Курстық жұмыстың мақсаты

Осы материалдар көмегімен  төмендегідей жұмыс түрлерін ұйымдастыруға  болады.

  Қазақ тілі сабағында ақпараттық-коммуникативтік технологияларды пайдалану әдістері: Мысалы: 1. «Ассоциация және болжам»

   Студенттер топпен, жұппен немесе жеке тапсырма  алады. Берілген жұмыс тақырыбын  естігеннен кейін қандай  ассоциация  пайда болды? 

2. «Сұрақ-жауап»

 

3. «Тапсырманы тыңдап, аяқта»

4. «Мен диктормын».

5. «Мен музыкамен көркемдеушімін»

6. «Мен көркемдік жетекшімін»

   Интернет арқылы  жалғастырушы топтармен жүргізілетін  жұмыстардың тиімді түрі ретінде  соңғы кезде студенттердің өз  беттерінше дайындап жүрген  –  комикс жасау 

жұмыстарына толығырақ тоқтала  кетейік. Комикс дегеніміз - әр түрлі  сюжетті суреттер арқылы белгілі оқиғаға студенттердің өздері құрастырған әңгімелері. Әңгіменің ортақ тақырыбын студенттермен ақылдаса отырып, бірлесіп таңдауға да немесе студенттердің өз бетімен таңдауына да болады.

   Комиксжасау  жолдары:

   1. интернеттегі «Paint»  бағдарламасымен салған суреттерінің  көмегімен дайындайды;

   2. дайын аннимацияларды  пайдаланады;

   3. мультфильмдерді  пайдаланады;

   4. суреттерге түсіріп,  түсіріілген суреттерді пайдаланады;

      Комиксжасау  арқылы студенттердің – шығармашылық, логикалық  ойлау  қабілеттері  қалыптасады;  ассоцативтік өрісі  кеңейеді; қазақша сөйлеу және  жазу(сюжеттегі рөлдердің сөздерін  жазу арқылы) қабілеттері дамиды, студенттің қазақ тіліне деген  қызығушылығы және белсенділігі  артады.

Қорыта келе айтарымыз, ақпараттық-коммуникативтік  технология:

   1. оқу материалын  терең түсінуге;

   2. оқу мотивациясының  артуына;

   3. алған білімнің  ұзақ уақыт есте сақталуына;

   4. білім беруге  жұмсалатын уақыттың азаюына  ықпал етеді.

 

 

2.2. Қазақ тілі  сабағында деңгейлеп – саралап  оқыту технологиясын қолдану  арқылы білім сапасын арттыру.

 

   Қазіргі заман талабына сай білім беру үшін бүгінгі таңда оқытудың мазмұнын өзгерту, яғни білім беру сапасын арттыру қажеттілігі туындап отыр. Сондықтан сабақтарда тек білімділік мақсаттарды шешіп қоймай, оқушылардың жекелік қасиеттерін, қабілеттерін дамытудың жолдарын қарастырған жөн.Оқушылардың ойын дамыту, белсенділігі мен дербестігін қалыптастыруда оқытудың инновациялық технологияларын қолданудың маңызы ерекше. Технология – грек тілінен аударғанда шеберлік деген ұғымды білдіреді. Бұл сөздің мағынасы – педагогика саласында қолданғанда шеберлікпен өнім алу, нақты нәтижеге жету. «Технология – оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті жобалаудың жан-жақты ойластырылған үлгісі». Ал педагогикалық жүйе дегеніміз – белгілі бір қабілеті бар дара тұлғаны қалыптастыруға бағытталған педагогикалық әсерді ұйымдастыруға қажет құралдар, әдістер мен тәсілдердің өзара байланысқан бірлігі.

Білім сапасы білім беру мазмұны, оқыту формалары мен  әдістері, технологиялары негізінде  анықталады.«Қазіргі білім беру саласындағы  оқытудың озық технологияларын меңгеру  мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани азаматтық және де басқа көптеген келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін – өзі  дамытып, оқу тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі» – деп   көрсетеді  С.В.Селевко.

