Лекции по "Финансовому менеджменту"

Коэфиценттік әдіс кезінде  жаңа нормативтік өндірісті жабдықтау, өнімді өткізу жұмыстары, қызметтер  жағдайын есепке алу мен оған  өзгерістерді енгізу жолымен бұрынғы  база негізінде анықталады. Нормалаудың  негізгі әдісі айналым қаражатының  әрбір элементі бойынша тікелей  есеп әдісі болып саналады. Өндірісте  басқадай әдістердің нормалауды қосалқы  әдісі ретінде пайдаланады. Меншікті айналым қаражаттың жалпы нормативтері өндірістік жоспарды орындау және шикізат  запастарын,  өнімін, сату материалдарын , отын, құны аз және тез тозатын заттарды, аяқталмаған өндірісті, дайын товарларды, келешек кезең шығындары сонымен  бірге белгіленген мерзімдегі есептерді  жүргізу үшін олардың көлемінде  анықталады. Айналым қаражатты нормалау мынадан тұрады:

1. Жеке түрдегі тауарлы  материалдық  құндылықтар бойынша  барлық  айналам қаражатының запастағы  нормаларды белгілеу  мен дайындау  күнмен есептеледі.

2. Жалпы меншікті айналым  қаражатының нормативтерді жасау  және оларды әрбір элементтің  ақшалай түрдегі көрінісі. Әрбір  кәсіпорынның меншікті айналым  қаражатының  нормативтерді жасау  және оларды әрбір элементтің  ақшалай түрдегі көрінісі. Әрбір  кәсіпорынның меншікті айналым  қаражатының нормативі мына көрсеткіштермен  анықтайды: 

• өндірістің көлемі мен  өндірісті сату;

• өндіріске сақтауға және өнімді сатуға жұмсалатын шығындар;

• жеке түрдегі тауарлы  материалдық құндылықтар  бойынша  айналым қаражатының запастағы  нормалармен шығындары (күнмен есептеледі).

 

 

 

Тақырып 8. Дивидендтік саясатты басқару

 

Дәріс сұрақтары:

1. Дивиденттік саясат  және өндірісті дамыту саясаты

2. Кәсіпорын қорының қайнар  көз құрылымдарын ұйымдастыру

 

1. Дивиденттік саясат -түрлі тауарлар мен қызметтерге тұтынушы сұранысын қалыптастыру үрдісі. Тұтыну қылығы кардиналистік және ординалистік концепция тұрғысынан қарастырылады. Кардиналистік көзқарас әртүрлі игіліктердің пайдалылығын қандай да бір бірліктер-ютилдермен өлшеуді қарастырады. В. Парето, И. Фишер ұсынған пайдалылықтың ординалистік теориясы кең таралған әрі қазіргі заманға лайық болып табылады. Мұнда қандай да бір игіліктің пайдалылығын өлшеп жатудың қажеті жоқ. Тұтынушы тек мүмкін болатын барлық тауарлар жиынтығын олардың артықшылығы бойынша реике келтіруге қабілетті болса жеткілікті, яғни тұтынушылардың тауарлар мен қызметтерді сандық бағалау емес, саралау қабілеті болуы керек.

     Пайдалылық  шегі дегеніміз- тұтыну көлемі  бір бірлікке артқандағы тауардың  жалпы пайдалылығының табиғи  өсімі.

Тұтынылатын тауардың мөлшері  артқан сайын, әрбір қосымша бірліктің  пайдалылық шегі кемиді, сұраныс заңының  негііндегі пайдалылық шегі заңының  мәні осында.

   Өндірісті дамыту  саясаты өзінің қажеттіліктерін  жеке ұнамдылықтарына сәйкес  жайғастырады. Тұтынушының ұнамдылықтары-  бұл тауарлар мен қызметтерді  ретке келтіру қабілеті. Тұтынушы  сонымен қатар шектеулі кіріске  осындай қажеттіліктерін максималды  дәрежеде қанағаттандыруға мүмкіндік  беретін тауарлар жиынтығын алуға  ұмтылыды. Оған тек пайдалылықты  максимизациялау ережесін сақтағанда  ғана қол жеткізуге болады, ол  бойынша алынатын тауарлардың  пайдалылық шегі бір ақшалай  бірлікке есептегенде бірдей  болады. Тұтынылатын тауардың мөлшері  артқан сайын, әрбір қосымша  бірліктің пайдалылық шегі кемиді, сұраныс заңының негііндегі пайдалылық  шегі заңының мәні осында.

