Шпаргалка по истории

     Паны-рада. Першым рэальным крокам па абмежаванни улады вяликага князя стала княжацкая рада. З дакументау вядома, што князи раилися са сваими баярами. Рада яны атрымала права выбираць новага князя пасля смерци цяперашняга.. У раду уваходзили дух. и свецкия вельможы, вяликакнажацкия намесники, удзельныя князи. Шлях у раду адкрывауся для кожнага, хто належау да вольнага шляхецкага саслоуя и быу падданым ВКЛ. Рэальна у ей пасаянна засядали прадстауники вышэйшай элиты, найбольш магутныя и заможныя людзи. И нават праваслауныя прадстауники заможных родау займали месца у радзе, хаця па Гарадзельскай унии уваходзиць магли тольки каталицкага веравызначэння. Паунамоцтвы рады: абарона и финансав пытанни, кантроль спрау шляхецтва и раздачу зямель, выконвала шэраг судовых функцый.  Палитычная вага паноу-рады пачала змяншацца, кали утварыуся новы дзяржауны орган—шляхецки сейм.

     Вялики сейм. Спачатку удзел у их брали прадстауники самых розных сац. груп—браяр, шляхты и мяшчан. Были таксама и абласныя сеймы, якия ведали справами вобласци. Пад кан. 15 ст. на аснове абланых сеймау утварыуся агульны сейм усих зямель ВКЛ. Зараз манарх кликау на сход не тольки элиту (раду), але и прадстауникоу баярства-шляхты.

 

 

9.Социально-экономическое развитие ВКЛ.

У 13-16 ст працягвауся  працэс фармиравання феадальных адносин. Галоуная каштоунасць—зямля. Галоуны занятак—земляробства, жывелагадоуля. Вярхоуным землеуладальникам личыуся князь. У валасцях зямля знаходзилася ва уладанни грамады и у асабистым карыстанни сялян, акрамя лугоу, сенажаци. Вадаемау, якими карысталися калектыуна.  У 15-16 ст феадалам и царкве были пажалаваны значныя угоддзи. Адбывауся рост феадальнага землеуладання таким чынам: зямлю даравау князь, буйныя феадалы даравали зямлю царкве, надзяляли ей сваих феадалау, купля-продаж зямли, залог з наступным адчужэннем. Дробных землеуладальникау, атрымаушых зямлю за службу у войску называли баярами, пазней—шляхтай. Сярод буйных землеуладальникау были князи, магнаты, паны. У 16 ст усе землеуладальники ураунаваны у правах. Усе называюцца шляхтай. Статус сялян таксама змяняуся. Яны страцили права распараджацца зямлей, стали землекарыстальниками у феадалау. Иснуюць наступныя этапы запрыгоньвання сялян:

1. Прывилей 1447 канчаткова  замацавау права феадалау на  вотчынны суд

2. 1 Статут ВКЛ  1529 адмаулялу сялянам у парве  уласначци на зямлю.

3. “Устава на  валоки” 1557 замацоувала сялян  за их зямельными надзелами—валоками.

4. 2 Статут ВКЛ  1566 увеу 10-гадовы пошук беглых  сялян.

5. 3 Статут ВКЛ  1588 павяличыу пошук да 20 гадоу.  Перавод сялян, якия пражыли  боьш за 10 гадоу назямли феадала у разрад непахожых—сялян. Якия не магли пераходзиць ад аднаго феадала да другога.

 У 15 ст  з’яуляюцца фальварки, феадалы  памяншаюць надзелы сялян. Ствараюць  сабе добрыя земли. Сяляни становяцца  землекарыстальниками, за права  карыстацца зямлей павинны працаваць на зямли феадала.

