Қаржылық тәуекелді төмендету тәсілдері

 

№5 Кестенің жалғасы

Халықаралық ұйымдарға және шетелдердің  үкіметтеріне	471
Шетелге өзге күрделі трансферттер	479
Мем басқарудың басқа деңгейлеріне несиелер	511
Заңды тқлғаларға несиелер	512
Жеке тұлғаларға несиелер	514
Өзге ішкі несиелер	519
Әр түрлі сыртқы несиелер	521
Халықаралық ұйымдар акцияларын сатып  алу	531
Өзге шетелдер ұйымдарының акцияларын сатып алу	539
Мемлекеттік басқарудың өзге деңгейлеріне қарызды өтеу	611
Ішкі нарықта орналастырылған  мемлекеттік бағалы қағаздар бойынша  қарызды өтеу	612
Өзге де ішкі қарыздарды өтеу	619
Сыртқы қарызды өтеу	621
Ұйымдастырылған бағалы қағаздар нарығында  мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздарды сатып алу	711
Барлығы		80558000	80558000	80558000	80558000	80444578	80754816

 

Жалпы төлемқабілетсіздік жағдайы және барлық кәсіпорындардың банкроттық іс әрекеттері және нақты қаржылық жағдайды бағалау қазіргі кезде маңызды орын алады. Мұндай бағалаудың басты критериі кәсіпорынның төлемқабілеттілік көрсеткіштері және өтімділік деңгейі болып табылады.

Кәсіпорын өтімділігін талдауға көшуден бұрын, актив, баланс, кәсіпорын өтімділігі не екенін анықтау қажет. Өтімділіктің екі концепциясы белгілі. Бірінші концепцияға сәйкес, өтімділік – бұл кәсіпорынның өзінің қысқа мерзімді міндеттемелерін төлей алуы. Келесі концепцияға сәйкес өтімділік – ағымдағы активтердің ақша қаражаттарына айналу дайындығы мен жылдамдығы. Кәсіпорынның өтімділік мәні өзімен бірге баланс өтімділігін ұсынады. Баланс өтімділігін талдау өтімділік деңгейі бойынша топтастырылған актив қаражаттары және өтеу мерзімі бойынша топтастырылған пассив міндеттемелерін салыстыруға негізделеді. Өтімділік қаражаттары мен міндеттерді сәйкестендіру мынадай көрсеткіштерді есептеуге мүмкіндік береді: ағымдағы өтімділік пен перспективадағы өтімділік.

Ағымдағы өтімділік  кәсіпорынның қарастырылатын уақыт  ішінде төлемқабілеттілігі және төлемқабілетсіздігі  туралы куәландырады және келесі формуламен есептелінеді:

ТЛ = (  А₁ + А₂ ) – ( П₁ + П₂ ),     (1.1)

мұндағы ТЛ – ағымдағы өтімділік, А₁ және П₁ – актив және пассив бойынша сәйкес топтардың қорытындылары.

Перспективалық өтімділік  – бұл болашақтағы түсімдер мен  төлемдер негізінде болжау. Ол келесі формуламен есептелінеді:

ПЛ = А₃ – П₃,     (1.2)

мұндағы ПЛ – перспективалық өтімділік, А₃ және П₃ – актив және пассив бойынша сәйкес топтардың қорытындылары/10,134б./.

Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызметтер атқарады. Біріншіден, баланс меншік иелерін шаруашылық субъектісінің мүліктік жағдайымен таныстырады. Осы арқылы олар бұл субъекті нені иеленеді, материалдық құралдардың сандық және сапалық қорлары қандай, кәсіпорын жақын арада үшінші жақ алдындағы өз міндеттемелерін ақтай ала ма, соны білдіреді. Екіншіден, басшылар кәсіпорынның басқа ұқсас кәсіпорындар жүйесіндегі өз орны, таңдап алынған стратегиялық бағытының дұрыстығы туралы, ресурстарды пайдалану тиімділігінің салыстырмалы сипаты және кәсіпорынды басқару бойынша әр түрлі сұрақтарға шешімдер қабылдау туралы түсінік алады. Үшіншіден, баланстың мазмұны, оны ішкі қолданушылары сияқты сыртқы қолданушыларға да пайдалануға мүмкіндік береді. Мысалы, аудиторлар жұмыс процесінде дұрыс шешім қабылдау үшін өз тексеріс жұмысын жоспарлауда, сондай-ақ клиенттің сыртқы есеп берудегі есеп жүйесінде мүмкін болатын, әдейі жасалынған және әдейі жасалынбаған қателіктер аумағындағы әлсіз жақтарын шығару үшін көмек ала-ды, ал талдаушылар қаржылық талдаудың бағытын анықтайды.

Бухгалтерлік баланс қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі кәсіпорын  мүлкінің құрамы мен кұрылымын, ағымдағы активтердің айналымдылығы мен  өтімділігін, меншікті капитал мен  міндеттеменің қолда барын, дебиторлық және кредиторлық борыштың динамикасы мен жағдайын және кәсіпорынның несие қабілеттілігі мен төлеу қабілеттілігін анықтауға мүм-кіндік береді. Баланс көрсеткіштері кәсіпорынның капиталын орналастыру тиімділігін, оның ағымдағы және алдағы кезеңдегі шаруащылық қызметке же-туі, қарыз көздерінің көлемі мен құрылымын, сондай-ақ оларды ынталандыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Осылайша, бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда ақпараттың ең қажетті түрі болып табылады.

Орталықтың 2008 жылғы есебіне  түсініктеме хатқа сәйкес келесі мәліметтерді ұсынғым келеді.

Активтер. «Активтер» 010 жол бойынша 2008 жылдың 01 қаңтары күніне 33666671 теңге, 2009 жылдың 01 қаңтары күніне 39769283 қалдық бар. Активтердің 6333550 теңге сомасына ұлғаюы жергілікті бюджет қаражаттары есебінен туындады:

• 5809850 теңге «Негізгі құралдарға жататын тауарларды сатып алу» 411 специфика бойынша,
• 104000 теңге «Ғимараттарды, бөлмелерді ұстау, қызмет көрсету, ағымдағы жөндеу, жабдықты және өзге де негізгі құралдарды жөндеу» 146 специфика бойынша,
• 419700 теңге «Өзге тауарларды сатып алу» 139 специфика бойынша.

Төмендегі активтер сатып  алынды: акводистилятор, 4 лампалы жылжымалы кварц, кеңселік жиһаз, кептіргіш машина, асханалық ыдыс аяққа арналған стеллаж, шайқауға және араластыруға арналған машина, қамырды араластыратын машина, желдеткіш зонт, электрикке арналған жиынтық, өрт сөндіретін қалқанға арналған жиынтық-инвентарь, сыйымдылық, краскопульт, қауіпсіздік техникасы бойынша қалқан, стендтер, мемлекеттік рәміздер, жалюзи, айналар, тұрмыс техникасы, шкаф.

Активтер 230938 теңге сомасына төмендеді: «Астана қ. Қаржы департаменті» ММ 11.02.08 жылғы №34 бұйрығы негізінде Орталық балансынан «№ 2 Қалалық емхана» МҚКК балансына 47684 теңге сомасына әкімшілік корпуста орналасқан ғимарат тапсырылды, «Астана қ. қаржы басқармасы» МҚКК 03.10.2008 жылғы шешімі негізінде тозуы мен ескіргендігіне байланысты 183254 теңге сомасына монитор, принтер, процессор есептен шығарылды.

«Материалдық емес активтер» 011 жол бойынша 114000 теңге сомасына қалдық бар.

Материалдық қорлар. «Материалдар және тағам өнімдері» 070 жол бойынша 2008 жылдың 01 қаңтары күніне қалдық 759038 теңгені, 2009 жылдың 01 қаңтары күніне қалдық 715565 теңгені құрайды.

