Сродкі паэтычнага сінтаксісу і іх роля ў тэкстах пісьменніка

Як яркі сродак экспрэсіі антытэза пашырана ў лірыцы М.Башлакова, дзе яна часцей за ўсё ўзмацняе паасобныя думкі і вобразы, спрыяе стварэнню адпаведнага настрою, напрыклад:

“На лясным хутары”

 Вельмі дзіўны матыў,

То хутчэй, то паволі,

Па-над хатамі плыў

За жытнёвае поле. (1, с.37)

“Першая песня”

 Шчэ малады і  няўмелы – 

Першыя ноты бярэ:

То замаўчыць, то нясмела

Свішча ізноў на дварэ. (1, с.12)

“Дарогі Палесся”

 У гэтых мясцінах  складаюцца песні…

Спытайце – адкажуць: “А што іх складаць?” (1, с.28)

У вершах М.Башлакова шырэй прадстаўлена антытэза, якая будуецца на рознакаранёвых антонімах, напрыклад:

“Бусліныя берагі”

 І дзе б ні  быў: ці блізка, ці далёка –

Сюды заверне мой  вандроўны шлях. (1, с.28)

“Лясун”

 Ён з раніцы да вечара варожыць

На чорнай застаялае  вадзе. (1, с.39),

радзей – аднакаранёвых, напрыклад:

“Дзяўчынка з вядзерцам  духмяных суніц”

 Стаю і гадаю:  “Купіць – не купіць…” (1, с.4)

“Там, за Сожам”

 Чорна хмара, цёмна  поле.

Ці то воля, ці няволя?.. (2, с.106)

Паводле сэнсавых узаемаадносін  у антытэзе вершаваных радкоў М.Башлакова шырока распаўсюджана амфітэза, для якой характэрна сцвярджэнне абедзвюх супрацьлегласцей, пры гэтым пэўная з’ява ахопліваецца поўнасцю, напрыклад:

“Бусліныя берагі”

 І дзе б ні  быў: ці блізка, ці далёка –

Сюды заверне мой  вандроўны шлях. (1, с.28),

дзе спалучэнне антонімаў  блізка – далёка, выражаючы супрацьлеглыя  паняцці, мае значэнне “усюды”;

“Шукаю Радзіму”

 Я брыду пілігрымам

Між зыбучых балот.

Дзень і ноч.

Ноч і дзень. (2, с.102),

дзе антонімы дзень –  ноч аб’ядноўваюцца значэннем “заўсёды”.

У творах М.Башлакова  сустракаецца і акратэза, для якой характэрна не столькі параўнанне супрацьлеглых прымет, колькі сцвярджэнне наяўнасці адной з іх:

“Пажоўклае фота”

 Я на фота глядзеў  і адно разумеў:

Не,не маці мая… Гэта я пастарэў… (1, с.26)

“Захліпнецца душа”

 Людзям першы ўкос, мне ж заўсёды атава,

Ды і тая ў дажджы, ды і тая ў дажджы… (1, с.24)

Як бачым, антытэза ў  творах М.Башлакова узмацняе думку і вобраз, спрыяе стварэнню адпаведнага настрою, перадае адпаведныя зрухі чалавечай душы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Заключэнне

 

 

Даследуючы творчасць  М.Башлакова намі вызначана, што  яго паэзіі характэрны шчырасць, меладычнасць, тонкі лірызм. Яго вершы пранізаны  болем за лёс народа і роднай зямлі. У творчасці М.Башлакова прысутнічаюць  вершы рознай тэматыкі. Гэта вершы пра Айчыну, маці, народныя абрады і звычаі, хараство палескіх краявідаў. А так як М.Башлакоў з’яўляўся ўдзельнікам ліквідацыі вынікаў аварыі на ЧАЭС, то шмат сваіх вершаў прысвяціў чарнобыльскай трагедыі. Вершы пра Чарнобыль уяўляюць сабой споведзь паэта, якая з’яўляецца не толькі ўспамінам аб жахлівай трагедыі, але і верай у тое, што чалавечыя пакуты, колькі б яны не доўжыліся ў рэшце рэшт спасылаюць нам надзею і любоў…

Адной з задач курсавой работы было даследванне мастацкіх  сродкаў у творчасці М.Башлакова. У вялікай колькасці было выяўлена ўжыванне эпітэтаў, метафары, параўнанняў, адухаўлення. Крыху менш у вершах выкарыстоўваліся метанімія, гіпербала, перыфраза. Намі даследаваліся таксама і сродкі паэтычнага сінтаксісу. Сярод стылістычных фігур у вершах найбольш распаўсюджаны ампліфікацыя, анафара, падваенне, кальцо, антытэза.