     Развиваюцца  гарады, звязана гэта з развиццем  рамяства и гандлю. Гарадское  насельництва атрымала назву  мяшчане. Для абароны сваих  интарэсау рамесники аб’ядноувалися у цэхи, купцы у гильдыи.  З 14 ст гарады пачынаюць атрымоуваць Магдэбургскае права. Яно давала гарадм самакираванне, судовы имунитэт, падаткавыя льготы, права валодання гарадской зямлей, права мець уласны герб, вызваляла ад службы у войску. У канцы 16 ст гэта права атрымали амаль усе больш-менш крупныя гарады.

 

 

10. гос-конфес. отнош в ВКЛ. Ренессанс. Особенности  развития культуры бел земель  в составе ВКЛ

Беларусь у  складзе ВКЛ уяуляла сабой  рэгиен, адкрыты для знешняга культурнага  уздзеяння. Беларусы личыли, што культура Заходняй Еуропы выдатны прыклад  для пераймання. Найбольш яскравами прыкладами культурных кантактау стала абавязковая адпраука дзяцей на вучобу у Еуропу. Менавита гэта спрыяла хуткаму распасюджванню магдэбургскага права, цэхавай систэмы, мястэчкау, фальваркау. Заходния майстры аднавили мураванае дойлидства. З уликам раманскага и гатычнага стыляу были узведзены магутныя замки и Гродне, Навагрудку, Лидзе, Миры  и г.д. Усе большую папулярнасць стали атрымливаць гуманистычныя идэи итальянскага Рэнесансу. Першай праявай гэтага стала книгадрукаванне на роднай мове. У Беларуси гэтую справу распачау Ф. Скарына (1490-1551), яки атрымау адукацыю у Кракауским и Падуанским универсицетах. Ен выдавау книги и Празе, Вильне. На гэты ж час выпадае дзейнасць и миколы Гусоускага (1470-1533) яки з’яуляецца пачынальникам свецкай литаратуры у ВКЛ. У Кракаве выдау паэму «Песня пра зубра». У гэты час набывае силу пратэстански рух, кальвинизм. Будуюцца цэрквы, храмы. Пратэстанты актывизавали книгадрукаванне на Беларуси. Была выдадзена Библия на беларускай мове.  Вядомым рэфарматарским дзеячам з’яуляецца С. Будны («Катэхизис»), В. Цяпински («Евангелле»)

     Свецкая  литаратура. Радзивил Сиротка пиша  мемуары, у яких расказвае аб  сваих вандраваннях у замежныя  краины, створана «Прамова Мялешки», дзе расказваецца пра шляхту, Яна крытыкуецца, асуджаецца знишчэнне народных традыцый.

     Адукацыя.  Хутка развивалася адукацыйная  справа на Беларуси.  Найбольш  высоки узровень мели калвинисцкия  школы, адна з их была заснавана  князем Радзивилам и карысталася  значнай папулярнасцю. Другия канфесии таксама спрабавали не адставаць, адчынялися праваслауныя брацкия школы, пачали працаваць унияцкия семинарыи.

     Архитэктура.  Згодна з канцэпцыяй «идэальнага  горада» усе будынки у горадзе  павинны уяуляць цэльны ансамбль. Побач са старыми кварталами пачали узникаць «новыя гарады». У минску у гэты час з’явилися Ракаускае и троицкае прадмесце, пачау будавацца Верхни горад. Амаль поунасцю итальянскими майстрами быу перабудаваны Нясвиж. Магнацкия рэзидэнцыи, пабудаваны я у гэты час мели рэпрэзентыуны характар,: шырокия вокны, вытанчаныя вжы, арыгинальна дэкарыраваныя унутраныя интэр’еры. Так были перабудаваны Гродзенски и Мирски замки.

     Мастацтва.  Значныя змены з’явилися и  у мастацтве. З’явилася имкненне  рпазнаць чалавека, раскрыць яго  унутраны свет. Мужчыны малявалися у рыцарских даспехах (партрэт Радзивила), жанчыны у багатых адзеннях (партрэты Слуцкай, Алелька-Радзивил)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

13.Образование  Речи Посполитой 1569 и статус ВКЛ  в ее составе.

