемлекеттерге қатысты сауданы реттеуде ортақ кедендік тарифті енгізу және біріңғай тарифтік емес жүйесін қолдану болып табылады.  

Әдетте кедендік одақ үйлестірілген сыртқы сауда саясатын қалыптастыратын мемлекетаралық органдардың дамыған жүйесін құруды талап етеді.

Интеграциялық процестің төртінші деңгейі –ортақ нарыққа жеткенде интеграцияланатын  мемлекеттер тек тауарлар мен қызметтердің ғана емес, өндіріс факторларының – капитал және жұмыс күші – қозғалысының еркіндігі туралы келісім жасайды. Бұл экономикалық саясатты үйлестіру кезеңі.

Ең жоғарғы бесінші деңгейде интеграция ортақ кедендік тариф және тауарлар мен өндіріс факторлар қозғалысының еркіндігімен қатар, макроэкономикалық саясатты, валюта, бюджет, ақша сияқты негізгі салаларда үйлестіруді, заң шығарушылықты үйлестіруді көздейтін экономикалық одаққа айналады. Үкіметтер келісілген түрде өз қызметтерінің біршама бөлігінен бас тартады, яғни мемлекттік суверенитеттің бір бөлігін мемлекеттер үстіндегі органдар пайдасына береді. Бұндай қызметтерге ие болған мемлекеттер үстіндегі органдар бірлестікке қатысты мәселелерді мүше-мемлекеттер үкіметтерінің келісімінсіз шешуге құқы бар. Мысалы, ЕО – ғы (Еуропа одағы) шеңберінде – бұл ЕО комиссиясы.

Интеграцияның алтыншы деңгейінің де болуы мүмкін – бұл Саяси одақ

8. Жиынтық сұраныс (АД) – бұл қоғамдағы үй  шаруашылықтарының, кәсіпорындардың және үкіметтің берілген баға  деңгейінде  жалпы өндірілген тауарлар мен қызметтерді сатып алу  қажеттілігінің көрінісі. Ұлттық есептер жүйесі бойынша тауарлар мен көрсетілген қызметтерге сұраныс төрт жақтан қойылады: тұтыну, инвестициялар, мемлекет, таза экспорт. Экономиканың жабық және ашық түрлеріне болатынын ескерген жоқ. Жабық экономикада сыртқы экономикалық қызметті қарастырмайды және тек ішкі мүмкіншіліктерге есептеледі. Жиынтық сұраныс тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің жалпы санына мемлекет резиденттерінің жағынан түскен сұраныс ретінде анықталады

Жиынтық сұранысқа әсер ететін факторлар: Бағалы(1,2,3), бағасыз(4,5,6)

1.     Байлық эффектісі (Пигу эффектісі) - бағаның жалпы дәрежесі өскенде (азайғанда) жиналған  қаржылық активтердің нақты құны  төмендейді (өседі). Сондықтан жиынтық сұраныс (АД) азаяды (өседі).

2.     Пайыз  мөлшерлі жалақысы эффектісі (Кейнс эффектісі) – бағалар өскенде ақшаға сұраныс  өседі және пайыз мөлшерлі жалақысы да өседі, сондықтан жиынтық сұраныс (АД) қысқарады.

3.     Айырбас курсының эффектісі (Манделл - Флеминга эффектісі)- бағалар төмендегенде,  ақша  сұранысы азаяды, %  мөлшерлі жалақы  төмендейді, ұлттық валютаның нақты айырбас курсы  төмендейді, таза экспорт өседі және жиынтық сұраныс (АД) өседі.

4.     Тұтыну  шығындарының өзгеруі:

-         Тұтынушылардың табыс деңгейі.

-         Тұтынушылардың күтуі

-         Тұтынушылардың қарызы.

-         Салықтар.

5.     Инвестициялық шығындардың өзгеруі:

-         Пайыз  мөлшері жалақысы.

-         Инвестициядан пайда күту

-         Кәсіпорындар салықтары.

-         Өндірістің күш - куатының артуы.

6.     Мемлекет шығындарының өзгеруі.

7.     Экспорт пен импорттық  шығындардың өзгеруі.

Жиынтық ұсыныс (АS) – бұл бағаның әрбір мүмкін болатын деңгейінде ұсынылатын жалпы тауарлар мен қызметтердің  көлемі.

Жиынтық ұсынысқа бағасыз факторлар әсерін  тигізеді:

-         Өндіріс ресурстары бағаларының деңгейі.

-         Нарықтық құрырылымы.

-         Өнімділік.

-         Құқық  заңдылық  нормалардың өзгеруі.

21. фискалдық саясат, яғни салық салу облысындағы саясат Фискалдық саясат – экономикаға әсер ету мақсатымен мемлекеттік шығындар құрылымын реттеу мен салық салу облысындағы саясат. Фискалдық құралдардың әрекетінің сипатына байланысты фискалдық саясатты дискрециондық емес саясат және дискрециондық (кірістірілген тұрақтандырғыштар саясаты) саясат деп бөледі.

Дискрециондық емес саясат үкіметтік шығындардың бөлігі жеке сектордың белсенділігімен байланысты екеніне, ал экономикалық конъюнктураның өзгеруі бюджеттік шығындар мен салықтардың едәуір деңгейінде өзгерістерді автоматтытүрде туындатадыекеніне негізделеді.

Егер экономикада құлдырау болса, яғни жеке кірістер және фирма кірістері төмендесе, онда прогрессивті салық салу кезінде салықтық  алу автоматты төмендейді. Бұл басқа тең жағдайларда

кірістердің төмендеу мен жиынтық сұраныстың қысқару салдарын жұмсартады, өндіріс көлемін тұрақтандыруға немесе кеңейтуге көмектеседі.

Дискрециондық саясат жұмыспен қамту, бағалар, өндірістің ұлттық көлемінің өсу мәселелерін шешуге бағытталған мемлекет қабылдайтын арнайы шараларды көрсетеді. Бұл шараларды іске асыру мемлекеттік бюджеттің шығын немесе кіріс бөлімдерінде көрінеді (яғни кірістірілген тұрақтандырғыштар прогрессивті салық салу жүйесі болып табылады).

Дискрециондық фискалдық саясаттың негізгі құралдары болып:

- салық мөлшерлемесін  өзгерту, салықтарды енгізу немесе  жою жолымен салықтық алукөлемін  өзгерту (салық мөлшерлемесін өзгерте  отырып, үкімет құлдырау кезінде  кірістерді қысқарудан сақтайдынемесе  керісінше, бум кезінде бар кірісті  төмендетуі мүмкін);                                         

- жұмыссыздарды  жұмысқа орналастыру мақсатына  ие жұмыспен қамту бағдарламаларын  мемлекеттік бюджет есебінен  жүзеге асыру;

- қарттық, мүгедектік  бойынша,  кедейжанұяларға жәрдемақыны, білім беруге шығындарды және т.б. қосатын әлеуметтік бағдарламаларды іске асыру (бұл бағдарламалар жиынтық сұранысты қолдауға, кірістер қысқарғанда және мұқтаждықтар шиеленіскенкезде экономикалық дамуды тұрақтандыруға мүмкіндік береді) табылады.

Үкімет алдында тұрған мақсаттарға байланысты фискалдық саясатты ынталандырушы және басушы деп бөледі.