Адвокатура және оның міндеттері

Кіріспе

Тақырыптың  өзектілігі: Конституциялық кепілдіктерді толық жүзеге асыру ушін құқық қорғау органдары жұмысының нышаны мен тәсілдерін демократия ағымына икемдеу, болашақ заңгерлерді оқыту мен тәрбиелеудің сапасын көтеру қажет. Мемлекеттік органдардың азаматтардың құқықтары мен бостаңдықтарын сақтауы жэне қорғауы белгілі бір дэрежеде азаматтар мен үйымдарға кәсіби заң көмегін көрсетуді жүзеге асыратын тұлғалар қызметінің негізгі принциптерін анықтайтын адвокатура сияқты қоғами-қүқықтық институтпен де тығыз байланысты.

Бүл дипломның мақсаты  - адвокатураның мәні мен мақсаттары және 1917 жылға дейінгі кезеңде, кеңес заманында және қазіргі уақытта Қазақстанда адвокатураның қалыптасуы, даму кезеңдері туралы, адвокаттар алқасы мен оның органдарының заңи түрпаты, олардың мемлекеттік органдармен қарым-қатынасы, адвокаттардың қүкықтары мен міндеттері туралы. Сонымен қатар, адвокаттық қызметтің негізгі бағыттары туралы айтылып, қылмыстық істерде корғаушы, азаматтық істерде өкіл ретіңдегі адвокат қызметінің ерекшеліктеріне аса назар аударылады.

Дипломға адвокаттық қызметті реттейтің қолданыстағы заңнама  мен жоғарыда тізбеленген мәселелер  бойынша жетекші қазақстандық жэне ресейлік ғалымдардың жарияланымдағылары мүмкіндік берді.

Адамды, оның өмірін, қүқықтары  мен бостандықтары жоғары қүндылық деп жариялаған 1995 жылғы 30 тамыздағы Қазақстан Республикасы Конституциясы талаптарына сәйкес 1997 ж. 5-желтоқсаңда Қазақстан Республикасының "Адвокаттық қызмет туралы" Заңы қабылданды. Осы заң адвокатура институтының рөлін айтарлыктай көтерді, азаматтар мен ұйымдардың қүқықтарын жэне заңды мүдделерін корғауға жэрдемдесті, сол аркылы жалпы заңдылықтың сақталу мен нығаюына ықпал етті. Сонымен қатар, бүл жаңа заң демократиялық, қүқықтық мемлекетті қүру және нарықты экономиканың тереңдеу жағдайында адвокатураның ұйымдастырылуы мен кызметін реттеуге орайластырылды.

Осы заңга сэйкес адвокаттар алқасы эртүрлі тәсілдермен кез келген қол сүғушылык пен тәртіп бүзушылықтан азаматтар қүқығын қорғау жөніндегі міңдеттерді, атап айтқанда, қылмыстық жэне азаматтық істер бойынша білікті заң көмегін көрсету, үйымдар тапсырысымен сотта өкілдік ету, заң түрғысынан акыл-кеңес беру, азаматтық істердің сот талқысына айыпкердің, талапкердің жэне іске қатысушы басқа түлганың өкілі ретінде қатысу жэне де басқадай заң көмегін көрсету арқылы жүзеге асырады.

Зерттеу жұмысының  мақсаты мен міндеттері: Диплом жұмысымның алдына қойған мақсаттары келесідей:

• Адвокат түсінігі мен маңызын ашып, оның белгілерін анықтай отырып басқа құқық қорғау органдардан ажырату;
• Адвокаттардың заңдылық жауапкершіліктің ерекшеліктерін танып білу

Сот сараптамасы  туралы атақты ғалымдар айналысқан: Төлеубекова  Б. Қ., Қапсәләмов Қ. Ж., Шынарбаев Б. Қ., Бекішев Д. Қ., Сарсенбаев С. Е., Хан  А. Л., Бычкова С. Ф., Аубакиров А. Ф., Гинзбург А. Я., Лившиц Ю. Д., Аринушкин Г. П., Шляхов А. Р., Виноградов И. В., Кочаров И. В., Селиванов Н. Л., Дулов А. В., Россинская Е. Р. Орлов Ю. К., Шляхов А. Р., Корухов Ю. Г., Строгович М. С., Шакиров К. Н., Сахнова И. В.,  Михайлов В. А., Дубягин Ю. П., Яковлев Я. М., Галкин В. М., Притузова В. М., Вандер М. Б., Рахунов Р. Д., Колдин В. Я., Надгорный Г. М., Якупов Р. Х., Жәкішев Е. Г.

  Жұмыстың методологиялық негіздері: Диплом жұмысы тарихи салыстырмалы, әлеуметтік, ғылыми әдістерді құрайды. Жұмыстың теориялық негізін заңгер ғалымдардың құқық нормасы мен әлементтері арқылы құқықтық қатынастарды реттеу мәселесі бойынша ғылыми тұжырымдамаларды талқылап, ұсыну.

