Автор работы: Пользователь скрыл имя, 01 Декабря 2011 в 18:59, реферат
Әр уақыттарда және дүниенің түрлі бөліктерінде адамдар ақша ретінде әр түрлі тауарларды [2] – астық, мал, қымбат тастар және металдарды пайдаланды. Ұзақ уақыттар бойы ақша есебінде алтын және күміс жүрді. Қымбат металдардың физикалық қасиеттері (біртектілігі, мықтылығы, құндылығы) ақша атқаруға тиісті талаптарды толық ақтады. Сондай-ақ металл ақшалардың маңызды қасиеттерінің бірі – оларды бөлуге болытын еді.
Металл ақшаларға: мыстан, күмістен және алтыннан жасалғандары жатады. Металл ақшалар әр түрлі нысанда болған. Монета түріндегі нысаны — бұл олардың соңғы нысаны. Монетаның бет жағы — аверс, артқы жағы — реверс және жаны — гурт деп аталады.
[өңдеу]
Толық құнсыз ақшалар
Толыққұнсыз ақшалар (құнның белгілері) — номиналдық құны
нақты құнынан,
яғни
олардың өндірісіне
кеткен қоғамдық еңбектен
жоғары
болып келетін ақшалар.
Оларға мыналар жатады:
құнның металдық белгілері—арзан бағалы металдардан жасалған ұсақ монеталар, мысалға жез, алюминий т.б. монеталар;
құнның қағаздан
жасалған
белгілері.
Құнның қағаздай белгілері екіге бөлінді: қағаз ақшалар және несиелік ақшаларға.[3]
[өңдеу]
Ақшаның экономикадағы рөлі
Толық мақаласы: Ақшаның экономикадағы рөлі
Ақша экономикадағы рөлін өзінің атқаратын негізгі қызметтері арқылы орындайды. Ақшаның әр қызметі тауар айырбасы үдерісінен
туындайтын тауар өндірушілердің нысаны ретінде ақшаның әлеуметтік
және
экономикалық мазмұнының белгілі бір жақтарын сипаттайды.
Ақшаның қазіргі экономикадағы атқаратын қызметтеріне мыналар жатады:
құн өлшемі және баға масштабы;
айналыс (айырбас) құралы;
төлем құралы;
қорлану және қор жинау құралы;
дүниежүзілік ақша.[3]
[өңдеу]
Ақшаның теориялары
Толық мақаласы: Ақшаның теориялары
Ақшаның теориялары мынадай оның бағыттарын бөліп қарастырады:
Ақшаның металдық теориясы;
Ақшаның номиналистік теориясы;
Ақшаның сандық теориясы.
Ақшаның металдық теориясы ақша қызметін бағалы металдардың атқару барысында XV—XII ғғ. қалыптасты.
Бұл
теорияның өкілдеріне
Англияда У .Стэффорд, Т.Мэн, Д.Норс жатса,
Францияда А.Монкретьен жатты. Олар монетадан
жасалған
ақшалардың бұзылуына қарсы
болды.
Ақшаның металдық теориялары сауда буржуазиясының мүддесін қорғай отырып,
олардың
саяси экономиядағы бағыты — меркантилизмді көрсетті.
Осы теорияға сәйкес байлықтың көзіне сыртқы сауданы жатқызды. Төлем балансының активті қалдығы ғана елге бағалы металдардың келуін қамтамасыз етеді деген.
Ертедегі метализм
теориясының қателігі, біріншіден, байлықтың көзіне
адам еңбегімен
жасалатын материалдық игіліктер емес алтын мен
күмістің жатқызылуы,
екіншіден, айналыстағы қағаз ақшаларды металл ақшаларға алмастыру қажеттігін жоққа шығарғандығымен сипатталады.
Капиталдың бастапқы қорлануы аяқталуымен байланысты олардың көзқарастары өзгеріп,
яғни
байлықтың көзіне
сыртқы
сауда мен бағалы металдар емес, мануфактура
мен ауыл шаруашылығы жататындығына көздері жетті. Соған сәйкес ішкі нарыққа көңіл аударылып, металл ақшалардың ұлтқа қымбатқа түсетінін
түсінді.
XIX ғ. екінші жартысындағы ақшаның металдық теориясының қайта
тууы 1871—1873 жылдардағы Германияда алтын монета
стандартының енгізілуімен байланысты
болды. Бұл
— ақшаның металдық теориясының бірінші
метаморфозасы. Неміс экономистері (К.Книс
және
т.б.) ақшаға бағалы
металдармен қатар, орталық банктің банкноталарын да жатқызды.
Сол уақыттары
ақшаның металдықтеориясы
инфляцияға қарсы
бағытталған ақшалай
реформаларды негіздеу үшін пайдаланылды.
Ақшаның металдық теориясының екінші метаморфозасы бірінші
дүниежүзілік
соғыстан
кейін пайда болды. Оның өкілдері алтын монета стандартын қалпына
келтіру қажеттігін
мойындай отырып, алтын монометализмінің жаңа қысқарған нышандарын:
алтын құйма
және
алтын девиз стандартын енгізуге арналған өздерінің теорияларын
жасады.