Выкарыстанне канкрэтнага  слова ў пэўнай сітуацыі патрабуе ад паэта ведання лексічнага значэння, стылёвай афарбоўкі слова, законаў  спалучальнасці слоў, а ў выніку гэта дазволіць перадаць найтанчэйшыя адценні думкі, дакладна выразіць яе, выказаць адносіны да таго, пра што гаворыцца, пазбегнуць паўтораў аднаго і таго ж слова, выказаць думку прыстойна, добра і прыгожа.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Спіс выкарыстаных крыніц

 

 

1.Башлакоў М. Матчыны грыбы перабіраю: Вершы. – Мн.: Ураджай, 2000. – 86с.

2.Башлакоў М., Барздыка  М. Палын. Чарнобыль.: Паэтычна-графічны  дыялог/ Міхась Башлакоў, Міхась  Барздыка; пер. на рус. А.Цяўлоўскага,  на англ. Т.Акушэвіч. – Мн.:Мінская  фабрыка каляровага друку, 2005. – 160с., іл.

3.Лазарук М.А., Ленсу  А.Я. Слоўнік літаратуразнаўчых  тэрмінаў: Дапаможнік для настаўнікаў.  – Мн.: Нар. асвета, 1983. – 191с.

4.Аристотель. Сочинения. В 4-х томах. – М.: Мысль, 1976-1983.

5.Жирмунский В.М. Теория  литературы. Поэтика. Стилистика. – Л.: Наука, 1977. – 407с.

6.Потебня А.А. Эстетика  и поэтика: Сборник. – М.: Иск-во, 1976. – 614с.

7.Поспелов Г.Н. Художественная  речь. Лекции по курсу “Введение в литературоведение”. – Вып.4. – М.:Изд-во Моск. ун-та, 1974. – 238с.

8.Рагойша В.П. Тэорыя літаратуры ў тэрмінах: Дапам./Вячаслаў Рагойша. – Мн.: Бел. энцыклапедыя, 2001. – 384с.

9.Потебня А.А. О языке художественной прозы: Избр. труды. – М.: Наука, 1980. – 360с.

10.Есин А.Б. Принципы  и приёмы анализа литературного  произведения.// Уч. пос. – М.:Флинта, Наука, 1998. – 248с.

11.Томашевский Б.В.  Стилистика.(Уч. пос.). – Л.: Изд-во  Лен. ун-та, 1983. – 288с.

12.Вовк В.Н. Языковая  метафора в художественной речи. Природа вторичной номинации.  – Киев, АН Украинской ССР:  Навукова думка, 1986. – 143с.

13.Античные риторики: (Переводы)./Собрание текстов, статьи, коммент. и общ. ред. А.А.Тахо-Годи; (Вступ. статья А.Ф. Лосева). –  М.: Изд-во МГУ, 1978. – 352с.

14.Панов М.В. Ритм  и метр в русской поэзии // У  кн. Поэтика и стилистика. – М.: Наука, 1991. – 240с.

15.Бузук Н.П. Сравнение  в языке современной белорусской  художественной прозы (структурно-грамматический  и стилистический анализ): Автореф.  Дис. …канд. филолог. наук: 10.02.02./ АН БССР. Институт языкознания  им. Я.Колоса. – Мн., 1990. – 21с.

16.Розенталь Д.Э. Практическая стилистика русского языка/ Изд. 2-е, испр. и доп. – М., Высш. шк., 1968. – 416с.

17.Старычонак В.Дз. Полісемія ў беларускай мове (на матэрыяле субстантываў). – Мн.: БДПУ імя М.Танка, 1997. – 232с.

18.Чуич Л.А. К вопросу о грамматических выражениях сравнения в русском языке // Ученые записки Томского университета. – 1946. - №2. – С.68-77.

19.Рабкевіч В. Творны параўнання//Бел. лінгвістыка. – Вып.4. – С.46-49

20.Тимофеев Л.И. Основы теории литературы / 4-е изд. испр. – М.: Просвещение, 1971. – 464с.

21.Эпітэт – душа паэзіі // Полымя. – 1985. - №8. – С.205-210.

22.Веселовский А.М. Историческая поэтика. – М.: Высшая школа, 1989. – 406с.

23.Гаўрош Н.В. Слоўнік эпітэтаў беларускай мовы. – Мн.: Выш. шк., 1998. – 603с.

24.Аристотель и античная литература. – М.: Наука, 1978. – 229с.

25.Никитин М.В. О  семантике метафоры // Вопросы языкознания  Акад. Наук. – 1979. - №1. – С.91-102.

26.Шумчык Ф.С. Вобразныя сродкі мовы ў мастацкіх творах В.А. Адамчыка (параўнанне і метафара: структура, лексіка, ужыванне): Аўтарэф. дыс.   канд. філал. навук: 10.02.01. – Мн., 1999. – 20с.