Инвестициялық қызметті қаржыландыру барысындағы тартымды қаржыларды тарту мәселелері және шешу жолдары

Мазмұны

 

Кіріспе
1Инвестициялар және олардың экономикадағы маңызы Инвестициялардың мәні, типтері. 1.2  Қазақстан Республикасындағы  инвестициялардың құрылымы 1.3 Шетел инвестицияларының тәжірибесі, мәні	5 5   7 9
2  Кәсіпорын қызметіндегі шетел инвестицияларын тарту процесіне      талдау 2.1 Кәсіпорынның инвестициялық  қызметін басқару 2.2 Қазақстан Республикасындағы  шетел инвестицияларының тиімділігін        талдау 2.3         Шетел капиталын тарту принциптері  және критериялары	13 13   14 16
3 Инвестициялық қызметті қаржыландыру барысындағы тартымды   қаржыларды тарту мәселелері және шешу жолдары Тартымды қаражаттарды тарту мәселелері Инвестициялық қызметтің Қазақстан Республикасындағы даму        тенденциясы	19 19   21
Қорытынды	23
Пайдаланған әдебиеттер тізімі	25

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Елдің тұрақтылығын және экономикалық өсуін анықтайтын басты фактор жоғары инвестициялық белсенділік болып табылады.

Қазақстанда жүзеге асырылатын экономикалық реформалар халық шаруашылығының негізгі звеносы – кәсіпорынның құқықтық, қаржы-экономикалық  және әлеуметтік жағдайын, оның шаруашылық айналым жүйесіндегі  мәртебесін өзгертті. Кезінде мемлекеттік  меншікке негізделген экономиканың барлық салаларында әрекет еткен кәсіпорындардың орнына жеке, аралас, акционерлік меншікке негізделген миллиондаған кәсіпорындар пайда болып және осы күнге дейін әрекет етуде. Осының барлығы басқару механизмінің өзгеруіне және экономикалық өсуді қамтамасыз ететін инвестициялық қызметті ұйымдастыру, кәсіпорынның бәсекеқабілеттілігінің артуына және тұтас алғанда елдің экономикасына ықпалын тигізді.

Қазақстан Республикасындағы нарықтық қатынастарының дамуымен қатар кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің тәжірибесінде қаржылық инвестициялар кең тарады.

Кәсіпорынның инвестициялық қызметі оның шаруашылық қызметінің ажырамас, маңызды бөлігі. Кәсіпорын экономикасында инвестициялар баға жетпес орын алады. Қазіргі заманғы өндіріске тұрақты өсіп отыратын капиталсыйымдылығы  мен ұзақ мерзімді факторларының рөлінің үнемі артуы тән. Кәсіпорын табысты жұмыс істеу үшін, өнімнің сапасын арттыру үшін шығындарды төмендетіп, өз өнімінің бәсекеқебілеттілігін арттырып, нарықтағы өз беделін күшейту үшін өндіріске капитал жұмсауы қажет.

Инвестициялардың барлық типтері кәсіпорынның өміршеңдігін сақтау және оның дамуы үшін маңызды мәнге ие.

Қаржы инвестициялары – мемлекеттен, басқа да кәсіпорныдардан, инвестициялық қорлардан бағалы қағаздар мен акцияларды сатып алуға бағытталған.

Шетел инвестицияларды тартудың маңызды принципі олардың елде өткізілетін құрылымдық және инвестициялық саясатына сәйкес маңызды салаларға бағытталуын білдіреді.

Бірінші жағдайда инвестор өзінің өндірістік капиталының көлемін - өндірістік негізгі қорлар мен айналым қорларын ұлғайтады.

Екінші жағдайда инвестор бағалы қағаздардан дивиденд (пайда) алу арқылы өзінің қаржы капиталын ұлғайтады.  Ақша қаражаттарының жаңа өндірістер құруға жұмсалымын өзінің инвестициялық жобаларын жүзеге асыру үшін қаржы қаражатты тарту мақсатында акциялар шығарған басқа кәсіпорындар мен ұйымдар жүзеге асырады.

Сонымен қатар инвестициялар тікелей және жанама болып бөлінеді.

Тікелей инвестициялар – республиканың тәуелсіздік кепілдігіне байланысты және арнайы техникалық көмек пен гранқа арналған инвестициялардан басқа барлық инвестиция түрлері.

Жанама инвестициялар – қоржындағы инвестициялар , басқаша айтқанда құнды қағаздар мен мүліктіктік бағалы заттар. Мысалы, инвестор әртүрлі фирмалармен шығарылған бағалы қағаздардың  диверсификацияланған жиынтығы болып табылатын өзара қорының (взаимный фонд) акциясын сатып ала алады. Бұдан кейін инвестор бөлек алынған компанияның активтерінің талаптарына емес, бағалы қағаздар қоржынындағы үлесіне ие болады.

          Инвестициялық қызметтің объектілерін  пайдаланушылар – инвесторлар, сонымен  қатар басқа да  жеке және  заңды тұлғалар, мемлекеттік және жергілікті басақару органдары, шетел мемлекеттері және халықаралық ұйымдар.

   Инвестициялық қызметінің  объектілері жеке, мемлекеттік, жергілікті  меншік формасындағы қайта құрылатын  қорлар және ұлттық шаруашылық  сферасындағы және барлық салаларындағы айналым қорлары, бағалы қағаздар, мақсатты ақшалай салымдар, меншіктің басқа да объектілері болып табылады.

           Кәсіпорындардағы инвестицияларды  қаржыландырудың ірі қайнар көзі  амортизациялық аударымдар болып  саналады. Кәсіпорындағы құндық тозудың қорлануы жүйелі болады, ал бұл уақытта негізгі өндірістік қорлар өндірістің әр циклі сайын натуралды формада қайтарылуын талап етпейді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 Инвестициялар және олардың экономикадағы маңызы

 

1.1 Инвестициялардың мәні, типтері.

 

Инвестициялар – бұл капиталды сақтау және арттыру мақсатында оның экономиканың әртүрлі салаларына ұзақмерзімді салымдары.

Инвестициялар – кәсіпкерлік қызметтің және нәтижесінде пайда (табыс) құралатын немесе әлеуметтік тиімділікке қол жеткізілетін қызметтің басқа да түрлерінің объектілеріне жұмсалған мүліктік және интеллектуалды құндылықтардың барлық түрлері, капиталдың ел ішіндегі және шетелдегі экнономикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы [10;44]

Жалпы түрде инвестициялар ақша қаражаттары, банктік салымдар, үлес (пай), акциялар және тағы басқа да  бағалы қағаздар, технологиялар, машиналар, құрал-жабдықтар, лиценциялар, соның ішінде тауар белгілеріне берілетін лицензиялар, несиелер, кез келген мүлік немесе мүліктік құқықтар, интеллектуалды құқықтар ретінде анықталады.

Қаржылық  жағынан түсінігі бойынша инвестициялар – бұл табыс (пайда) алу мақсатында шаруашылық қызметке жұмсалатын  активтердің (қаражаттардың) барлық түрлері.

Сөйтіп, инвестициялар – бұл шығындау (жұмсау) арқасында белгілі нәтижеге қол жеткізуге болатын ресурс.

Инвестициялар нақты және қаржылық инвестициялар болып бөлінеді. Нақты инвестициялар – капиталдың өнеркәсіпке, ауыл шаруашылығына, құрылысқа, жаңа кәсіпорындар құру, әрекет етіп тұрған  кәсіпорныдарды қайта қаруландыруға, қайта құруға жұмсалымы.

Инвестициялық қоржынға кіретін бағалы қағаздар олардың атқарымдық мақсатына қарай ірі банктердің  инвестициялық қоржында жетекші рольге ие болып отырған меншікті инвесторларға және қайталама өтімді резервтер дейтінге, яғни өтімді активтерге ең алдымен мемлекеттік міндеттемелерге бөлінеді.

Инвестициялардың басқа формасы жер учаскелерін, мүліктік құқықтарды (ақшалай эквивалентпен бағаланатын), өндіріс меншігінің құқықтарына лицензияларды, өндіріс құпияларын (ноу-хау), жаңа технологияларға куәліктер, өндірістік үлгілерді, тауарлық маркаларды, фирмалық атауларды, өндіріс технологиясы мен өнім сертификаттарын, жерді пайдалану құқығын сатып алу болып табылады.

Әрбір кәсіпорынның (фирманың) қызметінің бір бөлігі инвестициялық операциялар болып табылады, яғни бір жылдан асатын кезеңінде фирманың табысқа жетуін қамтамасыз ететін жобаларды іске асырудағы ақша қаражаттарын жұмсаумен байланысты операциялар.

Коммерциялық тәжірибеде мұндай инвестициялардың келесі түрлері бар:

• Табиғи активтерге инвестициялар;
• Ақша активтеріне инвестициялар;
• Материалдық емес активтерге инвестициялар.

         Табиғи активтерге өндірістік  ғимараттар мен құрылымдар, қызмет  ету уақыты бір жылдан асатын әртүрлі машиналар мен жабдықтар, өндіріс процесінде қолданылатын немесе жойылу қасиеті бар кез келген мүлік жатады.

          Ақша активтеріне басқа да  және заңды тұлғалардан ақша  қаражатын алуға болатын құқық  жатады. Бұл банктегі депозиттер, облигациялар, акциялар, несиелер, қарыздар, кепілдіктер.

         Материалдық емес активтерге  фирманың персоналын жеке оқыту  немесе біліктілігін жоғарылату  мақсатында арнайы бағдарламалар  өткізу, тауарлық белгілерді жетілдіру, тапқыштық  патенттер және лизензиялар алу, өнеркәсіп үлгілерінің куәлігін алу, өнімге және технологияға сертификат алу, сонымен қатар жерді пайдалану құқығын сатып алу нәтижесінде пайда болатын құндылықтар жатады.

         Инвестициялардың осындай сыныптамасын  енгізуді талап ететін себебі - олармен байланысты тәуекелдің әртүрлі деңгейінде.  

 1 Тип: өндірісті кеңейтуге жұмсалатын инвестициялар

2 Тип: жаңа өндірісті құруға  жұмсалатын инвестициялар

3 Тип: Мемлекеттік басқару  органдарының талаптарын қанағаттандыратын  инвестициялар 

4 Тип: тиімділікті жоғарылатуға жұмсалатын инвестициялар

Инвестициялауға толық ғылыми-техникалық және өндірістік циклмен қатар оның элементтерін:ғылыми зерттеулері, жобалық – конструкторлық жұмыстар, өндірісті кеңейту және қайта құру, жаңа өндірісті ұйымдастыру немесе жаңа өнімді шығару, тағы сол сияқты жұмыстарды инвестициялауға болады.

Инвестициялардың объектілерін келесі белгілер бойынша ажыратады:

• Жобаның масштабы (шағын және мегажобалар);
• Жобалардың бағыты (коммерциялық,әлеуметтік, мемлекеттік мүдделермен байланысты және тағы басқалар);
• Инвестициялық циклдің сипаты және мазмұны (өміршеңдік циклінің барлық кезеңдері немесе тек қана жеке бір кезеңі);
• Мемлекет қатысуының сипаты және дәрежесі (мемлекеттік капитал салымдары,акциялар пакеті, салықтық жеңілдіктер, кепілдіктер және басқа формалары).

        Өзінің  өндірістік-экономикалық беделін  сақтау және дамыту кәсіпорынның  шаруашылық қызметінің маңызды  жағы болып табылады.

        Инвестициялық  қызмет – инвестицияларды жүзеге  асыру процесімен байланысты  кәсіпкерлік қызмет болып табылады.[5;1]

Инвестициялық қызметтің субъектілері инвесторлар, тапсырыс берушілер, жұмысты орындаушылар, инвестициялық қызметінің объектілерін пайдаланушылар, сонымен қатар жабдықтаушылар, заңды тұлғалар (банктік, сақтандыру және делдалдық ұйымдар, инвестициялық қорлар) және инвестициялық процесінің басқа да қатысушылары болып саналады.

Инвесторлар – жеке, қарыз және  тартылған қаражаттарды инвестициялар формасындағы салымдарды жүзеге асыратын және олардың мақсатты пайдалануын қамтамасыз ететін инвестициялық қызметтің субъектілері. Инвесторлар ретінде:

• өзара біріккен қызметінің келісімшарты негізінде құрылатын жеке және заңды тұлғалар;
• мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары;
• кәсіпкерлік қызметтің шетел субъектілері (шетел инвесторлары) саналады.

 

   1.2    Қазақстан  Республикасындағы инвестициялардың құрылымы

 

Қазақстан республикасындағы әрекет ететін заңнамаға сәйкес инвестициялық қызметтің келесі негізгі қаржыландыру көздері бар:

• меншікті қаржылық ресурстар және ішкішаруашылық резервтер;
• азаматтардың, еңбек ұжымдар мүшелерінің үлестері, сатылған акциялар, тартылғын қаражаттар;
• заңды тұлғалар;
• белгілі тәртіптегі кәсіпорын одақтарының орталықтандырылған ақша қаражаттары;
• шетел инвесторларының қаражаттары;
• республикалық бюджет қаражаттары.

      Кәсіпорынның  меншікті қаржылық ресурстарына  шаруашылық қызметінің нәтижелері  есебінен  капитал салымдарын  қаржыландыруға бағытталған құрылтайшылардың  жарғылық салымдары мен қорлары  жатады.

      Кәсіпорын  иеленушілерінің үлестерінің ақшалай бөлігі  ең алдымен негізгі қорлардың  сатып алуына жұмсалады. Кейіннен бұл мақсатқа шаруашылық қызметінің нәтижесінде қалыптасқан қоры қолданады. Ең алдымен бұл қорларға өнімді өткізулен түскен табыстың құрамына кіретін амортизациялық аударымдар және пайда.

       Кәсіпорындардағы  инвестицияларды қаржыландырудың  ірі қайнар көзі амортизациялық  аударымдар болып саналады. Кәсіпорындағы  құндық тозудың қорлануы жүйелі  болады, ал бұл уақытта негізгі  өндірістік қорлар өндірістің  әр циклі сайын натуралды формада қайтарылуын талап етпейді.