Оқушыларды ойлай білуге, ойларын дәл жеткізе білуге үйретуде Ж.А.Қараевтың саралап деңгейлеп  оқыту технологиясын қолдану  үлкен нәтиже береді.Педагогика ғылымдарының докторы, профессор Ж.Караев оқушылардың  оқу деңгейін 4 түрге бөлген.

1) репродуктивтік деңгей  – жалпыға бірдей стандартты  білім негізінде тапсырма беріледі. Мұндай тапсырмалар оқушылардың  алдыңғы сабақтарда алған білімдеріне  және оқушыға байланысты;

2) алгоритмдік деңгей-мұнда  оқушы мұғалімнің түсіндіруі  мен қабылдаған ақпаратты пайдалана  отырып орындайды;

3) Эвристикалық деңгей  оқушы өзі ізденіп, қосымша  әдебиеттерді қолдана отырып  жауап береді;

4) Шығармашылық деңгей-оқушының  таза өзіндік шығармашылығын  байқатады. Жаңа тақырыпты оқушылар  шығармашылық ізденіс үстінде  өздігінен меңгереді. Деңгейлеп  оқыту әр оқушының белсенділігін  оятады. Саралап білім  беру  – қабілеті және мақсаты әр  түрлі оқушылардың дамуына жағдай  жасайды. Даралап-саралап оқыту  технологиясының мақсаттылық принципі  – әр сабақты өткізуге арналған  жоспарда, ең бірінші, сол сабақтың  мақсаты көрсетіледі.

Деңгейлік тапсырмалар беру әдістемесінің негізгі ұстанымы – оқу материалдарын оқушының жас ерекшелігі мен психологиялық  ерекшеліктеріне байланысты ойлау  әрекеттеріне ойластырып, саналы меңгерту. Оқушылардың білім сапасын көп  жағдайларда төмен болуы осындай  түрлі жағдайларды ескермеудің  салдары деп айтуға болады. Деңгейлік  тапсырмалармен жұмыс жасау оқушылардың  іскерліктерін жүзеге асырады.

Қазақ тілі сабағында деңгейлік  тапсырмаларды жүргізудегі негізгі  мақсат – оқушылардың қабілетін  ашу, шығармашылығын шыңдау, іздендіру, пәнге қызығушылығын арттыру.Осы  мақсатқа жету үшін төмендегі міндеттерді  жүзеге асыру қажет:

1. Оқушылардың өздігінен білім алуына жағдай жасау.

2. Оқушылардың бір – бірімен білім алмасуына бағыт беру.

3. Шығармашылық қабілеттерін арттыру.

4. Сөздік қорын байыту.

Деңгейлік тапсырмаларда  әр деңгейдің алатын орны бар.Әр деңгейде орындалатын тапсырмалар түрлі  талаптарды көздейді:

І деңгей. Оқушылық деңгейде орындалатын тапсырмалар:

-           Мұғалім түсіндірген білімді  оқушының қайталап бере алатындай  болуы керек.

-           Оқушыны жаңадан меңгерген білімін  кез-келген жағдайда тани алуға  дағдыландыратын болуы қажет.

-           Жоғары деңгейдегі тапсырмаларды  орындауға көмек бере алуы  тиіс.

Мұнда оқушыға аса ойлануды қажет етпей, тез жауап бере алатындай  сұрақтар мен тапсырмалар беріледі, яғни оқулықта бар мәселелер қамтылуы керек. В.П.Беспалько бұл деңгейдегі тапсырмалардың мақсаты, орындалу жолдары  айқын болуы қажет екенін ескертеді.Қазақ  тілі сабағында бұл деңгейге лингвистикалық ережелер, анықтамалар, сөйлем ішінде керекті грамматикалық көрсеткіштерді тану, мысал келтіре алу т.б. жатады.

ІІ деңгей.Алгоритмдік  деңгейде орындалатын тапсырмалар:

- Өткен материалмен өзара  салыстыра отырып, жаңа материалдың  ерекшеліктерін ажырата алуға  негізделген болуы керек.

-  Сөйлемді дұрыс құрай  алуға машықтандыратын болуы  қажет.

- Тапсырмада, грамматикалық,  лексикалық т.б. тақырыптардың  желісі үзілмей, өзара байланысып, бірін – бірі толықтырып отыруы  тиіс.