 

Кесте 6 – Материалдар  және тағам өнімдері

№ п/п	аталымы	специфика	01.01.2008г. күніне қалдық	01.01.2009г. күніне қалдық
1	тағам өнімдері	131	240666	600658
2	медикаменттер	132	31802	15057
3	шаруашылық тауарлар	139	41755	7010
4	кеңсе тауарлары	139	13890	4860
5	дезжабдықтары	139	408054	66940
6	жуу жабдықтары	139	22871	21040
7	жалпы		759038	715565

 

 

Құны аз және тез тозатын заттар. «Құны аз және тез тозатын заттар» 080 жол 070-073 субшот бойынша қалдық 23617651 теңгені құрайды. Ұлғаю МБП сатып алу есебінен туындады. 2912647 теңге сомасына жұмсақ инвентарь, телефон, стенддер, үстел ойындары, асханалық ыдыс-аяқ, үстел жиынтығы, спорттық инвентарь, асханалық инвентарь, тұрмыстық техника сатып алынды және 632460 теңге сомасына мбп есептен шығарылды.

Ақша қаражаттары. «Ақша қаражаттары» 231 жол бойынша бензин 2009 жылдың қаңтарына мемлекеттік сатып алуларды жүргізуге дейін қалдырғанын ескере отырып, бензинге талон қалдығы 122054 теңгені құрайды.

Пассивтер.  Қаржыландыру. «Мемлекеттік мекемелер бюджетінен және өзге шараларды қаржыландыру» 450 жол бойынша 837629 теңге есептелген.                                         

«Қорлар және мақсатты міндеті бар құралдар». «Активтердегі қорлар» 530 жол бойынша 20996976 теңге қалдық бар – Орталық билігіндегі актив қорына бөлінген қаржы сомасы. Жылдың басына қалдық 19527403 теңге, ұлғаюы 5866166 теңге сомасына негізгі құралдарды «негізгі құралдарға жататын тауарларды сатып алу» 411 спецификасы бойынша,  «Ғимараттарды, бөлмелерді ұстау, қызмет көрсету, ағымдағы жөндеу, жабдықты және өзге де негізгі құралдарды жөндеу» 146 специфика бойынша, «Өзге тауарларды сатып алу» 139 специфика бойынша сатып алу нәтижесінде пайда болды. Келесі активтер сатып алынды: акводистилятор, 4 лампалы жылжымалы кварц, кеңселік жиһаз, кептіргіш машина, асханалық ыдыс аяққа арналған стеллаж, шайқауға және араластыруға арналған машина, қамырды араластыратын машина, желдеткіш зонт, электрикке арналған жиынтық, өрт сөндіретін қалқанға арналған жиынтық-инвентарь, сыйымдылық, краскопульт, қауіпсіздік техникасы бойынша қалқан, стендтер, мемлекеттік рәміздер, жалюзи, айналар, тұрмыс техникасы, шкаф. Активтер 230938 теңге сомасын төмендеді. 

«Активтердің тозуы» 540 жол бойынша Орталықта орналасқан активтердің тозуы 020 субшот бойынша 18800807 теңге есептелінеді.

«Материалдық емес активтердің  тозуы» 541 жол бойынша Орталықта  орналасқан материалдық емес активтердің  тозуы 021 субшот бойынша 85500 теңге сомасына есептелінеді.

«Құны аз және тез тозатын  заттардан құралған қор» 550 жол бойынша  Орталық балансында орналасқан МБП сомасына тең 23617651 теңге есептелінеді. Жыл басына қалдық – 21337464 теңге, МБП сатып алуға байланысты ұлғаюы 2912647 теңге, төмендеуі 632460 теңге есептен шығару сомасына.                

Шығындар  сметасын орындау. Орталықты қаржыландыру жергілікті бюджеттен бір бағдарлама бойынша жүзеге асырылады. 2008 жылдың 12 айына 80558000 лимиттер бөлінді.

111 спецификасы бойынша  мемлекеттік мекемесінің қызметкерлеріне еңбекақысын төлеу 11959000 теңге қаржыландырылды, кассалық және нақтылы шығындар 11934014 теңгені құрады, айырмашылық жоқ.

111 спецификасы бойынша  1008000 теңге қаржыландырылды, кассалық  және нақтылы шығындар 1008000 теңгені  құрайды. Айырмашылық жоқ.

113 спецификасы бойынша  474000 теңге қаржыландырылды, кассалық  және нақтылы шығындар 473029 теңгені құрайды. Айырмашылық жоқ.

121 спецификасы бойынша  1300000 теңге қаржыландырылды, кассалық  және нақтылы шығындар 1300000 теңгені  құрайды. Айырмашылық жоқ.

122 спецификасы бойынша  304000 теңге қаржыландырылды, кассалық  және нақтылы шығындар 303439 теңгені құрайды. Айырмашылық жоқ.

125 спецификасы бойынша  көлік құралдарының иелерінің  азаматтық-құқықтық жауапкершілігін  міндетті сақтандыруға 49000 теңге  қаржыландырылды. СК Виктория  АҚ АФ келесі автокөліктік  құралдар сақтандырылды: автомобиль Газель Газ 2705 - 1 бірлік, автомобиль УАЗ 2206 – 1 бірлік, автомобиль ВАЗ 21103 - 1 бірлік, автомобиль Газель – 1 бірлік, нақтылы және кассалық шығындар сомасы 49000 теңге. Айырмашылық жоқ.

131 спецификасы бойынша  1288000000 теңге қаржыландырылды, нақтылы  шығындар 12520008 теңге, кассалық шығындар 12880000. Кассалық шығындар сомасы 2008 жылдың 01 қаңтары күніне қоймада 240666 теңге сомасына азық-түліктің қалуы есебінен, нақтылыдан 359992 теңгеге асады, 2009 жылдың 01 қаңтары күніне қоймадағы азық-түліктің қалдығы 600658 теңге.

132 спецификасы бойынша  683000 теңге қаржыландырылды, кассалық  шығындар 683000 теңге, нақтылы шығындар 699745. Нақтылы шығындар сомасы 2008 жылдың 01 қаңтары күніне қоймада 31802 теңге сомасына медикаменттердің «Медикаменттер және медициналық мақсаттағы құралдар» 062 шоты бойынша қалуы есебінен, кассалықтан 16745 теңгеге асады, 2009 жылдың 1 қаңтары күніне қоймадағы медикаменттердің қалдығы 15057 теңге.

139 спецификасы бойынша  6647000 теңге қаржыландырылды. Кассалық  шығындар 6644293 теңге, нақтылы шығындар 7297778 теңге. Нақтылы шығындар сомасы кассалықтан 653485 теңгеге асады. 01.01.2009 жылына қалдық жалпы 99850 теңге сомасына, соның ішінде шаруашылық тауарлары 7010 теңге, дезинфекциялық құралдар 66940 теңге, жуу жабдықтары 21040 теңге, кеңсе тауарлары 4860 теңге сомасына. 01.01.2009 жылына қоймадағы қалдық 486570 теңгені құрайды, соның ішінде 408054 теңге дезинфекциялық құралдар, 22871 теңге жуу құралдары, 13890 теңге кеңсе тауарлары, 41755 шаруашылық тауарлары, 01.01.2008 күніне бензинге талондар қалдығы сомасы 388829 теңге, 01.01.2009 күніне бензинге талондар қалдығы сомасы 122064 теңге.

141 специфика бойынша 281000 теңге қаржыландырылды. Нақты шығындар 240000 теңге, кассалық шығындар 240000 теңге. Төлем су өлшегіштің көрсеткіштері бойынша жүргізіледі, сумен қамтамасыздандыру және канализация бойынша коммуналдық төемдер жүргізілді. Астана қ. әкімдігінің «Астана Су  Арнасы» МКК  НПХВ 240000 теңге сомасына жылдық шарт жасалды.