Маркетингті жоспарлау

"Қант"        акционерлік        қоғамы        шығарылатын        өнімін        негізгі номенклатурасы: кұмшекер, кант рафинады жэне т.б. ассортименттер.

"Қант" акционерлік қоғамы келесі құрылымдык  бірліктерден түрады: қант   қызылша   зауыты, рафинад   зауыты, ТЭЦ,  механикалык   цехі, шикіpfn бөлімі.   Олардың      бәрі   кэсіпорын   территориясында      орналасқан      жіне қызметтерін Қазақстан республикасы заңына сэйкес атқарады.

АӨК қант өнеркәсібі республикада ең ірі тараз  шақпа қант шығаратын комбинаты  негізінде дамыған. Бүл комбинат жергілікті шикізаттарды пайдаланып, республиканың барлық шақпа қаңтын өвдіреді. Қант өндірісінің қалдығын пайдалану негізі де осы АӨК республикада шыарылатын этил спиртінің 2/3 жуығы  өндірледі.

Қант  өнеркәсібі көп көлемді шикізат  өндеп аз көлемді ілеспелі өнім бередІ. Сондықтан кант кәсіпорындарын шикізат  көздеріне және осы саланың қалдықтарын  түтынушыларға жақын орналастыру  жөн.

Кез келген әлеуметтік - экономикалык жүйе біршама  дербес бірақ өзара байланыс екі  бөліктен тұрады. Басқарылатын жэне басқару?

Басқару - үйымдасқан жүйеге нысаналы турде  ықпал жасау оның белгіленген  қүрылымын сақтау, кызметтің тәртібі  мен мақсатын қолдау. Түрлері: заттарды басқару - технологиялық процестерді  басқаруга саяды; адамдарды басқару - өндірісті (өндірістІк ұжымдарды) басқаруга  саянды. Органдар (ақпараттын болуы), кадрлар (басқарушылар, мамандар орындаушылар), басқару техникасы (ақпарат жинау, тарату, өңдеу құралдары) жүйесі басқарудың материалдық негізі болып табылады.

Кәсіпорынды басқару - басшының не басқару органдарының адамдарды бірлескен еңбек үшін келістіретін және біріктіретін нысаналы, реттеушілік ықпал жасауы. Ол басқару  принциптерін және меншік иесінің өз мүлкін шаруашылыққа пайдалану қүқықтарын үштастыру негізінде кәсіпорынның жарғысына сэйкес жүзеге асырылады. Жалпы алғанда кәсіпорынды басқару  басқарушылық шешімдедің принциптерін, функцияларын, әдістерін, теориясын, үйымдық  күрылымды, техникалық қүралдар мен  технологияны автоматтандырылған басқару  жүйелерін қамтиды.

Басқару әдістері - басқару қызметінің тэсілдері, олардың көмегімен еңбек ұжымыньщ, жекелеген орьшдаушылардың жүмысы баскару объектісінің алдында тұрған мақсаттарга жетуге бағытталады. Олар экономикалық заңдар талаптарын практикада әске асыру кұралы болып табылады, оларды зерделеу жэне пайдалану әрбір  басқарушылық шешімді практикалык  негіздеу, басқарудың нақты мақсатына  қолжеткізу үшін қажет. Олардың көмегімен  басқару қызметкерлеріне, олар арқылы жэне солардың қатусуымен өндіріске  немесе қызметтің басқа да саласына ықпал етеді. Жекелеген жүмыстарды немесе ережелерді орындау тэсілдерін, басқарушылық шешімдерді эзірлеу мен  оңтайландыру әдістерін қамтитын басқару  процесінің әдістерінен өзгеше түрде  басқару эдістері басқару объектісіне  ықпал ету тэсілдерінің жиынтығымен  сипатталады. Басқару эдістері жүйесінде  өзара байланысты және өзара тәуелді, жиынтығында баскару объектісІнің алдында түрған кешенді міндеттерді  шешуге мүмкіндіқ береті эдістердің мынадай топтары қабылданған: экономикалық эдістер, әкімшілік   (ұйымдастыру   - өкім беру) эдістер   және   элеуметтік -психологиялық эдістер. Бүлардың эрқайсысында басқару объектісіне ықпал жасаудың белгілі бір сипаты бар жэне олардың жиынтығы кешенді жүйені құрайды.

