Банковский риск-менеджмент: механизм функционирования и пути совершенствования

 

При использовании на практике представленных рекомендаций необходимо помнить о специфике  банковских операций, тенденциях развития рынка банковских услуг и развития экономики на данном этапе.

 

 

 

ЗАКЛЮЧЕНИЕ

 

Анализ современного состояния банковской системы РК и процесса хеджирования банковских рисков позволил автору сделать следующие выводы:

1. На основе теоретических исследований банковских рисков и основных факторов, влияющих на их возникновение автором дано характерное современному состоянию банковской системы определение банковского риска, а именно: «Банковский риск – это неопределенность в деятельности банка, связанная с возможностью появления дополнительных расходов, возникновения убытков и появлению потерь, в связи с проведением стандартных банковских операций. Риски возникают вследствие недостаточно четкого планирования операций, несоблюдений установленных требований и нормативов, в результате ошибок со стороны  персонала, недостаточности используемой информации при проведении операций, а также обмана со стороны контрагентов и контрпартнеров банка».

2. Дано определение банковского риск-менеджмента. На наш взгляд «банковский риск-менеджмент – поддержание баланса между ресурсами, людьми, целями в процессе достижения определенных риск-целей с использованием найденных  в процессе риск-менеджмента конструктивных, технологических, организационных, финансовых инструментов».

3. Автором уточнены факторы, влияющие на уровень рисков БВУ,  среди них выделены такие внешние факторы как факторы финансового кризиса (глобального или локального), рисков доверия и рисков снижения потребительских запросов на услуги банка. Среди внутренних факторов выделены факторы качества менеджмента в банке и характера банковских операций.

Предложена авторская классификация банковских рисков. В классификации учтены факторы возникновения рисков, а также особенности и характер банковских операций.

На наш взгляд, наиболее важным и опасным для банков, является кредитный и процентный риск, поскольку финансовый результат по ним проявляется по каждой кредитной операции сразу после выдачи кредитов, и влечет за собой процентный риск, что требует подробного исследования экономического риска, содержащего в себе черты данных видов рисков. Исходя из концепции хеджирования банковских рисков, в основе которой исследуются методы, позволяющие оценить и страховать банковские риски, то есть кредитный и процентный, можно констатировать, что обычно при выборе вариантов ориентируются на результаты анализа, оценивающего показатель выгода/риск с различных позиций, в зависимости от цены на базовый актив, времени, волатильности и т.д. На наш взгляд, в конечном итоге необходимо выбор осуществлять по критерию риск/выгода и использование различных стратегий хеджирования имеет одну и ту же цель – уменьшить данные виды риска до требуемой величины.

4. Анализ современного состояния банковской системы определил основные тенденции развития, и выявил существующие риски по пассивным и активным операциям. В ходе исследования отмечено, что для банковской системы Республики Казахстан характерно снижение капитализации банков, выражающееся в снижении уровня собственного капитала и наличия непокрытых убытков.

Обязательства банков второго  уровня РК за анализируемый период, несмотря на кризисные явления в экономике растут, но отмечается низкий удельный вес депозитов физических лиц, что свидетельствует о слабом доверии к банковской системе у населения, даже при наличии системы гарантирования вкладов физических лиц. Нарастание внешнего заимствования казахстанских банков за предыдущие годы усилило риск дестабилизации ситуации на внутреннем рынке вследствие чрезмерного притока внешнего капитала.

5. Проведенный анализ активов и кредитного портфеля банков показал увеличение уровня кредитного и процентного рисков. Качество активов банков и кредитного портфеля ухудшается. Уровень проблемных долгов в целом повышается из года в год. На начало 2010 года сформированные провизии по проблемным долгам составили 37,67% от суммы выданных кредитов. Кредиты списанные за баланс составили 1,8%, кредиты с отсрочкой платежа составляют 30,96%. Это свидетельство нарастания глобального кредитного риска.