 Өндірісті дамыту саясаты  өзінің қажеттіліктерін жеке  ұнамдылықтарына сәйкес жайғастырады. Тұтынушының ұнамдылықтары- бұл  тауарлар мен қызметтерді ретке  келтіру қабілеті. Тұтынушы сонымен  қатар шектеулі кіріске осындай  қажеттіліктерін максималды дәрежеде  қанағаттандыруға мүмкіндік беретін  тауарлар жиынтығын алуға ұмтылыды. Оған тек пайдалылықты максимизациялау  ережесін сақтағанда ғана қол  жеткізуге болады, ол бойынша  алынатын тауарлардың пайдалылық  шегі бір ақшалай бірлікке  есептегенде бірдей болады.

Тұтынылатын тауардың мөлшері  артқан сайын, әрбір қосымша бірліктің  пайдалылық шегі кемиді, сұраныс заңының  негііндегі пайдалылық шегі заңының  мәні осында.

 Тұтынушы өзінің қажеттіліктерін  жеке ұнамдылықтарына сәйкес  жайғастырады. Тұтынушының ұнамдылықтары-  бұл тауарлар мен қызметтерді  ретке келтіру қабілеті. Тұтынушы  сонымен қатар шектеулі кіріске  осындай қажеттіліктерін максималды  дәрежеде қанағаттандыруға мүмкіндік  беретін тауарлар жиынтығын алуға  ұмтылыды. Оған тек пайдалылықты  максимизациялау ережесін сақтағанда  ғана қол жеткізуге болады, ол  бойынша алынатын тауарлардың  пайдалылық шегі бір ақшалай  бірлікке есептегенде бірдей  болады.

2. Кәсіпорын қорының қайнар көз құрылымдарын ұйымдастыру талғаусыздық және бюджеттік желі қисық сызықтары қолданылады. Талғаусыздық сызығы бірдей пайдалылықа ие өнімдер жиынтығын графикалық түоде бейнелейді. Егер немқұрайлық қисық сызықтары тұтынушының ұнамдылықтарын сипаттаса, бюджеттік желі оның мүмкіндіктерін анықтайды. Ол- осы белгіленген кіріске алуға болатын екі өнімнен тұратын әртүрлі комбинацияларды графикалық түрде көрсететін теріс көлбеулі түзу сызық. Тұтынушының кірісі өзгергенде, бюджеттік сызық та өзгереді. Кіріс ұлғайғанда бюджеттік сызық жоғары, алдыңғы сызыққа косарлана оң жаққа ығысады. Бағаның тауарға деген арақатынасының өзгерісі бюджет сызығының көлбеу бұрышын өгеріске келтіреді. Бюджеттік сызықтың талғаусыздық сызығының ең биігімен жанасуы тұтынушының тепе-теңдңгңн анықтайды. Бұл нүктеде тұтынушы қажеттілігі қанағаттандырылады.

Кәсіпорын қорының қайнар көз «Кіріс-тұтынуы» қисық сызығы кірістің түрлі деңгейлерімен байланысқан  тұтынушы тепе-теңдігінің барлық нүктелері  арқылы өтеді. «Баға тұтыну» қисық  сызығы   тауардың біреуінің бағасының  өзгеруімен байланысты тұтынушы тепе-теңдігінің барлық нүктелері арқылы өтеді.

Тұтынылатын тауардың мөлшері  артқан сайын, әрбір қосымша бірліктің  пайдалылық шегі кемиді, сұраныс заңының  негііндегі пайдалылық шегі заңының  мәні осында.