- Тапсырмалар берілген  ойды жалғастыратындай болуы  керек. Бұл деңгейдегі берілген  тапсырмалардың мақсаты айқын  болып, ол мақсатқа жету үшін  тапсырмалардың орындалу жолдарын  табу оқушыдан талап етіледі.  Оқушы бұл кезде мұғалімнің  түсіндіруімен  қабылданған ақпаратты  пайдаланады.

ІІІ деңгей. Ізденімділік (эвристикалық) деңгейде орындалатын тапсырмалар:

-           Оқушыны іздендіре отырып, нәтижесінде  өзіне жаңа білім алуын қамтамасыз  ететін болуы керек.

-           Оқушыны қосымша әдебиетпен, түрлі  сөздіктермен жұмыс жүргізуіне  бағыттайтын болуы қажет.

-           Оқушының ойлау қабілетін жетілдіретін  тапсырма болуы тиіс.

Мұндағы тапсырмалар оқушыдан ізденуді қажет етеді.Оқушы бұрын  алған білімінің негізінде және қосымша әдебиеттің көмегімен тапсырманы ой еңбегін іске қосу арқылы шеше алады.

ІҮ деңгей.Шығармашылық деңгейде орындалатын тапсырмалар:

-           Белгілі бір шығармашылық жұмысқа  бейімдейтін болуы керек(сурет  салу, шығарма, әңгіме, ой толғау, өлең жазу, ертегі құрастырып  жазу т.б.)

-           Ғылыми көзқарасын қалыптастыруға  арналған тапсырмалар беру қажет.(реферат,  пікір, баяндама жазу, өз ойын, пікірін қосатын тапсырмалар  т.б.)

-           Тапсырманың мазмұны арқылы оқушыға  проблемалық ситуация туғызып,  баланың шығармашылық ойлауын  дамытатын болуы тиіс.

Тілдік тақырыпты (лексикология, фонетика т.б.) өткеннен кейін оқушыға  сол тақырып бойынша сызба, кесте  сызғызуға болады.Сонда әр оқушы  өзінің жаңалығын ашады.

Әдебиетті оқытуда жүзеге асырылатын шығармашылық жұмыстарға аннотация, пікір жазу, баяндама жасау, реферат  жазу, әдеби монтаждар жасау т.б. жұмыстарды жатқызуға болады.

Әр деңгейдің өзіндік  талаптарына сәйкес тапсырмалар  жүйесі жасалынады. Деңгейлік тапсырмаларды  іріктеп алудың басты ұстанымдары  төмендегідей:

1. Тапсырманың қызықтылығы. Тапсырманың ішкі мазмұны мен оны орындау жолдары қызықты болуы керек. Сонда оқушы әр тапсырманы аса қызығушылықпен орындайды.Бұл үшін шарты әр түрлі болып келіп, құрылымы түрліше ұйымдастырылып отырғаны жөн.

2. Тапсырма мазмұнының жүйелілігі. Тапсырманың мәні мен мазмұны, ішкі құрылымы мағыналық жағынан жүйелі байланыста болуы тиімді.Сонда оқушының ойы, сана-сезімі бірыңғай мәселе төңірегіне жинақталады. Тапсырма мазмұнының жүйелілігі оқушының ойлау жүйесін қалыптастыруға негізделеді.

3. Тапсырманың жетекшілігі. Тапсырма өтілетін тақырыппен тікелей байланысты болуы керек.Тапсырма түрліше формада ұйымдастырылып, тереңдетілген мазмұнда берілуінің өзі, ең бастысы, бағдарламада берілген тақырыпты меңгертуге бағытталады. Қандай тапсырмада болсын(І,ІІ,ІІІ,ІҮ деңгейлердегі) тақырып жетекші роль атқарады.

4. Тапсырманың танымдылығы. Тапсырмалар мазмұнының танымдылық сипаты басым болуы керек. Оқушыны жеке тұлға ретінде қалыптастыруға ықпал ететіндей терең мазмұнды болуы тиіс.

Осы ұстанымдарды негізге  ала отырып, фонетиканы оқытуға байланысты берілетін тапсырмалар жүйесін  жинақтап өз сабақтарымда қолдандым.