За тот же период  показатель процентной маржи демонстрировал рост на протяжении всего периода  с 2007 по 2010 год, процентная маржа увеличилась с 2,18 % до 3,86%, что можно охарактеризовать как положительные тенденции. Чего нельзя сказать о показателях процентного спрэда, который на начало периода составлял 1,99%, затем в 2008 году вырос до 2,62%, в 2009 году показатель составил 3,03%, но на 01 января 2010 года снизился и составил 2,29%. Анализ показал, что риски изменения процентных ставок могут привести к серьезным потерям в совокупности с кредитным риском.

6. В диссертационной работе предложены различные способы минимизации некоторых видов финансового риска. Расчет «точки безубыточности» банка позволит снизить как кредитный, так и процентный риски. Предложения по совершенствованию элементов системы управления рисками могут существенно повлиять на снижение уровня рисков банков, так как автором разработана трехуровневая система управления кредитным, процентным рисками, а также валютным риском  и риском ликвидности.

7. Для совершенствования оценки одного из основных показателей эффективности работы банка – доходности банковских операций - разработана экономико-математическая модель оценки процентной маржи банка с учетом качества активов, приносящих доход и обязательств, требующих расходов. Согласно полученных данных, процентная маржа банковского сектора будет увеличиться, но основным условием этого роста является необходимость улучшения качества кредитного портфеля и портфеля обязательств, а также корректировки процентной политики банков второго уровня РК.

 

СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ ПО ТЕМЕ ДИССЕРТАЦИИ

 

1 Современная практика управления кредитными рисками в банках второго уровня // Материалы международной научно-практической конференции «Экономические ориентиры на пути к ускоренной модернизации». - Алматы, 2005. - С.81-88.

2 Теоретические аспекты применения методов управления рисками в коммерческих банках // Материалы 4-ой международной научно-практической конференции «Инновационные процессы в экономике, бизнесе и образовании». - Алматы, 2007. - С.167-170.

3 Современные подходы к определению банковских рисков и способы их снижения в практике банков второго уровня // Материалы международной научно-практической конференции «Состояние и перспективы  конкурентоспособности экономики Республики Казахстан: современная методология промышленного маркетинга, финансирования и управления». - Алматы, 2007. – С.318-321.

4 Система риск-менеджмента в коммерческом банке // Материалы международной научно-практической конференции Ш рыскуловские чтения: «Бизнес, наука, образование: грани сотрудничества». -Алматы, 2008. - С.47-54.

5 Современные особенности политики контроля потерь при управлении кредитными рисками в коммерческих банках // «КазЭУ хабаршысы». - 2008. - № 5. - С. 274- 281.

6 Современные аспекты управления рисками изменения процентных ставок // Журнал «КазЭУ хабаршысы». - 2008. - № 6. - С.303-309 - 0,5 п.л.

7 Современные особенности контроля подверженности банка рискам потерь в результате изменения процентных ставок // «Банки Казахстана». – 2008. - № 9. - С.23-28.

8  Использование элементов системы управления рисками в банках второго уровня // Материалы международной научно-практической конференции IV рыскуловские чтения «Глобальный экономический кризис: причины, реалии и пути преодоления». -  Алматы, 2009. - С. 387-395.

9 Система управления рисками в банках второго уровня. Этапы принятия решений и способы управления рисками // «КазЭУ хабаршысы». - 2009. - № 3. – С.288-295.

10 Риск-менеджмент в коммерческом банке: современные аспекты и пути совершенствования // Материалы международной научно-практической конференции V рыскуловские чтения. - Алматы, 2010.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ТҮЙІН

 

ҚҰДАЙБЕРГЕНОВА ЛЕЙЛА ЖҮЗЖАСАРОВНА

 

«Банктік тәуекел-менеджмент: қызмет механизмдері және жетілдіру жолдары (Қазақстан Республикасы екінші деңгейлік банктер мәліметтері негізінде)»

 

08.00.10 – Қаржы, ақша айналымы және несие

 