"Қант" ашық акционерлік қоғамының басқару  құрылымы келесідей формада белгіленген:

Атқарушы  директор - кэсіпорынының барлық өндірістік - шаруашылық қызметіне басшылық етеді. Директорге: техникалық директор, президент  кеңесшісі, бас бухгалтер, заң бөлімінің  басшысы, бас бухгалтер, заң бөлімінің  басшысы, экономика бөлімінің басшысы, бас агроном, маркетинг жэне коммерция  бөлімінің басшысы, кадрлар бөдімінің  басшысы бағынады.

Техникалық  директор - негізгі өндірісті және көмекші цехтардың жұмыстарын қадағалайды. Оған құм шекер және шақпақ қант зауыттарының бас инженерлері, ТЭЦ және ТВК, КРШиА басшылары, электорцехтар, теміржол цехы, жөндеу - құрылыс учаскісі және механизациялау цехы бағынады.

Бас бухгалтер - шаруашылық жұмысының қаржы және бухгалтерлік есеп мэселелерін жүргізетін директордың көмекшісі қызметін атқарады. Бас бухгалтер шикізаттың, материалдардын, дайын өнім және оның сатылуын бақылайды. Бас бухгалтерге еңбек ақыны есептеумен айналысатын есептік бөлім және орталық бухгалтерия бағынады.

Заң бөлімінің  бастығы - заң бөлімін басқарады, кәсіпорынның заңды -құқықтық мәселелерімен, келісім шарттарды, бұйрықтар, еңбек және өндірістік тәртібін қадағалайды.

Экономика бөлімінің бастығы - "Қант" акционарлік  қоғамының экономикалық жұмысын  басқарады. Бұл бөлім өнімді өндеу  бағасы бойынша көптеген қызмет түрлерінің статистикалық жэне өндірістік есепті құраумен айналысады.

Бас агроном - шикізат бөлімі және шикізат лабораториясын қадағалайды. Қант қызалшасын қабылдау және дайындау жөніндегі директордың орынбасары. Ол қызылша өндірушілермен келісім шартқа тұрады.

Маркетинг және коммерция бөлімінің бастығы - өткізу және жабдықтау бөлімдерінің жұмыстарын қадағалайды. Жабдықтау бөлімі қосымша материалдармен, техникамен, құралдармен қамтамасыз етуді қадағалайды. Өткізу бөлімі - дайын өнімді өткізуді ұйымдастырады.

Кадрлар бөлімінің басшысы - кадрлар бөлімінің  жұмысын басқарады. Бұл бөлім  жұмысшылардың жеке құрылымының  есебін жүргізеді. Кадр бөліміне жымысшылардың  жұмыс уақытысының есебін жүргізетін өткізу бюросы бағынады.

Төмендегі кестеде "Қант" ашық акционерлік  қоғамының техника -экономикалық көрсеткіштері  келтірілген.

 

 

 

1. кесте - "Қант" АҚ-ның техника -экономикалық көрсеткіштері 

 

