Инфляция мәселелерін талдаудағы перспективалар

Ақша айналысын қысқарту мақсатында келесі әдістерді белгілесек:

• Орталық банктің нақты ақша эмиссиясын қысқарту арқылы айналыстағы ақша массасының ауқымын азайту;
• барлық несие ресурстарын қымбаттату және оларға қол жететіндігін азайту мақсатында орталықтандырылған кредиттер үшін қайта қаржыландырудың есептік мөлшерлемесін арттыру;
• кредит мультипликаторын қысу және коммерциялық банктердің кредит экспансиясын шектеуге жету үшін Орталық банктің коммерциялық банктерге резервтік талаптарын арттыру;
• сондай мақсаттарда Орталық банктің кредитін тікелей қысқарту

Инфляцияны басқаруды жақсарту шараларының бірі ретінде инфляциялық таргеттеуге үлкен мән беріледі.

Ұлттық Банктің негізгі  міндеті ретінде бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз ету ақша-несие саясатындағы мүлдем жаңа айқындама Ұлттық банк жариялаған Еуроодақ стадарттарына және инфляциялық таргеттеуге көшумен үйлеседі. Инфляциялық таргеттеу қағидаттарына дайындық және оған көшу ақша базасы бойынша мақсатты көрсеткіштерден біртіндеп бас тарта отырып, инфляция бойынша мақсатты көреткіштерге көшуді болжайды. Соңғы жылдары формалды мақсатты инфляциялық көрсеткіштерді белгілеуге негізделген ақша-несие саясаты өнеркәсібі дамыған елдерде ғана емес, рыноктық экономикасы қалыптасып келе жатқан елдерде де кеңінен қолданылуда. Инфляция бойынша мақсатты көрсеткіштерді қолданатын өтпелі экономикасы бар елдер қатарының өсуі осы жүйенің артықшылықтары бар екендігінің жанама белгісі болады.

Қазақстан  бұл  екі  теорияны  нақты  экономикалық,  әлеуметтік – саяси  жағдайлар  есебімен  экономиканы  тұрақтандыруда  және  ақша  айналымында  инфляциямен  күрес  жүргізуде  қолдануға  тырысады.

Ақша  айналымын  тұрақтандыруға  және  инфляцияны  шектеуге   ақша  реформалары  да  бағытталған.

Сонымен,  Қазақстанның Ұлттық банкі үшін инфляция негізгі  мәселе болып қалмақ. Мемлекеттің  Ұлттық банкі ортамерзімдік ақша-несие саясатынның негізгі бағыттарында белгіленген өзінің стретегиясын құруда және әсіресе монетарлық түрдегі шараларды орындауда және ақша айналысын тұрақтандыру әдістерін жетілдіру жолында бірқатар жобаларды құрастыруда.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Зерттеу жұмысының 1 – бөлімі «Инфляцияның теориялық негіздері» деп  аталады, онда мынадай мәселелер қарастырылды:

- Инфляция мәні мен  пайда болу себептері

- Инфляцияның түрлері  мен типтері;

- Инфляция салдары.

Инфляция- ақшаның құнсыздануынан тауарлар мен қызметтерге бағаның жалпы деңгейінің көтерілуін сипаттайтын құбылыс. Оның пайда болуын монета түрінде алғашқы ақшаның шығуымен байланыстырылады. Дүниежүзілік экономикалық әдебиеттерде бұл түсінікті бірінші рет қолданған американ экономисі А.Делман.

Инфляция негізінен  шаруашылықта қалыптасқан әртүрлі  диспропорцияға байланысты болатынын  ескере отырып, оның негізгі пайда болу себептерін көрелік. Біріншіден, бұл мемлекеттік шығындар мен табыстар арасында қалыптасқан диспропорция немесе тепе – теңдіктің бұзылуы.  Екіншіден, егер инвистицияларды қаржыландыру Орталық банктің несие беруімен жүргізілетін болса, онда бұл да инфляцияның себебіне айналуы мүмкін. Үшіншіден, осы күнгі экономикалық теория бағалардың жалпы өсуін ХХ ғасырда нарық құрылымының өсуімен түсіндіреді. Төртіншіден, ұлттық экономикалардың «ашыла» түсуіне, олардың дүниежүзілік шаруашылық қатынастары жүйесіне тартылуына байланысты инфляцияның бір елден екінші елге ауысуы қауіпі артады. Бесіншіден, «инфляцияны тосу» деген жағдайда байланысты инфляциялық процесс өзін-өзі қолдап жалғаса береді.

Экономикада инфляциялық  құбылыстардың шығу себептері және оларды дамытуға ықпалын тигізетін  барлық факторларды талдай отырып, экономистер инфляцияны сұраныс  инфляциясы және шығын инфляциясы деп екі типке бөледі. Сұраныс және шығын инфляция экономиканың дамуына, әсіресе оның макро- және инфрақұрылымдарына, оларға ықпал ететін ішкі және сыртқы факторларының тұрақтылығына байланысты түрлі жылдамдықпен дамиды. Бұлдан біз инфляцияның үш негізгі түрге  жіктеугін көреміз:

-Баяу инфляция (8-10%)

-Қарқынды инфляция(10- 100%)

-Ұшқыр инфляция (1000%-дан  аса жоғары).

Курстық жұмыстың 2– бөлімі «Қазақстан республикасының инфляциялық  жағдайын талдау» деп аталады, ол келесі бөлімшелерден тұрады:

-Қазақстан Республикасындағы инфляция даму ерекшеліктері

     - Мемлекеттің  инфляцияға қарсы саясат шаралары.

