Нарықтық ортадағы кәсіпорын

• мамандандырылған – ұзақмерзімді арнаулы дайындықты және үлкен машықты талап етеді;
• аз мамандандырылған – аз ғана арнаулы дайындықты талап етеді;
• мамандандырылмаған – арнаулы дайындықты талап етпейді.

Жер деп табиғи ресурстар, шикізаттар, материалдар, энергия, жартылай фабрикаттар немесе еңбек заты түсініледі. Шикізат – кен орнының, ауыл шаруашылығының дайындау саласының еңбек заты. (руда, мұнай, газ, көмір, бидай, мақта, ағаш т.б.)

Материалдар - өңдеу саласында өңдеу жолымен алынған, бірақ соңғы өнім болмайтын еңбек заты (шойын, темір, полиматериал, ұн, жіп, мата т.б.)

Материалдар негізгі және қосымша болып бөлінеді.

Негізгі материалдар дайын өнімнің материалдық негізін құрайды және оның заттай құрылымын құрайды.

Қосымша материалдар еңбек құралының жұмысын қанағаттандырады (бояулар, дрожжи, отын, май, энергия).

Капитал негізгі және айналым болып бөлінеді.

Негізгі капитал ол еңбек заты өңделетін еңбек құралы. (ғимарат, құрлыс, машина, құрылғы, құрал-сайман, инвентарь).

Айналым капиталы – бұл қайта өңделетін және өңделетін еңбек заты.

Өндіріс процессі өндіріс  факторларын қосумен және олардың  өзара әрекеттерімен жүзеге асырылады. Өндірістің әр көлеміне өндіріс факторларының  әр-түрлі байланыстары арқылы жетуге болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4 тақырып.  еңбек, еңбек өнімділігі және  еңбек ақы 

 

1. Еңбек  ресурстары және жұмыс бастылық  мәселесі

2. Кәсіпорын  кадрлары, оларды таңдау және  оларды толтыру көздері, кадрлар  құрылымы

3. Кәсіпорын  қызметкерін жоспарлау 

4. Еңбекті  мөлшерлеу 

5. Еңбек  өнімділігі 

6. Еңбек  ақы

 

1. Еңбек ресурстары  және жұмыс бастылық мәселесі

 

Еңбек ресурстары дегеніміз – экономикады жұмыс істеу үшін білімі, тәжірибесі және қажетті физикалық күші бар республика халқының бір бөлігі. Еңбек ресурстарына жұмыс істейтін және істей алатын 16-63 жастағы ерлер және 16-58 жастағы әйелдер жатады, олардың құрамына І және ІІ топтағы мүгедектер, жеңілдігі бар зейнеткерлер, көп балалы аналар және кейбір өнер түрлерінің жұмыскерлері кірмейді.

Нарықтық экономиканың дамуына  байланысты республикада жұмысбастылық  мәселесі түйсіктенеді.

Жұмыссыз  деп – белгілі бір табысты жоқ, жұмыс іздеу мақсатында жұмысбастылық қызметіне тіркелген, сонымен бірге жұмыс іздеп жүрген және оған кірісуге дайын еңбек жасындағы азаматтар саналады. Индустриалды-дамыған шет елдерде жұмыссыздық еңбек кезеңінде жұмысқа жарамды халықтың 5-8% құрайды.

Жұмыссыздық түрлері:

• Технологиялық - техника мен технологияның жаңа буындарына өтуге, қол еңбегінің механизациялануы мен автоматтандырылуына байланысты.
• Құрылымдық - көне кәсіпорындардың жабылуына, бірқатар салаларда өнім шығарудың азаюына байланысты.
• Конверсиялық - армияның, әскери-өндірістік кешен салаларындағы қысқартыруларға байланысты.
• Экономикалық – нарық конъюнктурасының ауытқуына, тауар өндірушілердің бәсекелестік күресте жеңілуіне байланысты. Тұрақты сипатта болады.
• Жастар арасындағы – мектеп бітіргеннен кейін оқуға түсе алмай қалса, кәсіптік мектептерді бітіргеннен кейін.
• Жасырын - өнім шығару үшін технологияға қажетті жұмыскерден көп жұмысшылары бар салада болады. Ол еңбек өнімді<span class="Normal__Char" style=" fon