1569г.  падпісаннем   Люблінскай уніі.  Умовы і сутнасць уніі  былі  наступнымі:

1. ВКЛ и  Польшча зліваліся  ў  адзінае  і  непадзельнае  цэлае  і  новая дзяржава  атрымала  назву  Рэчы Паспалітай.
2. Кіраўнік дзяржавы -  кароль,  выбіраўся  толькі  ў  Польшчы.  Сталіцай дзяржавы  быў  толькі  Кракаў.
3. Адзіным  заканадаўчым  органам  дзяржавы  станавіўся  агульны Сойм, паседжанне  якога  праходзілі  па  чарзе  і  ў Польшчы,  і  ў  ВКЛ.
4. ВКЛ захавала  некаторыя  аўтаномныя  правы у межах Рэчы Паспалітай.

Княства  мела  права  на  свой  асобны бюджэт,  сваё  войска  і  сваё  заканадаўства,  якое  не  павінна  было  супярэчыць  інтарэсам  агульнай дзяржавы.

Умовы ўніі  былі  несправядлівымі  ў  адносінах  да  ВКЛ.  Княства  страціла тэрыторыю  Украіны,  якую  кароль  перадаў  Польшчы.  Палітычныя  супярэчнасці  закладзенныя  Люблінскай уніяй,  нераўнапраўе  народаў,  страта  ВКЛ свайго  суверэнітэта  не ўмацоўвалі  агульную дзяржаву,  наадварот,  гэта спрыяла  нараджэнню  агульнага  крызісу  Рэчы Паспалітай.

Такім чынам,  знешняя  палітыка  ВКЛ у  ХУІ  ст.  прывяла  да ўтварэння Рэчы Паспалітай.

Утварэнне Рэчы Паспалітай не скасавала Вялікага княства  Літоўскага, але паліт. і эк. становішча мясцовага насельніцтва значна пагоршылася. Выбары ў агульны сойм паказалі, што рашаючая роля ў ім належыла польскай шляхце. Паліт. пытанні, якія бел. шляхта прасіла вырашыць у польскага караля шляхам прыняцця адпаведных законаў, не траплялі ў агульны Сойм.

         Таму вельмі хутка дэпутаты  сойма ад ВКЛ дамагліся выдання  асобных заканадаўчых актаў для  дзеяння ў межах ВКЛ, што  не было прадугледжана Люблінскай уніяй. Статут ВКЛ 1588 г. (были 1529,66) адыходзіў ад умоў Люблінскай уніі. Так, забарана палякам набываць зямельную ўласнасць у межах ВКЛ, захоўваў права ВКЛ на асобнае заканадаўства, уласны дзяржаўны апарат і войска. Польскія паны не мелі права займаць дзяржаўныя пасады ў межах ВКЛ. Адметным было і тое, што статут 1588 г. замацаваў у якасці дзяржаўнай старабеларускую мову.

          Аднак у целым гэтыя прававыя  нормы не маглі спыніць галоўнага - заняпаду дзяржаўнасці. Справа ў тым, што ў Рэчы Паспалітай з цягам часу ўсе галіны ўлады – заканадаўчую, выканаўчую, судовую – прыбрала ў свае рукі шляхта.

         Кароль РП выбіраўся на сойме і поўнасцю залежыў ад яго рашэнняў.

        Такім чынам, агульная палітычная сістэма РП была па форме рэспубліканскай, а па зместу і сутнасці – алігархічнай. Гэта садзейнічала развіццю ўсеагульнага крызісу Рэчы Паспалітай.

        Выключныя правы, якімі валодала  польская шляхта, вабілі палітычную  эліту ВКЛ. Таму на працягу XVII ст. амаль уся беларуска-літоўская шляхта прыняла каталіцтва і была асімілявана палякамі.