 Тұтынушы өзінің қажеттіліктерін  жеке ұнамдылықтарына сәйкес  жайғастырады. Тұтынушының ұнамдылықтары-  бұл тауарлар мен қызметтерді  ретке келтіру қабілеті. Тұтынушы сонымен қатар шектеулі кіріске осындай қажеттіліктерін максималды дәрежеде қанағаттандыруға мүмкіндік беретін тауарлар жиынтығын алуға ұмтылыды. Оған тек пайдалылықты максимизациялау ережесін сақтағанда ғана қол жеткізуге болады, ол бойынша алынатын тауарлардың пайдалылық шегі бір ақшалай бірлікке есептегенде бірдей болады.

Тұтынылатын тауардың мөлшері  артқан сайын, әрбір қосымша бірліктің  пайдалылық шегі кемиді, сұраныс заңының  негііндегі пайдалылық шегі заңының  мәні осында.

 Тұтынушы өзінің қажеттіліктерін  кәсіпорын қорының қайнар көз  жеке ұнамдылықтарына сәйкес  жайғастырады. Тұтынушының ұнамдылықтары-  бұл тауарлар мен қызметтерді  ретке келтіру қабілеті. Тұтынушы  сонымен қатар шектеулі кіріске  осындай қажеттіліктерін максималды  дәрежеде қанағаттандыруға мүмкіндік  беретін тауарлар жиынтығын алуға  ұмтылыды. Оған тек пайдалылықты  максимизациялау ережесін сақтағанда  ғана қол жеткізуге болады, ол  бойынша алынатын тауарлардың  пайдалылық шегі бір ақшалай  бірлікке есептегенде бірдей  болады.

 

 

 

 

 

 

Тақырып 9. Капитал құны

 

Дәріс сұрақтары:

1. Капиталдың құны және  бағалау әдістері

2. Қаржы нарығының нәтижесі  және оның әсер ету күші

3. Несиелеу саясаты

4. Банкіні таңдап алу  критериясы, банкіні таңдап алу  коэффиценті мен формалары

1. Капитал құны дегеніміз-қызметті  қаржыландыруға тартылатын қайнар  көздерімен байланысты шығындар  болып табылады.Негізгі қаржыландыру  қайнар көздері келесі түрлерге  бөлінеді:

   1)несиелік ресурстар;

2)облигациялық(қарыздар,заемдар)

3)ерекшелігі бар акциялар;

4)жай акциялар;

5)табыс.

Жалпы капитал құны келесі формула арқылы есептелінеді:

                                     ΣСҒ

                             R=―――――

                  (1+1)´

 

СҒ-қарастырылған капитал  бойынша ақшалай ағымдар;

І-қарастырылған капитал  бойынша табыс мөлшері;

n-капиталды пайдалану  мерзімі.

 

    1)Несиелік ресурстар  бойынша  капитал құнының формуласы:

 

 

                          Кн.р.=і*(1-СС)

 

   СС-корпоративті табыс ставкасы.

   2)Облигациялық заемдар бойынша капитал құнының формуласы:

Облигациялар (1),алдын ала өтелетін(2),3)мерзімді облигациялар);

                       СҒ

     1)Ко.з.1=――――

                       (1+1)´*

 

                       СҒΣ'*1

      2)Ко.з.2=―――――――

                        (1+1)+В/(1+1)ۢ

 

      В-өтеу   құны;

 

                        СF∑ۢۢ*1

     3)Ко.з.З=――――

                       (1+1)+М/(1+1)

 

  М-номиналды құн

  3)Артықшылығы бар акциялар:

                   D

         Ка.а.=―                 D-дивидент

4)Жай акциялар бойынша:

    4.1)егер акция алып саларлық мақсатта пайдаланылса,онда:

                       D                P

          Кж.al=    ―        +―――             P-нарықтық құн

                      (1+1) ۢ         (1+1) ۢ

 

  Алып-сатарлық=Девидент+курстық  айырмашылық;

4.2)Кәсіпорынның қызметінде  қатысу және девидент алу мақсатында  болса,есептеледі:

                           D

       Кж.а2=Σx―――

                             (1+1)ۢ

 

4.3)Егер дивиденттер тұрақты  өсіп отырса,келесі формула арқылы  есептеледі:

                   (1+d)

Кж.а.3=Dx―――                   D-базистік кезендегі дивидент

                    1-d

 

d-девиденттің өсу қарқыны;

Гордон формуласы               і-проценттік ставка.