№	Көрсеткіштер	өлшем бірлігі	2009	2010	2011	Ауытқу
1.	Уақтылы бағада тауарлы өнім:	мың тг.	725640	672791	1212097	486457
2.	Салыстыр малы бағадағы тауарлы өнім	мың тг.	8790268	7207996	10260324	1470056
3.	ІПығарылған өнім көлемі барлығы	тонна	140814,7	111565,8	144633,0	3818,3
а	Қант қызылшасынан	тонна	6726,2	8062,9	7692,6	966,4
		[ІІақпақ кұмшекер	тонна	4671	4602,4	7692,6	3021,6
		Үгітілмелі шақпақ қанты	тонна	940,2	1400,5	-	-
		'Шамбон" шақпақ қанты	тонна	1115,0	2060,0	-	-
б	Иіетел шикізатынан	тонна	134088,5	103502,9	136940,4	2851,9
		Шақпақ құмшекер	тонна	130198,5	100585,5	125646,1	4552,4
		Үгітілмелі шақпақ кані	тонна	2566	1841,4	2748,7	182,7
		'Шамбон" шақпак канты	тонна	1324	904,8	3115,0	1791
		1 кг-дық буылған шақпақ қант	тонна	-	-	5430,6	-
4	Еңбеккерлер саны	адам	1123	1123	1182	59
		-жұмысшылар	адам	1002	1006	1064	62
5	Еңбек ақы қоры	мың тг.	160465,3	182488,6	243446,8	82981,5
		- жұмысшылар	мың тг.	130715,2	149535,9	201026,8	70311,6
6	1 еңбеккердің орташа айлық еңбек  ақысы	теңге	11910	13540	17160,0	5250
		- 1 жұмысшының	теш е	10870	12390	15740,0	4870
7	Еңбек өнімділігі
		- 1 еңбеккердің	мың тг.	646,16	599,1	1025,5	379,34
		- 1 жұмысшының	мың тг.	724,2	668,8	1139,2	415
8	Негізгі қолардың жылдық құны	мың тг.	1138662	1141886	1191377	52715
9	өндірістік қорлар	мың тг.	1117226	1120679	1180666	63440
1	Қор қайтарымы	тг/тг	0,64	0,59	1,02	0.38

 

 

 

 

 

 

 

1 – кестенің жалғасы

11	Өзіндік кұн ТӨ	мың тг.	762216	558965	1097361	335145
22	1 теңгеге шығын	теңге	1,05	0,83	0,90	-0,15
13	Өнімді өткізуден түскен табыс	теңге	824375,131	700449,0	1274649,341	450274,2
14	Өткізілген өнімнің өзіндік құны	теңге	715167,13	598189,0	1122768,758	407601,6
15	Жалпы кіріс	теңге	109207,983	102260,0	151880,583	42672,6
16	Нақтылы бағадағы ТӨ түскен таза табыс (шығыс)	теңге	-36025,979	20116,0	2822,338	38348,32
17	Табыс (шығыс)	мың тг.	-36576	113826	114736	151312

 

Сонымен, "Қант" акционерлік қоғамының техника-экономикалық көрсеткіштерін талдайтын болсақ, есепті жылмен өткен жылды салыстырғанда тауарлы өнім көлемі 486457 мың теңге ге артқан. Ал сатылған өнімнің өзіндік құны 2010 жылы 598189,0 болса 2011 жылы 1122768,758 мың теңге болды. Яғни ол 87,69 %-ға артты. Яғни, бүл салыстырмалы бағамен тауарлы өнімнің артуына байланысты, сонымен ол есепті жылмен өткен жылды салыстырғанда 3052328 мың теңгеге өсті. Ал натуралды түрде шығарылған өнім көлемі 2009 жылы 140814,7 тонна, 2010 жылы 111565,8 тонна, 2011 жылы 144633,0 тонна өнім шығарылды. 2011 жылы кэсіпорынның кейбір қант ассортименттері (үгітілмелі шақпақ қанты. "Шамбон" шақпақ қанты) өндірістен мүлден шығарылып, өндіріске басқа қант түрі, яғни 1 кг-дық буылған шақпақ қантты шығарыла бастады. Оның 2011 жылы натуралды түрде шығарылған көлемі 5430,6 тонна.

Кәсіпорынның еңбеккерлер саны есеп беру жылы базистік жылға қарағанда 59 адамға көбейген. Соның ішінде жұмысшылар саны 58 адамға, яғни 5,3 %-ға көбейген.

"Қант" АҚ-ның еңбек ақы қоры 2009 жылы 160465,3 мың енгеден 2011 жылы 243446,8 мың теңгеге дейін өскен. Соның ішінде жұмысшылардың еңбек ақы қоры 2011 жылы 2010 жылға қарағанда 5,8% -ға өскен. 1 еңбеккердің орташа айлық еңбек ақысы 2011 жылы 17160,0 теңге болса, 2010 жылы 13540 теңге болған, яғни, 3620 теңге өскен. Ал 1 жұмысшының орташа айлық еңбек ақысы есеп беру жылы 2010 жылға қарағанда 3350 теңгеге, яғни 27%-ға өскен. 1 еңбеккердің еңбек өнімділігі 2010 жылы 599,1 мың теңге, 2011 жылы 1025,5 мың теңге болды. Ал 1 жұмысшының еңбек өнімділігі 2011 жылды 2010 жылмен салыстырғанда 470,4 мың теңгеге өсті.

