Аудит мәнділігі: мәні мен мазмұны және оның деңгейін анықтау

 

 5-сурет. Мәнділік деңгейін есептеу үшін берілген көрсеткіштердің базалық жүйесі

   

Мәнділік деңгейі қойылған базалық  көрсеткіштің бөлінінен есептеледі: бухгалтерлік есеп шотының сандық белгісі, баланс баптары немесе қаржылық есептеме көрсеткіштері . Мысалы, бұл көрсеткіш мекеменің балансы 5 % - бен есептелуі мүмкін, 2 % - ы өткізу көлемінің барлығы, 2 % валюта балансы; 10 % меншікті капитал; 2 % мекеменің жалпы шығыны (2 сурет).

Мәнділік деңгейі валютада көрсетілуі қажет, яғни бухгалтерлік есепте жүргізілетін және қаржылық есептеме аудитіне жататынын құрайды. Есептеу кезінде мәнділік деңгейін аудитор базалық көрсеткіштер жүйесі мен оларға қолданылатын коэффициенттер мәнін өзгерте алады, өз бетінше өңделген кестелермен есептеу схемаларын қолдана алады.

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

 

Қорыта айтқанда, «Аудиттегі мәнділік» 320 ХАС мынаны қарастырады: «Егер пайдаланушылардың экономикалық шешіміне әсер ететіндей қате мәнді болса ақпарат мәнді болып табылады».

Қабылданған тәжірибеге сай әр аудиторлық мекеме немесе аудитор өзінің тәжірибесі мен кәсібі пікірі арқылы мәнділіктің деңгейін орнатады. Мәнділік деңгейін бағалау тәсілі аудиторлық фирманың ішкі стандарттарына жазылуы тиіс.

Мәнділік жөніндегі пікір аудиторлық тексеру мен оның нәтижесін бағалауға  әсер етеді, шешілген анықтамалардың қаржылық есеп беруде дұрыс көрсетілгендігі болып табылады.

     № 320 ХАС «Аудиттегі мәнділікке» сай : «Аудитор мәнділікті қарау керек»

• Аудиторлық процедуралар көлемі мен мерзімінің анықтау сипаты;
• Шығуға әсер ететін бағалау;

     Аудитор шығуды ескеру керек, яғни қаржылық есептемеде келтірілген шағын сомадағы салыстыруға тиісті шешімдерге маңызды әсер ететін жиынтықта көрсетіледі.

     Аудитор мәнділік  деңгейін қарастырады:

• Қаржылық есептеме;
• Бөлек шоттар сальдосы;
• Операциялар кассасы;
• Ашылатын мағұлматтар;

     Мәнділік деңгейі  қаржылық есептеме аспектісіне  байланысты айырмашылығы болуы  мүмкін.

Мәнділікті бағалауда негізгі  екі тәсіл пайдаланылады индуктивтік  және дедуктивтік.

Индуктивтік тәсіл әр бап үшін мәнділікті бөлек бағалауда, сонан соң бағалауды қосу арқылы мәнділікті анықтауды ұйғарды. Мұндай тәсілді өте абайлап қолдану керек, себебі қате есеп берудің бір бабына қатысты маңызды болуы мүмкін.

Дедуктивтік тәсіл мәнділікте жалпы  бухгалтерлік есеп беру күшін немесе бөлек бір бөлімін, сонан кейін бағалауды есеп берудің кейбір баптары бойынша бөлуді, әр шот бойынша жұмыстың көлемін анықтауды ұйғарды.

Аудитор мәнділікті бағалау кезінде  оның екі жағын қарастыруға міндетті.

Сапа тұрғысынан аудитор өзінің кәсіби пікірін пайдалануы керек. Сандық тұрғысынан аудитор қатенің мәнділік деңгейін бағалауы қажет. Сандық бұрмалаушылыққы есептік саясатты дұрыс емес немесе жеткіліксіз сипаттау, пайдаланушыныжаңылыстыратын, түбінде экономикадық шығындарға айып түрінде әекп соқтыратын заңдылық бұзушылықтарды ашпау жатады.

Мәнділік деңгейі дегеніміз  есеп беру қателерінің сол шектіе мәні, содан бастар бұл есеп беруді пайдаланушы кәсіби маман үлкен  болжау дәрежесімен ол арқылы дұрыс  қорытынды жасамайды және дұрыс  экономикалық шешім қабылдамайды.

Мәнділік деңгейін анықтауда біртекті әрекет өңдеу үшін әрбір аудиторлық фирма критерийлер жүйесі мен есептесу тәртібіне сәйкестік өңдеу қажет және оның ішкі фирмалық стандарты немесе методикасын әшкерелеу.

Фирмада кірістірілген критерийлер  мен мәділік деңгейін анықтау тәртібі ұзақ қолданыста болуы керек және заңға сәйкес тек өзгерістер түрін корректілеуге,  яғни аудиторлық фирманы қайта құру, оның мамандығын өзгерту және т.б. жатқызуға болады.

Мәнділікті анықтағанда, аудитор  тұтынушымен оның деңгейін немесе есептесу тәртібін талқыламауға міндетті, сол сияқты бірінші кезекте, ол өзінің жұмыс көлемі үшін және ол сол тәуекелділікті  шешуге дайын екендігін анықтайды. Сол уақытта мәнділікті есептеу мен тәртібі тексеріс кезінде айқындалып, арнайы құжат (кесте) түріне әшкереленуі керек және ол аудитордың жұмысындағы құжаттың бір бөлігі болып табылуы қажет.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған ақпарат көздері

 

 

1. «Аудиторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңы 1998 жылғы 20 қараша № 304-I (2011.10.13 өзгерістер мен толықтырулар);
2. Халықаралық аудит  және сапаны бақылау стандарттарының жинағы,  2009 жылғы басылым (ағыл.аударма) Алматы қаласы, 317-325 б.
3. Ажибаева. З.Н. «Аудит» Учебник – Алматы: Экономика, 2004 ж.
4. Шарипов А.Қ., Аудит оқу құралы, Алматы: Экономика баспасы, 2010ж. – 36-41 б.
5. Исақова С.А., Аудит теориясы оқу құралы, Алматы: Эверо баспасы, 2009 ж. – 40-48б.
6. Абленов Д.О., Аудит негіздері, Алматы: Экономика, 2005ж. 50-55.
7. Сәтмырзаев А.А, Укашев Б.Е. Аудиттің теориясы. Алматы. 1998ж. 

 

 

 

 

Курстық жұмыстың тақырыбы: «Аудит мәнділігі: мәні мен мазмұны және оның деңгейін анықтау»