Негізгі құралдардың тозуы, жөндеудің есебі және аудиттің теориялық

Бір тектес шаруашылық заттарының, саймандардың, станоктардың құндары бірдей болса, бір цехқа немесе кәсіпорынның құрылымдық бөліміне бір уақытта түссе, мүліктік түгелдеу тізімдеріне осы заттардың атауы мен саны бойынша көрсетіледі.

Негізгі құралдардың мүліктік объектілеріне берілген реттік сандары ешқашан өзгермеуге тиіс. Нөмірлерді өзгерту объектілерді байАрай негізі құралдардың басқа тобына, яғни техникалық-өндірістік мақсатына сай емес топқа жазғанда немесе дұрыс болмаған анықталғанда ғана жүзеге асырылады.

Мүліктік түгелдеу кезінде  кәсіпорыннан тыс жерде тұрған немесе негізгі

құралдар     кәсіпорыннан уақытша сырт жерге шығар  алдында мүліктік тізімдеуден өтеді.

Пайдалануға жарамайтын және жөндеуге келемейтін негізгі құрал-жабдықтар мүліктік түгелдеу тізімдерінде еңзілмейді. Мүліктік түгелдеу комиссиясы бұл объектілердің пайдалануға қосылған мерзімі мен мардымсыз болып қалуынын себептерін көрсетіп, арнайы тізім жасайды.

Өз меншігіндегі құралдарды мүліктік түгелдеу кезінде  жалға немесе жауапты сақтауға алынған негізгі құралдар да тексеріледі. Бұл объектілердің жалға немесе жауапты сақтауға алынғандығын растайтын құжаттарға сілтеме жасалады. Ол тізімдерде расталған мәліметтерден басқа кәсіпорынның аты; жалдау немесе сақтау мерзімдері көрсетіледі. Мүлікткі тізімнің бір данасы кәсіпорындарға жіберіледі.

Мүліктік  түгелдеу кезінде есепке алынбаған  объектілердің бағасы сараптау жолымен анықталады. Бұл объектілердің тозуын нақта техникалық жағдайына қарап белгілейді.

Негізгі құралдардың  есепке алынбаған объектілерінің баланстық  құнына 2400 «Негізгі құралдар» бөлімінің шоттары дебеттеледі де, 6210 «активтердің шығуынан түсетін табыс» шоты кредиттеледі; тозу сомасына 2410 шоттары дебеттеледі және «Негізі құралдардың амортизациясы» бөлімінедегі 2420 шоттары кредиттеледі.

Негізгі құралдардың  кем болып шығуына байланысты операциялар жоғарыда көрсетілген.

Мүліктік  түгелдеу нәтижелері сол мүліктік түгелдеу аяқталған айдың есебіне жазылуы тиіс. Есепке алынбаған негізгі құралдарға жаңа мүліктік түгелдеу карточкалары толтырылады; кем шыққан негізгі құралдарбаланстан есептен шығарылады, ал оның карточкасы «Мұражай» бөліміне орналастырылады. Мүліктік түгелдеудің мәліметтері «Негізгі құралдарың мүліктік түгелдеу нәтижелерінің салыстыру тізімдемелеріне» енгізіледі, бірақ тек есепке алынған мәлеметтерде алшақтықтар болған кезде. Салыстыру ведомосы төменлде келтірілген.

Кем немесе артық шыққандардың кінәлілері және себептері туралы мәліметтері жан-жақты келтірілген, сондай-ақ болашақта жағымсыз құбылыстардың алдын алу және кінәлілерге қатысты қолданатын шаралар бойынша көрсетілген мүліктік түгелдеу комиссиясының жасаған хаттамасы - ең басты құжат болып табылады.

Қазіргі номативті актілер мен кәсіпорын есеп саясатына сәйкес кәсіпорындар мен ұйымдар нақтылы қолда бар негізгі құралдарды анықтау және оның дұрыс сақталуын бақылау мақсатында мерзім сайын түгендеу жүргізіп отырады.

 «Бухгалтерлік  қызметті   ұйымдастыру»   (БЕС-24)   бухгалтерлік   есеп стандартына сәйкес түгендеу жүргізу мерзімін кәсіпорын өзі белгілейді.

Бухгалтерлік  есеп пен есеп беру деректерінің дұрыстығын қамтамасыз ету мақсатында шаруашылық субъектісі жылына кем дегенде бір рет мүліктер мен қаржылық міндеттемелерге түгендеу жүргізеді. НҚ түгендеудің негізгі міндеті болып табылатындар:

-Есепте тіркелмеген  объектілерді қоса алғанда, НҚ  нақты қолда барын анықтау;

-Нақты қолда барын  бухгалтерлік есеп деректерімен  салыстыру арқылы НҚ сақталуын  бақылау;

-Жиынтығы  бұзылған және күйреудің, тозудың және басқа себептердің салдарынан бұдан әрі пайдалану жарамсыз НҚ объектілерін анықтау;

-НҚ артық  немесе пайдаланылмайтын объектілері  қайтадан бөлінуге немесе сатылуға тиіс;

-Машиналарды,  механизмдерді, жабдықтарды, көлік  құралдарын және НҚ басқа объектілерін ұстау және пайдалану тәртіптерін пайдалануды тексеру.

Есепті жылдағы түтендеудің  санын, оларды жүргізу күндерін, олардың әрқайсысында тексерілген мүліктердің тізілімін, түгендеу жүргізу міндетті болған жағдайларды қоспағанда, шаруашылық субъектісі белгілейді.

Түгендеуді:

-жылдық бухгалтерлік  есептемені жасамас бұрын, бірақ  есепті жылдың бірінші қарашасынан кешіктірместен;

-кәсіпорын мүлкін жалға бергенде, өтемін төлеп алғанда, сатқанда, сондай-ақ шаруашылық субъектісі өзгергенде жүргізу міндетті.

Есепке қабылданбаған  объектілер, оларды сипаттайтын деректер бухгалтерлік есептің тіркелімінде жоқ немесе дұрыс көрсетілмеген объектілер анықталмаған жағдайда, комиссия жетіспейтін, сондай-ақ осы объектілер бойынша дұрыс мәліметтер мен техникалық көрсеткіштердің инвентарлық тізімдемеге және инвентарлық карточкаға қосады.

Ескерілмеген  объектілерді түгендеу кезінде анықталған бағалау қолданыстағы бағалар мен өндіріс жағдайлары ескеріліп, жүргізілуге тиіс.Түгендеу комиссиясы осы объектілердің қашан салынғанын немесе сатып алынғанын, өндірістік шығындардың қаржылану көздерін анықтап, <span class="dash041e_0431_044b_0