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Банктер қаржы нарығындағы делдал ретінде олардың қызметіне түрлі тәуекелдердің әсер етуіне байланысты шығын тәуекеліне бейім болады. Экономика нарығының қазіргі шартында, әсіресе, жаппай экономикалық дағдарыс кезінде, банктік тәуекелдерді басқару үшін банктер диверсификациялық көзқарасты қолдануға тырысады, бұл жағдай тәуекел-менеджмент құралдарын жетілдіруді талап етеді. Яғни тәуекелдерді төмендетілуін қамтамасыздандыруға немесе алынатын табыс есебінен қолайсыз жағдайлардың орнын кепілді толтыруға мүмкіндік беретін сақтандыру әдістерінде сұраныс пайда болды. Жоғарыда айтылған жағдайлар Қазақстан Респуликасындағы банктік тәуекел-менеджмент механизмдерін жетілдіру қажет екендігі жайында баяндайды. 

Зерттеу объектісі – Қазақстан Республикасының екінші деңгейлік банктері.

Зерттеу пәні — банктік тәуекелдерді төмендету барысындағы банктік тәуекел-менеджмент механизмдерін ұйымдастыру, қызметке қосу және дамыту жолында пайда болатын экономикалық қатынастар жиынтығы.

Диссертациялық жұмыс мақсаты болып қазақстандық банктер нарығында банктік тәуекелдерді басқарудың теориялық және тәжірибелік жақтарын талдау негізінде банктердің тұрақты қызметін қамтамазысдандыру мақсатында банктік тәуекел-менеджментін жетілдіту бағыттарын ұсыну.

Диссертациялық зерттеудің теориялық, әдіснамалық және ақпараттық негізін банк жүйесіндегі тәуекел-менеджмент саласы туралы отандық және шетел ғалымдарының еңбектері құрады.

Зерттеудің ақпараттық негізі ретінде қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды бақылау және бағдарлау бойынша ҚР Агенттігінің, ҚР Ұлттық банкінің статистикалық көрсеткіштері, отандық және шетел әдебиетінде жарияланған статистикалық мәліметтер, екінші деңгейлік қазақстандық банктердің қаржылық есептемелері қолданылды. Әдіснамалық негіз ретінде ҚР Мемлекетінің,  қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды бақылау және бағдарлау бойынша ҚР Агенттігінің, ҚР Ұлттық банкінің заңнамалық актілері мен нормативті құжаттары, ҚР екінші деңгейлік банктерінде тәуекелдерді басқару жүйесін дамыту бойынша ресми бағдарламалық құжаттар қолданылды.

Диссертациялық зерттеудің ғылыми жаңалықтары Қазақстан Республикасындағы тәуекел-менеджмент механизмін жетілдіру бойынша ұсыныс жасауда және келесіде: - «банктік тәуекел» және «банктік тәуекел-менеджмент» түсініктерінің авторлық пайымдалуы беріліп отыр;

• банктік тәуекелдерді туындыратын факторлар анықталды, олардың болжамалы дәрежесін өлшеу әдістері бойынша реттелуі берілді, банктік тәуекелдердің авторлық топтастырылуы және оларды басқару әдістемесі жасалды;
• Қазақстан Республикасындағы екінші дәрежелік банктерінің қызметтері кешенді талданды және Қазақстан Республикасының банк жүйелеріне тән ең маңызды тәуекелдер анықталды, сонымен қатар қолданыстағы несиелік және пайыздық тәуекелдерді төмендету тәжірибесін жетілдіру бойынша ұсыныстар енгізілді;
• банктік тәуекел-менеджмент тәжірибесінің ерекшеліктері тарихи көзқараста жүйеленді және топтастырылды;
• тәуекелдерді бейтараптандыру құралдарының қолданылатын түрлеріне байланысты банктік тәуекелдерді  сақтандыру әдістері анықталды;
• екінші деңгейлік банктер тәуекелдерін басқару үрдісінің негізі ретінде  ҚР екінші деңгейлік банктерінің банктік тәуекелдерін басқару жүйесін болашақта дамыту қажеттігі негізделді;
• тәуекелдің бөлек түрлерін басқару барысындағы банктік тәуекел-менеджмент жүйесін жетілдіру бойынша ұсыныстар негізделді және енгізілді, ҚР екінші деңгейлік банктеріне арналып олардың қолданылу ерекшеліктері мен шарттары анықталды;
• банк секторының даму динамикасының болашағын жоспарлауда банк активтерінің және міндеттемелерінің сапасына қарай екінші деңгейлік банктердің пайыздық табысына байланысты экономикалық-математикалық моделі жасалды;
• Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің қаржылық тәуекелдерін төмендету механизмдерінің болашақтағы даму негізінде Қазақстандық қаржылық нарығының дағдарыс шартында қызмет етуі барысында банктік тәуекел-менеджментті жетілдіру бойынша ұсыныстар енгізілді;