 

 

5)Табыс бойынша капитал  құны-бұл табысты түсірумен байланысты  шығындардың мөлшеріне тең болады.Егер  кәсіпорын қызметінде қаржыландыруға  бірнеше қайнар көзін пайдаланса, орташа мөлшері капиталдың құны есептеледі.

 К-ол,і капиталдың яғни  қаржыландыру қайнар көзінің  құны

Gi-ол,і капиталының,яғни  жалпы қаржыландыру қайнар көздерінің  ішіндегі үлесі.

    Негізгі капиталды басқару  ол қаражаттарды активтер арасында  рациональды түрде тарату негізгі  капиталдың құнын анықтау және  оларды тиімді пайдалануды жүзеге  асыру және бағалау болып табылады.

     Бағалау және  қайта бағалау-негізгі құралдармен  материалдық емес активтердің  аяқталмаған күрделі салымдар  мен ұзақ мерзімді қаржылық  салымдары үшін айналымнан тыс  активтердің құнын бағалау әртүрлі.

2. Қаржы нарығы жүйе жеке меншіктің үстемдігі, қоғамдық еңбек бөлінісі, ақша арқылы жүзеге асырылатын айырбас қатынасының кеңінен дамуымен сипатталалды. Бұл жүйе экономиканың орындылық қағидасына, яғни минималды шығындар арқылы максмалды нәтижеге жетуге ұмтылысқа негізделеді.

  Қаржы нарығының экономика-  өндірушілер мен тұтынушылар  нарық арқылы әрекет ететін  шаруашылықты ұйымдастыру нысаны. Нарық- бұл нарықтық экономианың  іске асырылу механизмі, бұл  «не,қалай, кім үшін өндіру  керек?» мәселелері баға, сұраныс  пен ұсынысиың көмегімен шешілетін  өндірушілер мен тұтынушылар  арасындағы экономикалық қатынастар  жүйесі. Сатуға арналған өнімдерді  өндіру орын алған жердің бәрінде  нарық пайда болады.

  Нарық- бұл нарықтық  экономианың іске асырылу механизмі,  бұл «не,қалай, кім үшін өндіру  керек?» мәселелері баға, сұраныс  пен ұсынысиың көмегімен шешілетін  өндірушілер мен тұтынушылар  арасындағы экономикалық қатынастар  жүйесі. Сатуға арналған өнімдерді  өндіру орын алған жердің бәрінде  нарық пайда болады.

Нарық- бұл нарықтық экономианың  іске асырылу механизмі, бұл «не,қалай, кім үшін өндіру керек?» мәселелері баға, сұраныс пен ұсынысиың көмегімен  шешілетін өндірушілер мен тұтынушылар  арасындағы экономикалық қатынастар жүйесі. Сатуға арналған өнімдерді өндіру орын алған жердің бәрінде нарық пайда  болады.

  Нарықтық экономиканың  шаруашылықты ұйымдастырудың басқа  нысандарына қарағанда тек өзіне  тән негізгі белгілері бар:

 Жеке меншік. Мұнда меншіктің мүліктік құқықтары маңызға ие.

 Жеке мүдделік.Ұлы ғалым А. Смит 1776 жылы өзінің «Халықтар байлығы» кітабында «көрінбейтін қол» қағидасын сипаттайды. Нарықтық экономикада жеке мүдделілік нарықтық бағалардың жүйесі арқылы жүргізіледі: тұтынушылар тауарларды ең төменгі бағалардың жүйесі арқылыжүргізіледі; тұтынушылар тауарларды ең төмен баға арқылы алады; кәсіпкерлер кірісті максималдандыруға тырысады; ресурс иеленушілер өздерінің ресурстары үшін ең жоғарғы баға алуға тырысады.