Еңбекақы төлеу шығындарың есебі

    Шығындарды саралау  төмендегі түрде жүргізіледі:

• Материалдық шығындар;
• Еңбекақыға кеткен шығындар;
• Әлеуметтік салықтарға аударымдар;
• Негізгі қорлардың амортизациясы;
• Басқа да шығындар.                                                                                                     

    Экономикалық мазмұнына қарай шығындар былайша топтастырылады:

• материалдық шығын (қайтарылма қалдықтар шегеріп тасталады)

• еңбекақыға жұмсалатын шығын

• әлеуметтік мұқтаждарға аударым

• тозымпұл (амортизация)

    Өндірілген өнімнің  босалқы қорлары өзіндік құн  бойынша бағаланады.

   Шығындар есебін  дұрыс ұйымдастыру үшін оларды  ғылыми  негізделген жіктеудің мәні зор. № 7 бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес шығындар былайша жіктеледі:

- пайда болу орнына  байланысты — өндіріс, цехтар, учаскелер, құрылымдық бөлімшелер бойынша;

- шығынды көтерушілер, яғни  өнім түрлері бойынша — өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін қажет;

- өнімнің өзіндік құнына жатқызу тәсілі немесе шығын түрлеріне байланысты —  экономикалық элементтер (өнім өндірісіне нақты не жұмсалғанын көрсетеді) мен калькуляция баптары бойынша.

   Шығындарды бақылау  мен реттеу мақсатымен мынадай  жіктеу қолданылады:

- реттелетін және реттелмейтін;

- тиімді және тиімді  емес;

- мөлшер шегінде және  мөлшерден ауытқулар;

- бақыланатын және бақыланбайтын.

   Еңбек ақы шығындары біріңғай болып келмейді, сондықтан басқарудың талаптарын қанағаттандыру үшін оларды жіктейді. Кез келген жіктеменің негізінде біртектес кұбылыстарды сипаттайтын қағидалар жату керек. ЖШС тәжірибесінде жүмыс күшінің шығындарын есептеу үшін келесі топтамасы қолданады: 

• Жалақының түрлері бойынша — негізгі және қосымша;

• Элементтері бойынша — кесімді істелген жүмысына карап төленетін, 
  сыйақылар, сыртқы себептердің салдарынан болған еріксіз тоқтауларға 
  төлеу, т. б.;

• Қызметкерлердің қүрамы бойынша — тізімді-штаттық, келісім- 
  шарт бойынша жұмыс істейтінтіндер және т.б.;

     • Қызметкерлердің категориялары бойынша — жұмысшылар,қызметкерлер, оның ішіндегі басшылар, бас мамандар, яғни ИТЖ .  

   Шығындар сомасын тарату кезінде оның екі белгісіне: яғни тікелей мен үстеме шығындарына көңіл белу керек.

      Еңбек шығындарын басқару- еңбекақы шығындарының болашағын жоспарлау басқару есебінің негізгі мақсаты болып табылады. Берілген жоспарлауда тексерістің барысында есептік ақпаратпен жұмысшының игерушілігінің нормалауларын салыстырылуы тиіс. Өндірілген өнімнің көлеміне байланысты жұмысшылардың санын ескеру қажет.

    Еңбек шығындары  бұл – өнімнің өзіндік құнының  маңызды көрсеткіші, алайда оған  жұмыскерлердің оқуының шығындары, еңбек тәжірибелелін қамтамасыздандыру, жұмысшының денсаулығына зиян  келген уақыттағы шығындарды  қайтару, кезекті еңбек демалысына  берілетін т.б ақылары да кіреді.

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

 

1. Управленческий учет К.Т Тайгашинова, 2010

2. Стандарты бухгалтерского учета. Алматы:Юрист, 2009.

3. Разъяснения по применению Типового плана счетов бухгалтерского учета (введен в действие с 1 января 2010г. приказом Министерства финансов РК № 438 от 18.09.2002г.). Бюллетень бухгалтера, №6, июнь 2010г.

4. Кеулимжаев К.К. Корреспонденция счетов хозяйственных операций по типовому плану счетов бухгалтерского учета. Бюллетень бухгалтера, №10, март 2011г.

5. Вахрушина М.А. Бухгалтерский управленческий учет. Учебное пособие. М: ЗАО ңФинстатинформң, 2009.

6. Друри К. Введение в управленческий и производственный учет. Пер. с англ. Под ред. Н.Д.Эриашвили. М: Аудит, ЮНИТИ, 2009.

7. Дюсембаев К.Ш., Сатенов Б.И. «Директ-костинг»: теория, методология и практика. Алматы: Экономика, 2008.

8. Карпова Т.П. Управленческий учет. М: Аудит, ЮНИТИ, 2011.

9. Керимов В.Э. Управленческий учет. Учебник. М: Издательский дом «Дашков и К», 2010

10. Кеулимжаев К.К. и др. Финансовый учет на предприятии. Учебник / Под ред.Р.М.Рахимбековой. Алматы: Экономика,2009

11. Кеулімжаев К.К., Әжібаева З.Н.,Құдайбергенов А.А. Бухгалтерлік есеп принциптері. Оқу құралы. Алматы: Экономик'с, 2010

12. Кондратова И.Г. Основы управленческого учета. М: Финансы и статистика, 2011

13. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов. Учебник. /Под ред. Н.К.Мамырова. Алматы: Экономика, 2009

14. Назарова В.Л., Фурсов Д.А., Фурсова С.Д. Управленческий учет. Учебник. Алматы: Экономика, 2012

15. Нидлз Б. и др. Принципы бухгалтерского учета. Пер.с англ. Под. ред. проф. Я.В.Соколова. М: Финансы и статистика, 2010.

16. Николаева С.А. Особенности учета затрат в условиях рынка: система ңдирект-костингң. М: Финансы и статистика, 2010.

17. Радостовец В.К., Шмидт О.И. Учет затрат на производство и калькулирование себестоимости продукции, работ и услуг.

     Алматы: Издательский дом «БИКО»,2011.

18. Радостовец В.В., Шмидт О.И. Теория и отраслевые особенности бухгалтерского учета. Алматы, ңЦентраудитң, 2009.

19. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии. Изд. 3, доп. и перераб. Алматы: Центраудит-Казахстан, 2012

20. Радостовец В.К. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. Алматы: Центраудит-Казахстан, 2009.

21. Сатубалдин С.С. Учет затрат на производство в промышленности США. М: Финансы и статистика,2007.