Интеграциялық оқыту

Жүйені қолдау ретінде  ұсынылған жағдайларда кім жұмыс істей алмағандығын байқаймыз, оқыту әлеуетін кім жетік жүзеге асырады, соңғы қорытындыда белгілі болғандай, көп балалр өз әлеуеттерін жүзеге асыра білулері қажет.

Дұрыс құрылған жүйе стандарттары мен бағдарламаларында сатының  рөлін жоғары көтерілу ойнайды. Сөз бағдарлама жүйесі бойынша. Вариативті бағдарламалар бір-бірінен мүлдем алшақталған болуы мүмкін емес. Бағдарлама жиынтығы саты сияқты бір аралық стандарттан басқасына көшетіндей, баланы жалпы білім беру кеңістігіне дейін қосылу мүмкіндігін береді. Мұндай негізгі стандартқа жүру жолына балаға бір жылдан артық уақыт керек. Осы көз қараспен жақсы мұғалімдерге пән берушіні емес, балаға кез-келген тақырыпты түсіндіретін, оның мәселесін бірге шешетін және істей алатын, бір уақытта өте әлді балалар және өте әлсіз балалар бар сыныппен жұмыс істейтінді мұғалім деп санау керек.

Оқыту формаларының түрлері  баланың оқыту деңгейінің көтерілуіне  мақсаттану және осыған жетуге ұмтылу. Осы жекеленген даму траекториясы икемді құруға мүмкіндік береді. Сондықтан әрбір жаңа мекеменіңпайда болуы өте маңызды, оқу әдістерін, өз жұмыс стилін балаларға қолданады.

Мамандардың интеграциясы бойынша

Жол бағытын құру бір  заттың бітуін және басқасының басталуын  нақты анықтайды, барлық комплексті анықтау осы баланың қайта жаңару білімін және нақты сезгіштігін болжайды. Сондықтан, интеграциялық мекемеге мамандардың өзара іс-әрекеті қажет; олар жұмыста нақты баламен тығыз өзара іс әрекет ету керек. Бұнда ең қиын мәселе - мамандандырылған білім интеграциясы. Мамандардың интеграциясы - бұл түсінікті тілде қарапайым емес сөйлесу. Мамандардың интеграциясы - бұл баламен тиімді біріккен жұмыс істеу; әр бағыттағы әр маманның іс - әрекетінің соммасы емес, әр түрлі саладағы мамандардың бірігіп тырысуы жасалынған, біріңғай іс-әрекет бір тілде баланы талқылауға үйренген, ол қозғалыст ұзақ диагностиканы ғана мойындайды. Ерекше маманаралық қарым-қатынасты құру қажет. Сонда баланың дамуы туралы дәрігерлермен сөйлесесін және дәрігер мұғалімге әрі қарай немен айналысу туралы айта алады.

Болашақ бойынша

Балалардың басым көпшілігі  басылым жағдайында немесе басқа  да дамуының бұзылуы балаларды тиімді интеграциялық оқыту түріне, бағытына араластыру қажет.

Бір жағынан ішінеде әр қайсысын интегративті кеністік үзіндісі ретінде қарастыруға болатын оқыту мекемелері пайда болды. Олар көбейе береді, өздерінің жұмыстарын жақсартады және өзара іс - әрекеттерін қалпына келтіреді. Мәселелері бар балалар үшін интеграция не екенін түсінетін адамдар пайда бола бастады. Бұл кісілер балаларға қандай мақсатқа ұмтылу керектігің, қандай есептерді шешуге болатынын, әр баланың өзіне тән, үйлесімді жолын және де баланың дамуына әр түрлі фопмадағы есептерді, мамандар мен мекемелер ашу керектігін, олардың даму жолын қозғалысты түзумен дамыту және баланың күнделікті өмірге деген көз қарасын өзгерту, алдағы өмірінде мүмкіндіктерге жету сатыларында білім деңгейін көтеру керектігін түсінеді.

Сондықтан, интеграциялдық кеңістік- бұл білім беретін кеңістік және де бұл кеңістіктігі болып өздері табылады.

Бір жағынан - бұрында болған мекемелерді қалыпқа келтіріп жатыр. Бұл мекемелермен не болмақ? Егер қалыпқа келсе, қандай бағытта тиімді, бұрыннан жиналған кәсіпшілік бағыттама немесе ұйымдастырушылық кеңістікте ме?

Интеграциялдық кеңістік, бұл қалыпқа келтірілген және кеңейтілген бағыт, оның өсуіне әлбетте көңіл аударады. Әр түрлі балалардың жол бағыты осы мекемелер арқылы өтеді: баланың әр түрлі сатылардан өтуіне көмектесетін пайдалы жеке маршрутын құру керек, ол үшін бала біраз мамандармен сабақ оқып, жеке жұмыс жасау қажет.

Баланы оқытатын маманға  қойылатын шарт, біріншіден - оның жеткілікті білім дәрежесі болуы, яғни сауығып кетуіне шамасының жетуі, екіншіден - жеткілікті кәсіби дәрежеде интегралдау.

Қазіргі уақытта интегралды ортаның өсуі мүмкін. Ол іштен пайда  болады, сонымен қатар шапшаң, көңіл қоя білетін маманның және де жанашыр адамдардың болуы. Интеграциялық кеңістік барлық қалыпқа келтіру және білім беру мекемелерімен бірігіп интегралдық процессте дұрыс қолдануды үйренуде. Шырыны бұзылған тетіктің өздеріне қатысты, олар тек ғана үстіден элиминировандалған болуы мүмкін. Біз тек ғана бұл тетіктің құртылуы немесе басқаша жұмыс істеуіне үміттенеміз: мысалы, ПМПК мезіктену кезінде білім беру дәрежесі және йенк статусы төмендемейді, керісінше оны қазіргі дәрежеде сақтап қалуға тырысады. Интеграциялдау шырыны бұзылған тетікке қастық істемейді, керісінше оның алып жатқан кеңістігіне қастақ жасайды. Біз бұл кеңістіктегі тетіктің қимылы ақырындап азаятыңына үміттенеміз, ал онда әлеуеттік одақтасу интеграция игілігі үшін қолданылады.

1.3 Мүмкіндігі шектеулі балалардың мүмкіндіктері

Жаппай білім беретін  мекемеледе ауытқулары бар балаларды  мамандырылыған және психологиялық  қолдау оның үйренуіне көмектеседі. Көмек көрсету мәселерінің шешімі дені сау құрдас балаларының ортасында бейімделу.

Мүмкіндігі шектеулі баланың даму жолдары, кейбір бұзушылықтары сияқты пәндік әсерді меңгеруі артта қалушылық, ауытқу және танырлық процестер екінші сипаттарды аз мөлшерде қабылдайды. Тіпті баларды дамудың көбінесе ауытқулары түзелген - педагогикалық әсерін ерте бастан ескерте алады, тәрбиелеу дер кезінде және дұрыс ұйымдастырылуы қажет. (Стреблева, Венгер және т.б., 200).

Ұсыныстардың құрастырудың қиыншылықтары мен білімнің меңгерлуі, психикалық дамуы жетіспеген баланың  дамыту үшін, тоқтау қызметінің дамытуында әртүрлі мүмкіндіктері болады. Жаттығу, бағдарлауды қабілетті нақты ойлауға, есте сақтау қабілеті, олардың ішінен қызу - ерікті ойлауға танырлық, олар еңбек қызметтеріне шын көңілмен қосылуға бағытталған (Аксенова, Архипов және т.б.2005).

Ұстаздың білместігін  отандық психолог ұлы Л.С.Выготский  тәрбие және атақтың аномиялы балардың үйренуіндегі негізі кемшілігі оның әлеуметтік мәнінде деген. Ең алдымен  ол әр түрлі дене кемшілігін жазды  – соқырлық болса, кереңдігі бар  адамдар қарым - қатынастарда білінеді, ал ақылсыздық туа біткенен бар деді. Органикалық мін немесе кемістік әлеуметтік есуас мінез құлық сияқты жүзеге асырылады, әлеуметтік буының қоғамдық байланыстарды қайта тууы, мінез құлықтың барлық жүйелерін қарап шығаруа болады деп жазған.(Выготский, 1956).

Көп мөлшердегі жетілмеген балалардың даму ерекшеліктеріне байланысты үйретуші бағадарламасы қажет деп  қабылдайды. Коммуникатив дамытуындағы артта қалушылық оларыдың қарым - қатынастарындағы әр түрлі деформациялар  мен қатынасының дефициті болып келеді.

Ойлағыштық мұндай қызметінің құрастырлуы баланың алға басуына  мүмкіндік тығызады және оны әлеуметтік бейімделу үшін негізін құрайды. Маңызды бағыт және дағдылардың  анықталуында білім беретін мекемелер  балалардың әлеуметтік бейімделуінде  және білімнің меңгеруіндегі үлкен ролді ойлайтын баланы ерікті санасының жетілуі болып табылады.

Ойлау және эмоционалды  – ерікті сала бір тұтас адамгершік сананың талаптарын, баланың жүрісін  дамытуын, Выготскийдің бекітуі бойынша  парасат және өзгеріске ұшырауына байланысты өзгерістерін негізделген. Қоршаған ортаның әсерінен баланы сипаттамасы анықталады. Керісінше субьентаның жеке ерекшеліктері болған сайын организ және ортаның өз ара әрекеттесуі туралы сұрақ қарастырылады. Л.С.Выготский «Дамуды әлеуметтік жағдаятты» ұғымда сипатталады және ол туралы ой қозғайды (Выготский, 1956).

Есеп инклюзивті білімінң алдында формальді және үйреншікті емес білім беретін қажеттіктердің керекті мөлшерде кең спектр шеңберінде қанағаттандырудан тұрады. Бала тура болуы мүмкін, кейбір процесстер үйреншікті білімнің тартуының әдіс қатынасы, екінші кезектегі мәселе ғана емес, инклюзив білімі қанағаттандыру үшін білім беретін жүйенің өзгеруінің әдістерін табуға мүмкіндік береді (Концептульды доклад, 2003).

Қарапайым балаларға  бағытталған қалыпты білім беру, қарапайым мұғалімдер мен мектептермен қамтылған. Арнайы білім беру ерекше балалармен жұмысты қамтып, мектептерде, педагогтарда соларға қатысты негізделеді. Іске асыру мен бейімдеудің көмегімен болатын интеграциялық білім беру арнай баланы қалыпты білім алуға дайындайды. Соңғысы инклюзивті білім беру, мұнда бала қалай болса оны солай қабылдау осы білім беру жүйесіне негізделіп құрылады.

Интеграциялық білім  беру

• Баланың қалыптасуы
• Жүйе жүйе талаптарына өзгеріссіз енеді
• Квадраттыққа айналу
• Бала бұл жүйеге бейімделеді немесе одан сырттап қалады

Инклюзивтік білім беру

• Барлық бала оқи алады
• әр түрлі ынта, этникалық топтар, әр түрлі деңгей, жас ерекшеліктер, шығу тектері мен жыныстар бар
• бейімделу жүйесі баланың талабына қарай

Осылай қарасақ интеграциядан инклюзияның үлкен екенін көреміз. Инклюзия белгілі дәрежедегі қиын, бірақ оның мүмкіндігіне сәйкес келетін білім бағдарламасының көмегімен әрбір оқушыны ашуды білдіреді.

С.И.Сабельникованың ойынша дамуымен ерекшеленетін балаларды  бүгінде арнайы оқу орындарында оқыту мүлде міндетті емес, керісінше қарапайым мектептерде сапалы білім алып, өмірге тез қалыптаса алады. Дені сау балаларға бұл жанжақтылығы мен жауапкершілігін дамытуға мүмкіндік береді. Тәжірибе көрсеткендей инклюзивтік таңдау барлық оқу бағдарламасы үрдісіне қатысушылардың (балалар, ата - аналар, ұстаздар және қызметкерлер) толық қарым - қатынасына бағытталған. Тең дәрежеде біріге жұмыс жасау ерекше орта мен мәдениетті құрады. Біріге жұмыс атқару және араласу тәжірибесі оқушылар мен және мектеп қызметкерлерінің ерекше құндылықтары негізінде қолдау табады. Бұл құндылықтар мектеп қызметкерлерінің оқушыларға қарым қатынасынан ғана емес, үлкендердің қарым қатынасынан, әр адамның таланттарға шынайы көзқарасынанда айқын көрінеді (С.И.Санбельникова, 2010).

Қатарластар мәдениетіндегі интеграция мектептегімен салыстырғанда мектепке дейінгі жастағыларға табысты болып, үлкендер біршама табысты роль атқарады. Қатарластар мәдениетіндегі интеграцияның негізгі талаптарының бірі үрдіске қатысушылардың (балалар, олардың ұстаздары мен ата - аналар) бір - біріне нақты қарым - қатынасы болып табылады. Түсіністік, сыйластық және біріге әрекет ету әлеуметтік интеграцияның үш құрамдас жетістігі. Табысты әлеуметтік интеграция балалардың жалпы білім беру мектептерінде оқу барысында өз табыстарын береді.

С.Н.Сорокумова инклюзивті білім берудің келесі басымдылықтарын  көрсетеді: бұл құбылыс олардың  тезірек әлеуметтін оздігіне жетуіне  табысты жағдай және бұл үрдістер кең мағынада ұғынылады. Бұндай өздіктенудің негізі білім берудің жалпы деңгейін түсірмей нақты әр балаға білім беру стандарттарын өз жолымен бағыттауға мүмкіндік береді. Бұндай принциптер білім берудің мазмұнын емес әдіс, жолдарын өзгертеді.( С.Н.Сорокумова 2005).

Интеграция және одан кейінгі инклюзияның табыстары үшін «өмір сапасы» принциптерін есепке алудың басты қажеттілігінен туады. Ауытқуы бар балалардың өмір сапасын көтеру адамның бүкіл өмірінде өтетін төмендегі үш бағыттағы әлеуметтену принциптері есебінен болуы мүмкін:

• қызметте - адамның қабілеті дамып, оларды іске асыру жүзеге асады;
• өмірдің барлық саласында болатын қарым қатынаста комуникативтік қабілет, қоршаған ортамен байланыс қабілеті дамиды;
• өз өзін тану, өз өзін түсіну, өзін бағалай білу яғни сапасы, жетістіктері мен кемшіліктерін, қабілеті мен мүмкіндіктерін, сонымен қатар өзге ортадағы өзінің орнын білу.

Интегралды тәртіп пен  инклюзивті білім беруді жүзеге асыру  үшін мектепке дейінгі жастағы балаларға  серіктесу және түсінісу негізінде  қарым - қатынас жасау керек. Олардың өмірдегі негізгі ұстанымдары тұрақтылық болуы керек. Ауытқуы бар баланы тұрақтылыққа тәрбиелеу қоғамдағы белсенді өмірлік ұстанымын бейімдеуге мүмкіндік береді (Шипицина,2010).

Қатарластарды мәдениетке интеграциялауға баланың жастары, жыныстары әсер етеді. Шектеулі мүмкіндіктегі бала есейген сайын оны итеграциялау қиындай түспек. Оның ішінде ер балаға қарағанда қыз балалар интеграцияны бойына баяу сіңіреді.

Интеграциялық тәртіп пен  инклюзивті білімді жүзеге асыру  үшін мектепке дейінгі балалар арасында бірлесіп әрекет ету және түсінісу негізінде әрекеттестік орнату керек.

Интеграциялық оқытуда  ресей концепциясының принциптері

Интеграцияға ерте қамдану - бірінші және басты міндет. Жалпы білім алу ортасында түсінуге мүмкіндік беру үшін өмірдің алғашқы айларындағы кешенді бағдарламалар жайында болмақ.

Дамуында ауытқулары бар балаларды жалпы білім  орындарына шоғырландыру арнайы түзету көмегін және психологиялық қолдауды қарастырады. Олардың басты тапсырмалары баланың дамуын қадағалау, дені сау  қатарластары арасында бейімделу мәселелерін шешу.

Балаларға кейбір жағдайларда (мысалы, эмоциясы, іс - әрекеті, баланың әлеуметтік өмір сүру жағдайы бұзылған сәтте) арнайы (түзету) оқу орындарында оқытып тәрбие беру жөн екенін айтып өту орынды.

Интеграция модельдері:

• қиыстырылған интеграция - психофизикалық және сойлеу дамуы деңгейіндегі балалардың арнайы топтардағы (сыныптардағы) дефектолог мұғалімдердің түзету көмегіне сүйеніп жалпы топтарда (сыныптарда) 1 - 2 баладан тәрбиеленуі;
• жекелеген интеграция - қатарластарымен бірге білім стандарттарын толық игеруге мүмкіндігі болмай жалпы топтарда 1 - 2 баладан тәрбиеленуі;
• уақытша интеграция - психофизикалық және сойлеу дамуы деңгейіндегі арнайы топтардың басқа балалармен айына 2 рет тәрбиелік мәндегі әр түрлі іс - шараларды өткізуге бірігуі;
• толық интеграция - психофизикалық және сойлеу дамуы деңгейі жас ерекшелігіне сәйкес және өз қатарымен оқуға психологиялық түрде дайын балалар. Бұндай балалар қалыпты балабақша топтарына, сыныптарға 1 - 2 ден қосылады. Бірақ сол оқу, тәрбиелену орындарынан түзету көмектерін алып тұрады.