Жұмыстың теориялық  және практикалық маңызы: Адвокаттар алқасының және оның мүшелерінің жүмысымен соттардың, прокурорлардың, тергеушілердің қызметі тығыз байланыста. Азаматтар мен үйымдардың қүқығын қорғау айтарлықтай дэрежде солардың іс-эрекетіне байланысты. Қүқық қорғау оргаңдары жүйесінде жүмыс істейтін кейбір лауазым иелері адвокатураның маңызын бағаламайды, ал кейбір жағдайларда адвокатура, адвокаттық қызмет жэне заң көмегін көрсету тэртібі туралы түсініктері шамалы болып келеді. Нәтижесінде, адвокатура туралы қауқарсыз қосалқы қоғамдық-құқықтық институт сияқты құкықтық менсінбеушілік қалыптасады. Адвокатура қызметінің міндеттері мен қызметі туралы қажетті білімнің жоқтығы, түптің түбінде, зандылық пен құқық тэртібін нығайтуға септігін тигізбейді, осы тұлғалар мен адвокаттар арасыңда жанжалдың шығуына алып келуі, азаматтар мен қоғам үшін жағымсыз салдарды. тудыруы мүмкін.

Адвокаттың қызметі  қолданыстағы заңнаманың теориясы мен  тәжірибесін терең білуге негізделуге  тиіс. Осыған байланысты кәсіби адвокаттық қызмет азаіматтық және қылмыстық іс жүргізу, азаматтық, кылмыстық, экімшілік  құқық сияқты пэндер мен соттағы дәлелдеу теориясын және таға басқаларды жетік және дәйекті игеруді талап етеді.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы: тақырыптың қазіргі кезең талабына сай өзектілігімен, зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттеріне тікелей байланысты жүзеге асуыме анықталады.

Зерттеудің объектісі: Құқық жауапкершілікті қолдану арқылы әділетке жеті үшін барлық жағдайлар қарастырылды. Алайда қоғамның даму барысында түсінігі туралы теориялар мен тұжырымдардың жаңа түсінігіне бастама болады.

Диплом жұмысының  құрылымы: Бітіру жұмысы үш тараудан тұрады. Бітіру жұмысын жазу барысында әртүрлі заңнамалар, нормативтік – құқықтық актілер, оқулықтар, оқу құралдары, шығармашылық басылымдар, мерзімдік басылымдар және басқа да шығармалар қолданылды.

1. ҚАЗАҚСТАНДА АДВОКАТУРАНЬЩ ДАМУЫ

1. Адвокатура және оның міндеттері

Кеңестік саяси  жүйе орныққанан кейін адвокатура ай тарлықтай өзгеріске үшырады. 1864-жылға реформа бойынша құрылған присяжнойлық және жеке адвокатураның қызметі олар жаңа социалистік мемлекетті құру принципіне қайшы болғандықтан, Кеңес үкіметінің алғашқы декреттерімен жойылды. Адвокатура біртіндеп кеңестік сот төрелігіндеі қосымша қызмет атқара бастады. Қорғау институтын үйымдастыру мен сотка қатысушылардың қатысуына көзқарас талай рет өзгерді. Бір нысанды жоққа шығара, ал екіншісін еңгізе отыра, кеңестік заңнама тоталитарлық режим талаптары мен нығайту мақсаттарына жауап беретін қорғаушылар қызметінің үжымдық нысанын орнықтыра бастады.

Солай болса да, азаматтык істер, қылмыстық істер мен өкілдік бойынша қорғаудың жаңа үйымының көп жыл бойы ізденуі нәтижесінде адвокатура дамуын жалғастырды. Белгілі практикалық және теориялық тәжірибе жинақталды. Адвокаттық қызметтің жаңа нысандары пайда болды, оның күқықтық нормативтық базасы және т.б. нығайды. КСРО ыдырап, жаңа тәуілсіз мемлекеттер күрылғаннан кеңестік кезенде жинақталған жақсы тәжірибе үлттық адвокатуралар қызметіне негіз болып қаланды.

Кеңестік дәуірдегі  адвокатураның үйымдық нысаны сондай-ақ мемлекет тарапынан оған деген көзқарас бойынша революцияға дейінгі  адвокатурамен көптеген ортақ түстарының болғаңдығын атап өткен жөн. "Екі адвокатура да жергілікті деңгейде үйымдастырылды, оларда орталық аппарат пен идеялық түғырнама болған жоқ, соның салдарынан олар патшалықтың немесе Кеңес өкіметі саясатының жетегінде кете беретін. Екі адвокатура да өз әрекеттері үшін Әділет министрлігінің кырағы қадағалауына, судьялардың немкүрайлы қарауына, өздерінің сотқа дейінгі сатыдағы ролінің төмендеуіне мойынсынуға тиіс болды. Қос адвокатура да өз күқықтары мен міндеттерін анықтауда бәрібір мемлекетке тәуелді болды".