Онда Қазақстан Республикасының  тәуелсіздік алғаннан бергі инфляциялық  көрсеткіштері және оның қандай салаларда  деген көбінесе орын алуы көрсетіледі. Әсіресе, ағымдағы жылғы инфляция мәліметтеріне толыққанды шолу жүргізілді. 2011 жылғы наурызда инфляция жылдық көрсетуде 8,6%  болды. Азық-түлік тауарлары 12,6% , азық-түлікке жатпайтын тауарлар -5,3%, ақылы қызмет көрсету -6,7%  қымбаттады.

Инфляцияға қарсы саясат – инфляциямен күреске бағытталған экономиканы мемлеттік реттеу жөніндегі шаралар кешені. Мұндай саясаттың екі негізгі жолы белгіленген: дефяциялық саясат, кірістер саясаты.

Инфляция кезінде мемлекет іс-қимылының екі нұсқасы болады:

1. бейімделу саясатын жүргізу инфляцияға бейімделу, бұл кезде табыстарды, жалақыны, пайыздық мөлшерлемелерді, инвестицияларды индекстеу жөнінде шаралар қолданылады, компаниялар мен фирмалар қысқа мерзімде жобаларды өткізеді, жеке тұлғалар табыстың қосымша көздерін іздестіреді және тағы сондай сияқты.

2. инфляцияны төмендету  немесе басу жөніндегі инфляцияға  қарсы шараларды кешенін жүргізу.

Курстық жұмыстың соңғы 3- бөлімі «Инфляция мәселелерін талдаудағы перспективалар»деп аталынады, ол келесідей мәселені келтірді:

-Инфляцияны бәсендету шаралары

Инфляция зардаптарын  бейтараптандыру мақсатымен мемлекет инфляцияға қарсы саясат жүргізеді. Мемлекеттің инфляцияға қарсы саясатын экономиканы тұрақтандыру, бағамен  жалақыны реттеу, қаржыны сауықтандыру, несие экспансиясын тежеу, ақшаны эмиссиялауды қатал бақылауға алу сияқты жалпы экономикалық шараларды іске асыру арқылы жүргізеді. Ал аса төтенше жағдайда ақша реформасы жасалады. Инфляция экономикалық «аурудың» ерекше түрі. Ол бір мезгілде материалдық-қаржылық сәйкессіздіктің әрі салдары, әрі себептері ретінде көрінеді. Оны бүкіл шаруашылық механизмімен емдемей жеңуге болмайды, яғни, егер инфляциялық вирус инфляцияға қарсы саясаттың жүзеге асуын қиындататын болса, экономиканы сауықтыру нәтижесіз болуы мүмкін. Қазақстанда өндірісті дамытуға бағытталған экономикадағы сәйкессіздіктерді біртіндеп жоймай инфляцияға қарсы саясатты құру мүмкін емес.

Қазақстанның Ұлттық банкі үшін инфляция негізгі мәселе болып қалмақ. Мемлекеттің Ұлттық банкі ортамерзімдік ақша-несие  саясатынның негізгі бағыттарында белгіленген өзінің стретегиясын құруда және әсіресе монетарлық түрдегі шараларды орындауда және ақша айналысын тұрақтандыру әдістерін жетілдіру жолында бірқатар жобаларды құрастыруда.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі :

 

1. Б.Н.Жаналинов «Инфляция және Қазақстандағы инфляцияға қарсы саясат» «Экономика»-Алмата-2007.-222б.

2. Қ.Қ.Ілиясов.,С.Құлпыбаев  «Қаржы» «Издательство LEM»-Алматы-2005.551б.

3. Курс экономической теорий по.ред.проф.М.И.Чепурина и Е.А.Кисилевой-Киров « Издательство Аса» 2003.-554б.

4. ҚР Ұлттық банк «Инфляциялық шолу».2004-2011жж. жылдық есептер.

5. Я.Ә. Әубәкіров, К.Н. Нәрібаев «Экономикалық  теория  негіздері» Алматы – 1998 .

6. О.И.Лаврушкина «Деньги, кредит, банки»-М.:Финансы и статистика.1999.

7. Егемен Қазақстан газеті 26 қараша 2008 жыл.

8. ҚР  Статистика агенттігі  «Негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер»2011.

9. Казкомерц NEWS. Информационный вестник.март-апрель 2011.43 стр.

10. К.Маркс. Капитал.-м.,1967 ж.,1-т,79-б.

11. Усов В.В. Деньги, денежное обращение, инфляция.-М.,1999.-142б.

12. Ғ.С.Сейітқасымов «Ақша, несие, банктер» «Экономикс», 2001.

13. Бимендиева Л.А. «Экономикалық өсу – ұлттық экономиканың қызмет етуінің   нәтижесі ретінде»  Хабаршы журналы № 6, 2004 ж.

14. А.А. Ильясов «Финансово-кредитные проблемы развития экономики Казахстана»-Алматы,1995.

15. ҚР Ұлттық банктің Статистикалық бюллетені.№3 (196) наурыз 2011ж.

16. У.А.Джандосов Денежно-кредитная политика  и экономическое развитие Казахстана.«Деньги», №1.-М,1997.

17. Р.Е.Джаншало Управление инфляцией.-Алматы,2003.-с.248.

18. ҚР Ұлттық банкінің №8 баспасөз релизі.06.04.2011.

19. В.Андрианов «Инфляция: основные виды и методы регулирования» Экономист-2006-№6.

20. А.С. Әкімбеков  «Экономикалық теория» -Астана,2002 .

21. Р.К.Жуламанов Факторный анализ инфляции в Казахстане.Финансы Казахстана,1995.

22. Нурсеит Н.А. Определение критериев внутренней устойчивости национальных денег Банки Казахстана, № 5,2003.

23. www.nationalbank.kz

25. www.minfin.kz