Кәсіпорынның негізі өндірістік қорының орташа жылдық құны 2010 жылы 1141886 мың теңге болса. 2011 жылы 1191377 мың теңге болды. "Қант" АҚ-ның өндірістік қорлары есеп беру жылы базистік жылмен салыстырғанда 59987 мың теңгеге өскен.

Қорыта  айтсақ, "Қант" акционерлік қоғамының техника-экономикалық көрсеткіштерін талдау барысында есепті жылмен өткен жылдың арасындағы айырмашылықты көруімізге болады, яғни бұл оң көрсеткіш болып табылады.

 

2.2.«Қант» АҚ-ның маркетингтік мүмкіндіктерін

талдау

 

Фирманың стратегиялық жоспары ол қандай өндірістермен айналысатыны және бұл өндірістердің міндеттерін баяндайды. Енді олардың әрқайсысынга жекеленіп нақтыланған жоспарды дайындау кажет. Егер өндіріс бірнеше ассортименттік топтарды, бірнеше тауарларды, маркаларды және нарықтарды қамтитын болса, онда олардың әр позициясына жеке жоспар дайындалуы керек. Сондықтан біздер өндіріс жоспарларымен, тауарды шығару жоспарларын, маркалы бұйымдарды шығару жоспарларымен, нарықгағы әрекетгер жоспарларымен кездесеміз. Бұл жоспарлардың бәрін бір терминмен -"маркетинг жоспары" деп атаймыз.

Маркетинг жоспарынын тараулары жай немесе маркалы бұйымдарды шығару жоспары мынадай тараулардан құралады: бақылау көрсеткіштерінің мәліметтері, қазіргі маркетингілік жағдайды баяндау, міндеттер жэне проблемалар тізімі, маркетинг стратегаясы, қауіптілік жэне мүмкіншілік тізбектері, жұмыс баідарламасы, бюджетгер жэне белгіленгендердің орындалуын бақылау тәртібі.

Бақылау көрсеткшітерінің мәліметтері. Жоспардың ең басында жоспарда қаралатын негізгі мақсаттар және ұсыныстар туралы кысқа мәліметтер болады. Мысалы міне: 1993 ж. маркетингілік жоспары өткен жылмен салыстырғанда фирма табысын және сату көлемін бірқатар өсіруі керек, бакылауға алынған сату көрсеткіші 80 млн долл, ол жоспарланған өсімінің 20%-і. Бұл өсімге жақсарып келе жаткан экономикалық және бәсекелестік жағдайларға және де тауарды тарату жағдайына да байланысты қол жеткізуге мүмкіншілік бар сияқты. Болжамдалған табыс мөлшері 8 млн долл, демек, өткен жылдың көрсеткішімен салыстырғанда 25 % артық. Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін ынталандыруға бөлінген бюджет мөлшері 1,6 млн долл, ол жоспарланған сату сомасының 2%-іне теқ. Жарнамаға белінген бюджет мөлшері 2,4 млн долл, ол жосрарланған сату көлемінің 3 %-і.

Бақылау көрсеткіштерінің мәліметтері жоғары сатыдағы басшыларга жоспардың негізгі  бағытын тез аңғаруға мүмкіншілік  береді. Мәліметтерден кейін жоспар мазмұндамасын қою керек.

Қазіргі маркетингтік жағдай. Жоспардың бірінші негізгі тарауында мақсатты нарықтың сипаттамалары және фирманың осы нарықтағы жағдайы келтіріледі. Жоспарды кұрастырушы нарықты оның мөлшері, негізгі сегменттері, тапсырыс берушілердің мұқтаждығы және орталықтың арнайы факторлары бойынша суреттейді, негізгі тауарларға шолу жасайды, бәсекелестердің тізімін келтіреді және тарату арнасын көрсетеді.

Кауіптіліктер және мүмкіншіліктер. Бұл тарау басшыларды тауар алдында кездесіп қалуы мүмкін кауіптіліктер мен мүмкіншіліктер туралы келешекке көз тастауға итермелейді. Осының бәрінің мақсаты - фирмаға үлкен ықпалын тигізуі мүмкін маңызды окиғаларды алдын ала байкауға үйрету. Басқарушылар өздерінің байқауынша мүмкін болатын максимальды қауіптіліктермен мүмкіншіліктерді санактауы керек. Темекі компания басқарушысы мынадай тізімді болжамдады делік:

1. АКШ-тың бас дэрігері конгресске мынадай заң қабылдау туралы ұсыныс жасады делік. Әр сигарет қорабыньщ ең бетінде бас сүйектің және айқастырылған қос жіліктің суреті және мынадай ескерту орналасқан: "Ғылыми дерек бойынша күндеяікті темекі тарту орта есеппен өмірді жеті жылға қысқартады".                                                 *"'

2. Темекі  тартуға тиым салынатьш қоғамдық  орындар саны ылғи өсуде не  темекі    тартушыларға    жэне    оны    тартпаушыларға    жеке    бөлмелер қарастырылуда.

3. Темекі  егістеріне  құрт-құмырсқаның жаңа түрлері шабуыл  жасап,  егер олармен   күресу   жолдары   табылмаса,   келешекте   өсімдіктер   шыгамы төмендеп жэне бағаның қатты өсуі ықтимал.

4. Фирма лабораториясы салатты зиянсыз темекіге айналдыруды ашу жолында. Егер   бұл   табысты   болса,   денсаулыққа   зиян   келтірмейтін,   сонымен қанататтануға мүмкіншілік беретін темекі пайда болады.

5. Сигареттерді  шет ел нарықтарында, әсіресе  даму үстіндегі елдерде тұтыну  тез өсуде.

6. Бірқатар  топтар марихуананы легализациялауды  талап етуде, демек, оны сату  үшін өсіруте еркіндік талап  етуде.

Осы айтылған жағдайлардың эрқайсысы сигарет  ендірушілерге бірқатар ықпалын   тигізеді.    Бірінші   үшеуін    қауіптіліктер   деп    санауға   болады.

Қауіптілікке  біздер былай деп аныктама береміз:

Қауіптілік - нактылы оқиға не колайсыз тенденияларға байланысты пайда болған, егер мақсатгы бағыттағы маркетингілІк эрекетгерді қарсы коймаса тауардың тіршілігіне зиян келтіретін не онын өшуіне    әкеліп соктыратын қиыншылықгар.

Маркетиигілік мүмкіншілік - нақты фирмага бэсекелестеріне қарағанда басылымдылық мүмкіншіліктерін беретін маркетингтің ұнамды бағыттары.

Баскарушы әрбір қауіптіліктің, әрбір мүмкіншіліктің болу ыктималдылығын және олардың фирмага тигізетін ыкпалын бағалай білуі кажет.

Міндеттер және проблемалар. Тауарға байланысты болатын кауіптіліктер мен мүмкіншіліктерді басқарушы зерттеп, одан туындайтын проблемалар шеңберін белгілеп, оларды шешу міндеттерін алға қояды. Бұл міндетгер жоспар жұмыс атқару кезеңінде фирманың қол жеткізуге тырысатын мақсаты ретінде түжырымдалуы керек. Мысалға, баскарушы нарықтың 15%-не, сатудың 20 % табыстылығына кіріс салығын төлегенше және жұмсалған қорға салык төлегенше, 25 % табыстылыққа қол жеткізгісі келеді. Қазіргі фирманың нарыктағы үлесі 10 % деп болжамдалық. Нарыктагы үлесті қайткен жағдайда өсіруге болады деген түйінді проблема туындайды. Баскарушы осындай өсіруге тырысу нәтижесінде пайда болатын негізгі проблемаларды қарағысы келетін болуы керек.