РСФСР Халық  Комиссарлары Кеңесінің (СНК) 1917 жылғы 24-қарашадағы N1 сот туралы декретімен присяжной және жеке адвокатура институты таратылды. "Алдын ала тергеу сатысында жіберілетін айытаушылар мен қорғаушылар ролін азаматтық қүқықтарды пайдаланатын, кінәраттары жоқ барлық азаматтар мен азаматшалар аткара алады. Алайда, азаматтардың қүқығын қорғауға тиіс арнайы орган Декретпен қүрылған жоқ".

1918-жылғы 7-науырыздағы N2 сот туралы Бүкілодақтык Орталық Аткару Комитетінің (ВЦИК) декретімен жүмысшы, солдат, шаруа және казак депутаттары Кеңестері жанынан қоғамдық айыптаушы, қоғамқық қорғаушы ретінде қүкықтық делдал болғысы келген түлғалар алқасының қүрылуы қарастырылды. Бүл алкаға жоғарыда аталған Кеңесдар сайлайтын және кері шақыратын түлғалар керді. Тек осы түлғалардың ғана сотта еңбегін төлету арқылы сөз сөйлеу қүкығы болды. Қүқыктық арашашылар алқасынан сот әрбір іе үшін қоғамдық айыптаушыны шақыра алатан. Егер айыпталушы қандай да қорғаушы шақырудағы өз құқығын пайдаланбаса, сот, оның өтініші құқықтық арашашылар алқасынан оған қорғаушы тағайындады. айышаушы мен қорғаушыдан басқа сот жарыссөзіне сот отырысына тұлғалар қатарынан бір айыптаушы және бір қорғаушы қатысады. [13, 124 6]

1918 жылғы 30-қарашадаға халық соты туралы ережемен айыпталушыға азаматтық процеске қатысатын талаптар мүдделеріне қатысты істегі, жәй-жапсарды барынша толық қамту. үшін сотқа жәрдемдесуге және шаруа депутаттары Кеңестері уездік атқару комитетерінің (уездік қаланы қоса алғанда) және жүмысшы және шаруа депутаттары губерниялық атқару комитетерінің жанынан қорғаушылар және азаматтық процестегі тараптар өкілдерінің алқасы болды.

1922-жылғы 26-мамырдаға  Бүкілодақтық Орталық Атқару  Комитетінің (ВЦИК) Қаулысымен бекітілген адвокатура туралы Ереже адвокаттық қызметті тікелей реттейтін алғатықы норматиктік қүқықтық акті бола отыра, адвокатураны алғатықы рет еңбекшілерге азаматтық дауларды шешу кезінде заң көмегін және қылмыстық сотта қорғауды қамтамасыз ету мақсатында құрылған, өзін-өзі басқаратын ұйым ретінде анықтады. Әділеттің губерниялық бөлімдері жанынан қылмыстық және азаматтық істер бойынша қорғаушылар алқасы құрылды. Алғашқы құрамдағы қорғаушылар алқасының мүшелерін Әділеттің губерниялық бөлемдерінің ұсынысы бойынша губерниялық атқару комитеттері бекітті. Бүдан әрі алқаға мүшё қабылдауды алқа төралқасы жүргізді, олар алқаға жаңа мүшелерді қабылдаудан бас тарту қүқығы берілген губерниялық атқару комитетінің төралқасына қабылдау туралы хабарлап отырды. Қорғаушы алкасының мүшелері мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындарда қызмет жасай алмайтын. Тек мыналарға ғана рүқсат етілді:

1) сайлау бойынша мемлекеттік лауазында отырған түлғалар үшін;

2) заң ғылымының профессорлары мен оқытушылары ушін. Губерниялық қорғаушылар  алкасы мүшелерінің жалпы жиналысы  өз

күрамынан төралқа  сайлады.

Қорғаушылар алқасының  тералқасына:

а) қорғаушылардың өз міндеттемесін орындауын кадағалау  және бақылау;

б) тиісті губерниялық  аткару комитеттеріне алқа төралқасының қаулыларына мүдделі түлғалардың  шағым жасау қүқығымен өз мүшелеріне тәртіптік жаза қолдану;

в) алқа қорына түскен каржаттқа иелік ету;

г) тегін және кесімді баға бойынша көмекті тағайындау;

д) губерниялық  әділет бөлемшесінің тапсырмасы бойынша халықка көмек көрсету үшін консультациялар үйымдастыру жүктелді

Қорғаушы еңбегін  төлеу мына негіздер бойынша жүргізілді:

а) халық сотының  ерекше қаулысынен түрмысы нашар  болып табылған адам қылмыстық және азаматтар істердің қорғаушыларына сыйақының кез келген түрінен  босатылды;

б) мемлекеттік  және жеке кәсіпорындарының жүмысшылары  және кеңестік мекемелер мен кәсіпорындарының қызметшілері Әділет халық коммиссиариаты белгіленген кесімді баға бойынша қорғаушылар қызметін төлеуге қүқылы болды;

в) қалған барлық жағдайда қорғаушы сыйақысы мүдделі  таралтардың онымен келісімі бойынша анықталды.

Қорғаушылар алқасының қорыш қорғаушылар өз сыйақысынан Әділет халық коммиссиариаты белгіленген пайыз аударымын енгізді, бүл кор алқа төралқасын ұстау және заң консультациясын үйымдастыру жөніндегі барлық шығындарды жауып отырды.

Қорғауға қорғаушы алқасының мүшелерінен басқа айыпталушының немесе жәбірленушінің жақын туысқандары, мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындардың және олармен тең дәрежеде Бүкілресейлік Кәсіптік Одақтар Орталық Кеңесінің (ВЦСПС), Бүкілресейлік Түтанушылар Қоғамы Орталық Одағы мен басқа кәсіптік және қоғамдық үйымдардың өкілетті өкілдері жіберілді. Басқа түлғалар өндірісінде осы іс жатқан соттың ерекше рүқсатымен ғана жіберілді

Қазақстандағы кеңестік адвокатураның қалыптасу  процесі обьективтік және субъективтік қиыншылықтарға тап болды. Ең алдымен, білікті және даярланған қадрлар жоқ болатын. Екіншіден, көптеген сот қызметшілері, Әділет халық коммиссиариаты мен өзге қүқық қорғау органдарының басшылары адвокатураға жатырқай қарады. Олар кеңестік сот өзінің пролетарлық табиғатынан қателеспейді және кез келген істі өз бетінше шешуге қабылетті деп санады. Ең соңында, қоғамда адвокатураны патша билігінен қалған мүра, күні еткен институт ретінде және т.б. санаған пікір қалыптасты.

Қырғыз (Қазақ) АССР Кеңестерінің алғатыкы қүрылтай съезінде 1920 жылға 6-қазанда "ҚАССР еңбекшілері қүқығының Декларациясы" қабылданды, онда былай делінді: "Халықтық әділетті Кеңестік Ресейдің Халықтық Революциялық Сотының тәжірибесімен дәлме-дәл сәйкестендіре, қырғыз халқының түрмыстық ерекшеліктерінің осы декларациямен белгіленген еңбекшілер қүқығының негізгі қағидаларына қайшы келмейтін түстарымен санаса отыра қүру кажет". Съезд "Кеңестік әділетті үйымдастыру туралы" қарарында әділет органдарын жергілікті жерлерде консультациялар және соттык қорғау түрінде халыққа тегін заң көмегін үйымдастыруға міндеттеді Қүқық көмегін жүзеге асыру үшін съезд партия, кәсіподақ және қоғамдық үйымдардың жауапты қызметкерлерін тартуды үсынды, Әділет кадрларын даярлау үшін заң курстары ашылды.

Қорғауды үйымдастыру  мәселесіне 1921 жылғы 8-сәуірдегі ҚАССР Орталық Атқару Комитеті (ЦИК) Декретімен бекітілген Қырғыз автономиялы Социалистік Республиқасының халық соты туралы Ережесінің арнайы бөлімі арналды. Онда 1920 жылғы 21-қазандағы РСФСР халық соты туралы Ереженің кейбір баптары сол қалпында қайталанды. Мысалы, 43-49-баптарда сот органдары қорғаушылар ретінде осы міндетті атқаруға кабылетті азамматтарды тарта алатындығы көрсетілді. Бүл үшін губерния әділет бөлімдері ерекші тізімдер жасады. Қорғауға жіберу туралы мәселені халық соты (өкімдік және соттық отырысында) іс пен айыпталушы түлғаның сипатына байланысты шешті және қассациялық шағымнан бөлек шағым жасалуға жатқан жоқ. Алайда халық соты айыптпаушы іс бойынша сөйлеген кезде немесе бүл туралы қамауда отырған айыпталушы өтінсе, қорғаушыны жіберуге немесе тағайындауға міндетті болды. Халық соты айыпталушы түрған үйымның (кәсіп-одақтьщ, зауыт комитетінің және т.б.) осы максат үшін іс сапармен келген мүшелерін, сондай-ақ айыптталушының жақын туыскандарын қорғауға жіберетін. ҚАССР Әділет халық  комиссариатының жанынан үш  адамнан тұратын халықа заң көмегін көрсету жөніндегі бюро құрылды.