        Палітычныя супярэчнасці, войны  паміж Вільняй і Масквой, а  потым паміж Рэччу Паспалітай  і Маскоўскім царствам спрыялі  таму, што ў ВКЛ узмацніўся  ўніяцкі рух, які ставіў на  мэце аб’яднанне праваслаўнай царквы, але не з касцёлам увогуле, а толькі з Ватыканам. Пасля таго, як у Маскве ў 1589 г. быў створаны патырярхат, які атрымаў права на кіраванне праваслаўнай царквой і ў ВКЛ, уніяцкі рух у ВКЛ рэзка ўзмацніўся.

         У 1595 г. папа Рымскі падпісаў акт уніі для праваслаўнай царквы ў межах ВКЛ, а ў 1596 г. праваслаўныя епіскапы ВКЛ са свайго боку падпісалі царкоўную унію з Рымам у Брэсце. Згодна з умовамі ўніі праваслаўная царква трапіла ў палітычныю і кананічную залежнасць ад Рыма, але кампрамісам было тое, што яна захавала традыцыйную праваслаўную абраднасць.

         Такім чынам, палітычнае, прававое  і ідэалагічнае становішча ВКЛ  у складзе Рэчы Паспалітай  вызначалася стратай асноў дзяржаўнасці  і нацыянальнай самабытнасці  ва ўсіх сферах жыцця народа.

 

 

 

 

 

 

 

 

14.Особенности  конфессиональных отнош на тер-ии  Б. Реформация и контрреформация.  Брестская уния

 

Конфес  отн + бр уния

В период средневековья  органы гос. управления были тесно связаны  с церковной администрацией.

С XV века усилилось влияние католической церкви. 1413 –городельская уния (на гос должности только католики). 1432, 1434- общеземские грамоты (православные землевладельцы объявлялись равными с католиками)

Верхушка РП, поддерживаемая католическим духовенством Польши + верхушка ВКЛ - проект унии об объединении церквей, подчин. новую церковь Риму, т.е. Папе Римскому.

Идея:

- с одной стороны,  избавить гос-во от зависимости  от церковных властей соседних  гос-тв

- с другой - разработать  общую для гос-ва религию(помочь  сохранить культуру, язык)

 

Проект унии-33 статьи: будут сохранены обряды службы православной церкви, униатское духовенство  – такие же права, как и католическое; папы смогут заводить семьи.

Декабрь 1595-идею создания униатской церкви благославил  Папа Римский Климент VII.

Январь 1596-подписал проект создания унии.

Митрополит Киевский с согласия короля Рп объявил о  созыве 6 окт 1596 в Бресте церковного собора для окончат. утверждения  положений унии.

8 окт 1596-униатский  собор торжественно объявил Брестскую  церковную унию и создание новой униатской (Греко-католической церкви)

Второй собор(противники) отказался от заключения унии

Униатский собор  решил: священники, не принявшие унию, лишались своих санов.

Король РП и  великий князь Жигимонт III Ваза поддержал сторонников унии.

Брестская уния имела гос-правовое значение. Большинство белорусской и украинской шляхты поддержало унию. Уния обострила борьбу между конфессиями. Гос. Власть РП не допустила униатских епископов в сенат РП.

Постепенно униатство  находило все больше сторонников. В 18 веке на бел. Землях оно стало массовым религиозным течением. (70-75 % крестьян в конце 18 века- униаты).

 После присоединения  белорусских земель в результате  разделов РП к Рос. Империи  наблюдалась активная деятельность  по ликвидации церковной унии  в Беларуси.

Окончательно  была ликвидирована  на Беларуси в 1839 Полоцким церковным собором.

 

Реф и  К/Р в Беларуси

Идеи протестантизма стали быстро распр. в ВКЛ.

Осн. Формой церк-религ  реформации стал кальвинизм. Основой  была феод знать, часть мелкой и средней  шляхты.

1-ое кальвинистское  собрание заложил в Берестье  Николай Радзивил Черный

1550-Радзивил-берестейский  староста

1553- 1-ые в Беларуси  кальвинистский собор и типография