І деңгей. Төменде берілген сөйлемге фонетикалық талдау жаса.Мысалы: Көп оқу – білім алудың негізгі  шарты.

Бұл тапсырма дауысты, дауыссыз дыбыстарды ажырата алу мақсатында берілген. Мұнда оқушы түсіндірген  білімді еске түсіріп, пайдалана  білуі тиіс.Сол арқылы оқушыларда мынадай дағдылар қалыптасады:

-           дыбыстарды (дауысты, дауыссыз), олардың  өз ішінен бөлінетін түрлерін  ажырата білу.

-           буын, оның түрлерін ажырата білу.

-           үндестік заңына сай қосымшалардың  қосылу заңдылығын білу т.б.

-           екпінді дұрыс қоя білу т.б.

Құрмалас салалас сөйлем  тақырыбы бойынша І деңгей тапсырмасы: Салалас құрмалас сөйлемдердің анықтамаларын, мағыналық түрлерін айтып, мысалдар келтіру.

ІІ деңгей. Төмендегі берілген сөздермен сөйлемдер құрастырып, дауысты және дауыссыз дыбыстардың  емлесін түсіндір.

а)  Өнер, өжет, үлгі, талап, кітап.

ә)(Инсерт стратегиясы)бойынша  кесте сызып,теориялық білімді  өз бетінше оқып белгілеу

Ү(білемін) + (жаңа ақпарат) -           (менің ойыма қарама-қарсы) ?(сұрақ тудырады)

Бұл тапсырмаларды орындай  отырып, оқушы дауысты, дауыссыз дыбыстардың  емлесіне назар аударады. Сол арқылы тілдік материалды есінде ұзақ сақтайды. Тіл дыбыстарын жасаудағы дыбыстау мүшелерінің қызметін, сөздердің  орфоэпиялық нормасын білу дағдысы  қалыптасады.

Құрмалас салалас сөйлем  тақырыбы бойынша ІІ деңгей тапсырмасы:Берілген мысалдардан құрмаластың түрлерін анықтау, жасалу жолдарын түсіндіру, сатылай  кешенді талдау бойынша сөйлемге синтаксистік талдау жасау.

ІІІ деңгей.Төменде берілген өлең шумақтарының дауысты дыбыстардан  басталуын қандай суреттеу тәсіліне жатқызамыз?

Мысалы: Ереуіл атқа ер салмай,

Егеулі найза қолға  алмай,

Еңку-еңку жер шалмай,

Ерлердің ісі бітер  ме?

Осыған ұқсас мысалдар жазып, себебін түсіндіріңіз.Бұл  тапсырманы орындау үшін оқушы әдебиет  теориясынан алған білімін есіне  түсіре отырып орындайды, стильдік мәнін  түсіндіреді. Бұл сияқты тапсырмалар  арқылы оқушыларды іздендіріп, қосымша  әдебиетпен жұмыс істеуге жетелейміз.

Құрмалас салалас сөйлем  тақырыбы бойынша ІІІ деңгей тапсырмасы:Бірнеше  мақал-мәтелдер айтып, ішінен салалас  құрмаласқа мысалдар келтіру. т.б.

ІV деңгей.

а) Фонетикадан өткенді  қайталауға арналған тапсырмалар жүйесін  құрастыр.сызба, кесте үлгісін жаса.

ә) «Орхон-Енисей ескерткіштерінің фонетикалық ерекшеліктері» т.б. тақырыптарда реферат жаз.

Құрмалас салалас сөйлем  тақырыбы бойынша ІҮ деңгей тапсырмасы: Салалас құрмалас сөйлемдерді қатыстыра  отырып, «Халық ауыз әдебиеті – халқымның  асыл қазынасы» атты ой – толғау жазу. т.б.

Бұл деңгейдегі тапсырма алдыңғы  деңгейдегі тапсырмалардың қорытындысы  ретінде саналады.Алдыңғы деңгейден  сүрінбей өткен оқушы ғана бұл  тапсырманы орындай алады.ІҮ деңгейдегі тапсырманы орындау барысында оқушының мынадай дағдысы мен шеберлігі  қалыптасады: