Қаржылық тәуекелді төмендету тәсілдері

Орталықты жалпы басқаруды  облыстардың, Астана және Алматы қалаларының  әкiмдерi жүзеге асырады. Орталықтар өз жұмысын еңбек, жұмыспен қамту және халықты әлеуметтiк қорғау, iшкi iстер, денсаулық сақтау органдарымен, Мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қызметпен, өзге де ұйымдармен тығыз байланыста жүргiзедi. Яғни, осы Орталыққа деген бақылау өте қатаң түрде жүргізіледі және өз жұмысын Орталық осы салалы органдармен үйлестіріп орындайды. Мекеменің қаржылық жағдайына да аталған органдардың араласуға құқығы бар. 

Орталықтардың жұмыс iстеуiнiң  тәртібіне тоқталсақ, келесіні атап кетуге болады. Орталық үйiнiң iшiнде:

1) еркектер мен әйелдердi, балалы әйелдердi жеке ұстауға  арналған бөлмелер;

2) тамақ дайындауға  және iшуге арналған бөлмелер (немесе асхана);

3) әкiмшiлiк, кезекшi, милиция,  медицина қызметкерлерiне арналған  бөлмелер;

4) жеке заттарын сақтау  қоймасы; 

5) кiр жуатын орындар,  санитарлық бөлмелер;

6) санпропускник, душ  қабылдау бөлмелерi, дезакамера;

7) оқшау бөлме болуға тиiс.

Бұл талаптардың орындалмауы  өте қатаң жазаны ескертеді. Әр тексерісте бөлмелердің қойылатын талаптарға сәйкестігі қатаң қадағалауға алынады. Қоғамдық тәртiптi сақтауды қамтамасыз ету, қылмыстың және өзге де тәртiп бұзушылықтың алдын алу мен оның жолын кесу мақсатында Орталықта iшкi iстер органдарының күшiмен сөтке бойы полиция қызметi белгiленедi, оның жұмыс iстеу жағдайы мен режимiн iшкi iстер органдары бекiтедi. Полиция постары Орталық әкiмшiлiгiнiң және облыстар мен қалалардың IIБ арасындағы шарттар негiзiнде жергiлiктi атқарушы өкiмет органдарының келiсiмiмен белгiленедi. Полицияның кешендi күшi нарядтарының бағыттары Орталық орналасқан жерге жақын болуға тиiс.

Орталық ай сайын облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерiне Орталыққа түскен және одан шығарылған адамдардың тұруы туралы әкiмшiлiк белгілейтiн нысанда есептеме ұсынады.

Орталыққа қабылдаудың  және онда ұстаудың шарттарының талаптарын атап өтейік. Бұл Мекеме қызметінің негізгі бастапқы сатысы болып табылады.

Адамдарды қабылдау тәртібі:

1. Орталыққа адамдарды  қабылдау сөтке бойына жүргiзiледi.

2. Орталыққа белгiлi  тұрағы, жұмысы және күнкөрiс қаражаты  жоқ адамдар, соның iшiнде осы  аталған азаматтар санаттары  қатарындағы бас бостандығынан  айыру орындарынан босаған адамдар  қабылданады.

Қабылдау жеке өтiнiшi немесе еңбек, жұмыспен қамту және халықты  әлеуметтiк қорғау, денсаулық сақтау, iшкi iстер органдарының жолдамасы бойынша  жүзеге асырылады. Бас бостандығынан  айыру орындарынан босаған және белгiлi тұрағы жоқ адамдар iшкi iстер органдарының жолдамасымен қабылданады.

Жеке басын растайтын  құжаттарды ресiмдеудi Орталықтың орналасқан жерiндегi аумақтық iшкi iстер органы азаматтардың жазбаша өтiнiшi немесе Әлеуметтiк  бейiмдеу орталығы директорының өтiнiмi бойынша жүзеге асырады.

3. Орталыққа түсетiн  әрбiр адам мiндеттi түрде медициналық  тексеруден және санитарлық өңдеуден, киiмдерi мен жеке заттарын дезинфекциялаудан  өткiзіледi.

4. Мынадай ауруларды: 

1) туберкулездiң асқынған  сатысындағы; 

2) жұқпалы ауруларды; 

3) түсу сәтiнде тәртiбiнде науқастың өзiне және айналасындағы адамдарға қауiптi көрiнiс байқалатын психикалық ауруларды;

4) алкогольдiк, есiрткiлiк  заттармен мас болған адамдарды  Орталыққа қабылдауға болмайды. Өйткені жоғарыдағы аурушаңдық белгiлерi бар адамдар денсаулық сақтау, iшкi iстер мекемелерiне жiберілуге тиiс.

5. Орталыққа жiберiлетiн  адамдар өзiне өзi қызмет көрсететiндей  болуы керек, қоғамдық пайдалы  еңбекке, өндiрiстiк шеберханалардағы  жұмыстарға, Орталықтың iшi мен аумағын  жинастыруға, Орталық үйi мен оның  аумағындағы құрылыстарды жөндеуге тартылуы мүмкiн.

Орталықтың негізгі  мақсатын келесі суретте көрсетуге болады:

 

 

 

 

 

 

Сурет 4 – Орталықтың негізгі міндеті

 

Орталық белгiлi тұрағы жоқ  адамдарға әлеуметтiк көмектiң мынадай түрлерiн көрсетедi:

1) түнеп шығу үшiн төсек-жабдықтарымен қоса төсек бередi;

2) тұрмыстық қызмет  көрсетедi (жеке заттарын жуу мен  өтектеу, аяқ киiмiн тазалау  және т.б.);

3) зейнетақыларды, жәрдемақыларды  ресiмдеуге, айғақтамасы болған жағдайда  мүгедектiк тобын белгiлеуге, қарттар мен мүгедектерге, жүйке ауруларына арналған интернат үйлерiне жiберуге, басқа да әлеуметтiк көмектер көрсетуге жәрдемдеседi;

4) қайырымдылық қорлары,  демеушiлер арқылы материалдық  көмектер алуына, өздерiне бекiтiлген  асханаларда тамақтануға талондар бөлiнуiне жәрдемдеседi.

Орталықта тұратын адамдар  қайтыс болған жағдайда оларды жерлеудi жерлеу бюросы жергiлiктi бюджеттiң қаражаты есебiнен жүргiзедi.

Орталық мынадай медициналық көмек көрсетедi:

1) қажеттi алғашқы медициналық-санитарлық  көмек; 

2) санитарлық-эпидемиологиялық және эпидемияға қарсы алдын алу шараларын жүргiзедi;

3) медициналық тексеру,  санитарлық өңдеу жүргiзедi;

4) қажет болған жағдайда  денсаулық сақтау ұйымдарында  жедел жәрдем көрсетуге жәрдемдеседi.

Орталық еңбек арқылы емдеудi жүргiзедi, ол:

1) Орталық жанынан  еңбек ету мүмкiндiгiн қамтамасыз  ету мақсатында өндiрiстiк шеберханаларын  ашуды; 

2) жұмыспен қамту мәселелерi  жөнiндегi уәкiлеттi орган, еңбек делдалдығымен  айналысатын кез келген меншiк  нысанындағы жеке және заңды  тұлғалар арқылы қайта оқытуға немесе еңбекке орналастыруға жәрдем көрсетудi қамтиды.

Орталықтың қызметiн  қамтамасыз ету мақсатында олардың  қызметiн бақылау үшiн облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерiнiң  шешiмiмен әкiмшiлiктiң, еңбек, жұмыспен қамту және халықты әлеуметтiк қорғау, денсаулық сақтау және iшкi iстер органдарының өкiлдерiнен қамқорлық кеңестерi құрылады. Орталықтың санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы режимдердi сақтауын, мұқтаж адамдарға алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсетуiн бақылауды белгiленген тәртiппен денсаулық сақтау органдары жүзеге асырады. Бөлiнетiн қаражаттың өз мақсатында пайдаланылуын бақылауды облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерi мен тиiстi уәкiлеттi мемлекеттiк органдар жүзеге асырып отырады.