Диссертацияның практикалық маңыздылығы зерттеу нәтижелерінің келесі жағдайларда қолдану мүмкіндіктері бойынша анықталады:

• банк тәуекелдерін басқару және төмендету мәселелері бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарында қолдануға болады;
• қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды бақылау және бағдарлау бойынша ҚР Агенттігіне, ҚР Ұлттық банкіне және қазақстандық коммерциялық банктерге тәуекелдерді басқару стратегиясы мен жаңа әдістерін қолдану негізінде банктік тәуекел-менеджмент жүйесін жетілдіру бойынша практикалық ұсыныстар жасауға болады;
• теориялық жайлар мен қорытындыларды оқу үрдісінде қаржылық пәндер бойынша қолдануға болады. 

Диссертациялық жұмыстың негізгі жайларының сынақталуы. Зерттеу нәтижелері Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінің оқу үрдісінда «Банктік іс», «Банк тәуекелдерін басқару» пәндері бойынша, «БанкЦентрКредит» АҚ қызметінде қолданылу барысында сынақталды, сонымен қатар 6 халықаралық, республикалық ғылыми конференцияларда оқылды және талқыланды. Зерттеу тақырыбы бойынша жалпы көлемі 4,8 б.п. болатын 10 мақала жарияланды. 

Summary

 

KUDAIBERGENOVA LEILA ZHUZJASAROVNA

 

«Banking risk management: operational method and improvements (based on documents from second level banks of the Republic of Kazakhstan)»

 

08.00.10 – Finance, monetary circulation and loan

 

Actuality of survey. Banks as intermediates in the financial market are exposed to risks of loss because different types of risks affect their activity. Under the current market economy and moreover the global economic crisis banks tends to diversified approach to the banking risk management, that is required improving risk management tools. There is demand for hedging methods what would suppose minimizing risks or guaranteed compensation of losses due to adverse changes at the expense of profits earned. The above mentioned says about the need to improve banking risk management methods in the Republic of Kazakhstan.

Objective of survey is second level banks of the Republic of Kazakhstan.

Subject of survey is a set of economic relations arisen at the time of organization, function and development of the banking risk management methods while minimizing banking risks.

The scope of the thesis is to develop improvement trends for the banking risk management providing stable operation of banks on the basis of theoretical and practical knowledge for the banking risk management in the Kazakhstan banking market.

Theoretical, methodological and informational basis of this thesis comprises local and foreign scientists’ works in the risk management area for the banking system.

Informational basis of the survey was formed from statistical data of the Regulatory and Supervisory Agency of the Republic of Kazakhstan for the Financial Market and Financial Entities, the National Bank of the RK, statistical data published in local and foreign issues, financial reports of Kazakhstan second level banks. Legislative acts and normative documents of the Government of the RK, the Regulatory and Supervisory Agency of the Republic of Kazakhstan for the Financial Market and Financial Entities, the National Bank of the RK, formal documents concerning risk management system development for the second level banks of the RK were used as a methodical basis.