Қазақстан Республикасы Еңбек министрлiгiнiң "Белгілi тұрағы жоқ адамдарға арналған әлеуметтiк бейiмдеу орталықтарының қызметiн ұйымдастыру ережесiн бекiту туралы" 2000 жылғы 25 сәуiрдегi N 99 бұйрығына Қосымшасында Орталықтың құрылымы көзделген. Орталықтың директорын Мемлекеттік басқару орган қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.

Төменде мен Орталыққа  байланысты мәліметтерді, нақтырақ айтатын  болсақ, орталықтың ұйымдастырушылық құрылымына, соның ішінде қызметкерлердің  санына, Орталықтың тұрғындарына қатысты ақпаратты кестеде ұсынғым келеді. Ұсынылып отырған мәліметтер 2009 жылдың 01 қаңтарына алынған.

 

Кесте 3 – 2009 жылғы 1 қаңтар күніне желі, штат, контингент туралы жиынтық мәліметтер

КОД				Мөлшершемелік				өлш.	ФАКТ
түр	топ		көрсет		көрсеткіштер  атауы			бір	Жыл басы	Жыл соңы	Орт. жыл.
1	2	3		4				5	6	7	8
1				Жалпы көрсеткіштер
	100			Ұйымдар саны				сан	1	1
	110			Штаттық бірлік				бір	40	37	37
		240		дәрігерлер					1	1	1
		241		орташа мед. қызметкер					4	3	4
		242		кіші мед. қызметкерлер					2	2	2
		280		әкімшілік-шаруашылық
				техникалық қызметкерлер					32	30	33
	130			Еңбекақы қоры				теңге		13415
		240		дәрігерлер						520
		241		орташа мед. қызметкер						1650
		242		кіші мед. қызметкерлер						785
		280		әкімшілік-шаруашылық
				техникалық қызметкерлер						10460
	140			Көлік құралдарының саны				сан	4	4
		120		қызметтік автокөлік  саны					4	4
	150			Баланста орн. аудан				м2	3160	3078
		100		пайдал. аудан				м2	3160	3078
	170			Ғимараттардың сыртқы кубатурасы				м3	2028	2028
2				Арнайы көрсеткіштер
	510			Тұратындардың саны, соның ішінде				адам	108	181	132
		312		ерлер					79	95	87
		313		әйелдер					54	26	45
	610			Төсек орны саны				сан	150	150	150
	611			Жылына бір төсек орнын пайдалану күндері				күн	365	290	273

 

Сонымен, жоғарыда мен  Орталыққа, оның құрылымына, мақсаты  мен қызметіне жалпылама сипаттама бердім. Бейімделу орталығы біздің қоғамымызда маңызды рөл атқарады. Орталық Еңбек және әлеуметтік қорғау департаментінің және әкімдіктің қарамағындағы Қарттар үйі мен Балалар үйі сияқты еліміз, мемлекетіміз үшін қажет мекемелермен қатарлас. Осындай мекемелер арқылы мемлекет халықтың қорғалмаған, жағдайы нашар бөлігін қорғау мәселелерін шешеді.

 

2.2. Орталық қызметін қаржылық талдау

 

Орталықты қаржыландыру жергiлiктi қаражаттың есебiнен және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де қаражат  көздерiнен жүзеге асырылады. Ақша қаражаттарын жұмсау қатаң түрде бекiтiлген сметаға  сәйкес жүзеге асырылады. Бөлiнген қаржы шегiнде Орталықтың шығындар сметасын, құрылымын және штаттық кестесiн облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерi бекiтедi. Орталықтың мүлкін оған мемлекетпен берілген негізгі және айналымдағы қаражаттар, сондай-ақ құны кәсіпорынның дербес балансында көрсетілген өзге де материалдық құндылықтар есебінен құрылады. Орталықтың мүлкі оның жедел басқару құқығындағы Астана қаласының коммуналдық меншігіне жатады.

Жеке және заңды тұлғалардан  түскен демеушілік және қайырымдылық көмек түріндегі қаражаттар Орталықтың демеушілік және қайырымдылық көмекке арналған арнайы шотына аударылады және қосымша медициналық көмек көрсету және дәрі-дәрмектерді, ең қажетті заттарды, гигиеналық жабдықтарды, төсек-орын, іш киімдер, киім-кешек және аяқ киімді, тамақ өнімдерін сатып алу, төсек-орын, іш киімдерін, Орталыққа уақытша келгендердің тұратын бұрынғы жеріне жол жүру ақысын сатып алу, Орталыққа келгендер үшін әлеуметтік-еңбекке оңалтуға бағытталған іс-шараларды өткізу жөніндегі мақсаттарға сай жұмсалады.

Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорыннын қаржылық жағдайын талдаудың маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.          

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас бұрын, "қаржылық жағдай" дегеніміз немесе "қаржылық жай-күй" дегеніміз не, соны анықтап алған жөн. Соңғы жылдары шығарылған арнайы әдебиеттерде бұл ұғым әр түрлі түсіндіріледі. Профессор А.Д. Шеремет "Кәсіпорынның қаржы (активтер) жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оның қалыптастыру көздерімен (меншіктік капитал және міндеттемелер, яғни пассивтер) сипатталады" деп жазған.                                                                                 

Профессор Н.А Русак [3] бұл ұғымды былайша анықтайды: «Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржы ресурстарын жасау, тарату және пайдаланумен сипатталады.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның қалыпты өндірістік, ком-мерциялық және басқа да қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстармен қамтамасыз етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, сондай-ақ басқа шаруашылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынаста болу, төлеу қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылықпен сипатталады.

Нарықтық экономика  жағдайында қаржылық есеп шаруашылық субъектілерінің қызметі жөнінде қаржылық ақпараттардың жүйелендірілген бірден-бір көзіне, әр түрлі ұйымдық-құқықтық нысандардағы шаруашылық субъектілерінің өзара негізгі байланысына және басқару шешімдерін қабылдауға қажетті анали-тикалық есептердің ақпараттық базасына айналды. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін бухгалтерлік баланс атқарады.                                                                                                      

Қаржылық жағдайын қарастыру барысында алдымен келесі жалпылама ақпаратты ұсынғым келеді. Орталықтың Астана қаласының жергілікті бюджеті есебінен қаржыландырылатындығын атап айтқан болатынмын.

Орталық қаржылық есептілігін Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 2001 жылғы 19 қаңтардағы № 27 бұйрығымен бекітілген Республикалық және жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің шығыстар сметасын жасау мен бекіту ережесіне сәйкес жүргізеді. Шығыстар сметасы (бұдан әрі - смета) республикалық және жергілікті бюджеттерден мемлекеттік мекемелерді ұстауға және нақты бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды) орындауға бөлінетін қаражаттың көлемін, мақсатты бағытталуын және айлар бойынша бөлінуін анықтайтын негізгі құжат болып табылады. Смета жиынтық және жеке болуы мүмкін. Бюджеттік тағайындауларды әкімші - аумақтық (құрылымдық) бөлімше - түпкі алушы сызбасы бойынша бөлу кезінде бюджеттік бағдарламаның әкімшісі ІІ деңгейдің аумақтық (құрылымдық) бөлімшенің (бұдан әрі - ІІ деңгейдің бөлушісі) және түпкі алушылардың жеке сметасының жиынын білдіретін жиынтық сметасын бекітеді.  
ІІ деңгейдің бөлушісі жиынтық сметалар негізінде әрбір түпкі алушының жеке сметаларын бекітеді. Жиынтық және жеке сметалар Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген нысандар бойынша жасалады және бекітіледі.

Орталықтың қаржылық-шаруашылық қызметі бекітілген қаржыландыру жоспарына  сәйкес жүзеге асырылады. Осы мақсатта Орталық әкімшілігі мынаны ұйымдастырады: