Озық тәжірибені талдау және қорытындылау

Озық тәжірибені талдау және қорытындылау

Сабақ жоспары:

 Педагогикалық тәжірибенің зерттеу әдістері.

Педагогикалық тәжірибені айқындау мен  оқудың ұйымдастыру формалары.

1. Педагогикалық тәжірибені әдіс ретінде зерттеудің ерекшелігі мұнда, ол басқа да жеке әдістер мен тәсілдерді қолдану жолы арқылы жүзеге асырылады: бақылау, әңгіме, сауалнама өткізу, мектеп пен білім мекемелерінің құжаттарымен танысу.

 

Мектеп тәжірибесін зерттеуде  сауалнаманың бірқатар белсенді жақтары бар: сауал арқылы аз уақыт ішінде салыстырмалы деректер алуға, алынған материалдарды өңдеудің сандың әдісін қолдануға болады.

 

Түрлі мектептерге жіберілген сауалнама  деректері зерттеушіні бүқаралың  тәжірибеде бағдар беруге, жаңа ері озық тәжірибе элементтерін табуға көмектеседі. Бірақ та, сауал арқылы алынған деректер педагогикалық зерттеуде негізгісі болып табылмайды. Сауалнама оқушыларға, мұғалімдерге, ата-аналарға, мектеп әкімшілігіне жолдануы мүмкін. Сауалнама оқушының оқуға деген көзқарасы, төртібі, мінез-құлқы, өмірлік жоспарлары жөнінде материалдар алуға мүмкіндік береді.

 

Мектеп тәжірибесін зерттеудегі  сауалнамалар деректерін сандық өңдеу  кез келген құбылыс, даму қайшылығын анықтауға мүмкіндік береді.

 

Анкетаға сапалы таңдау жасау зерттелетін құбылыстың ішкі құрылымын ашуға көмектеседі. Мектеп тәжірибесін зерттеу кезіндегі сауалнама әдісі суреттемелі ерекшеліктегі ғылыми міндеттерді шешу үшін қолданылады.

 

Әңгіме алдыңғы қатарлы тәжірибені оқу үшін кең қолданылады. Әңгіме — мұғалім, класс жетекшісі, оқушылар, т.б. жөніндегі жалпы сипаттама  беретін материал әңгімеде бұрын  болған және қазіргі уақытта бақылауға  болмайтын кейбір құбылыстардың суреттемесін алуға болады. Әңгімеде мұғалім тәжірибе алады, өз тәжірибесін жолдайды, өзінің неге солай әрекет еткенін түсіндіреді. Әңгіме өткізу зерттеушіден белгілі бір шеберлік пен дағдыны талап етеді. Егер әңгіме оқушылар тәртібіне бақылау деректерімен бекітіліп бақыланса, оның материалдары үлкен нақтылыққа және ғылыми құндылыққа ие болады.

 

Зерттеуші үшін түрлі мектеп құжаттарымен танысу қызықты материалдарды береді, Мектеп құжаттарын екі үлкен топқа бөлуге болады: педагогикалық ұжымның I қызметін айқындайтын және балалар ұжымының өмірі.  Мектеп жоспары және есептері мен мұғалімдер бірлестігі, үйірме жетекшілері, педагогикалық кеңес пен басқа да құжаттармен танысу мектептің даму жолдарын, оның дамуындағы қайшылықтар, қызықты жұмыс формаларын айқындауға жол салады. Зерттеушілер үшін  күнделіктер, балалар ұжымы мен жеке оқушылар өміріне бақылау үлкен қиындық туғызады. Балалар әрекетінің нәтижелері де тиянақты зерттеуді талап етеді: шығармалар, суреттер, дәптерлер, бұйымдар, т.б.

 

Мектеп, балалар ұжымы өмірін көрсететін құжаттарды оқу үлкен қызығушылық тудырады: қабырға газеттерінің тігіндісі, күнделіктер, журналдар, т.б. Жиналған материалдар, деректер бір-бірін толықтырады, оқылатын құбылыстағы жаңа талаптарды керсетеді.

 

2. Ашық сабақтарды оқу тәрбие процесінің түрлі тақырыптары мен мәселелері бойынша жүргізуге болады.  Нақты педагог тәжірибесі алдыңғы қатарлы болып қаралады және басқалардың жетістігіне айналады.

 

Педагогикалық кеңестер педагогика мәселелері бойынша іске асырылады. Мұнда алға қойылған сұрақтары талқыланады, жеке мұғалімдердің, топтардың және тұтас ұжымның жұмысына табыс әкелген жағдайлар мен істері талқыланады. Талқыдан кейін алдыңғы қатарлы тәжірибені қолдану туралы ұсыныстар енгізіледі.

 

Ғылыми әдістемелік және ғылыми-тәжірибелік конференция. Тәжірибені зерттеу мен жинақтаудың табысты формасы. Конференция тақырыбына сәйкес мұғалімдер әдебиетпен танысады және әріптестері тәжірибелерінің мәнің анықтайды.

 

Педагогикалық көрме. Мұнда дидактикалық материалдар, түрлі әдістемелік  талдамалар, жоспарлар үлгісі және т.б. ұсынылады.

 

Педагогикалық оқуларда мұғалімнің өз тәжірибесін талдау, мазмұндау және жинақтау көзделген. Таңдаулы баяндамалар журналдар, жинақтарда жариялануға ұсынылады.

 

Пікір таластар мен пікір сайыстар — оқу-тәрбие жүмысының өзекті мәселелері бойынша жүргізіледі. Олар ауызша және жазбаша түрде өткізіледі. Түрлі мұғалімдердің айтатын пікірлері бір-бірін толықтырады немесе бір-біріне қарама қайшы келеді.

 

Педагогика жөніндегі семинар  сабақтары Семинар таңырыптары  оқу жылына немесе бірнеше жылға белгіленеді. Теориялық және әдістемелік материалдар оқылады, мұғалімдердің жеке төжірибесі талданады.

 

Педагогикалық кеңестер,Жазбаша және ауызша болуы мүмкін. Оларды тәжірибесі жеткіліксіз, жас мамандар үшін тәжірибелі ұстаздар өткізеді. Өз-өзін жетілдіру бұл кез келген педагог үшін басқа тәжірибені, егер ол баяндама, мақала, кітапша, монография, т.б. түрінде жинақталған болса, үйренудің қол жететін, тиімді түрі.

 

 

Озат педагогикалық тәжірибе мен инновация

ЖОСПАРЫ:

1. Педагогикалық тәжірибе және озат педагогикалық тәжірибе туралы ұғым, маңызды белгілері.

2. Педагогикалық озат тәжірибені зерттеу, жинақтау және тарату.

3. Инновация туралы ұғым, маңызы, топтастырылуы, шығармашылық іс-әрекет.

Мектептерде педагогикалық тәжірибені зерттеу, жинақтау ісі күрделі және шығармашылық мәселелердің бірі болып табылады. Педагогикалық тәжірибе - оқыту, білім беру және тәрбие тәжірибесі, дәлірек айтсақ нәтижесі оқушының жеке тұлғалық сапаларынан көрінетін, белгілі бір мақсатпен ұйымдастырылатын педагогикалық процесс.

Көпщілік мұғалімнің педагогикалық  тәжірибесі – бұл педагогикалық  ғылымының жетістіктерін қолданып жұмыс істеп жатқан білім беру ұйымдарының тәжірибесі.

Озат педагогикалық тәжірибе сөзін  түрліше түсінеміз. Кең мағынада озат педагогикалық тәжірибе - мұғалімнің шеберлігінің жоғары деңгейі, тұрақты педагогикалық нәтиже беретін оқыту және тәрбие тәжірибесі. Мұғалімнің тәжірибесінде жаңалық болмауы мүмкін, бірақ ол ғылымда белгілі принциптерді, әдістерді табысты түрде қолданып, басқа мұғалімдерге үлгі болып, озат тәжірибесі басқа мектептерге таратылады.

Педагогикалық озат тәжірбиенің тар  мағынасы: шығармашылық ізденіс, жаңалығы бар тәжірибе, жаңашылдардың тәжірибесі. Мұндай педагогикалық тәжірибе өте  құнды, себебі ол мектеп тәжірибесіне жаңалық енгізеді. Сондықтан, бірінші кезекте осы тәжірибені талдап, баға беріп, тарату керек. Жай шеберлік пен жаңашылдық арасындағы айырмашылықты көру қиын, себебі мұғалім ғылымда белгілі принциптер мен әдістерді қолданып, қол жеткен жетістіктермен шектелмейді, жаңа әдістерді қолданып, немесе ескі әдіс-тәсілдерді тиімді етіп үштас-тырып, бірте-бірте жаңашыл болады, олай болса кез келген жақсы тәжірибені мектептің тәжірибесіне енгізуге болады, біраң жаңашыл мұғалімдердің іс-тәжірибесін жан-жақты талдап, қорытындылап, тарату керек.

Озат педагогикалық тәжірибенің белгілері, оған қойылатын талаптар. Бірінші белгісі – қоғам дамуының бағытына, әлеуметтік сұранысқа сәйкестігі. Озат мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының қызметкерлері өмір талаптарына сай жұмыс істеп, педагогикалық процесті жетілдірудің тиімді жолдарын табады.

Озат тәжірибенің екінші белгісі  – педагогикалық қызметтің тұрақты, жақсы нәтижелері. Педагогикалық "өнім" - оқушылардың білім, іскерлік, дағдыларының, жалпы дамуының, тәрбиелілігінің деңгейі.

Мұғалім сабақтарын дұрыс бағалап, оқушылардың білім сапасын тексеріп, жауап алынатын сұрақтар:

•    оқушылардың бағдарламадағы оқу материалын меңгеруі;

•    өз беттерімен білім ала білуі;

•    білімдерін шығармашылықпен тәжірибеде қолдануы;

•    оқушылардың жалпы  дамуы.

Білім сапасы оқушылардың байқампаздығынан, талдау, жинақтау, абстракциялау іскерлігінен, оқу материалымен жұмыс істеу  жолдарын анықтаудан, іс-әрекеттің жүйесін белгілеуден, өз іс-әрекетін бақылап, оған керек жағдайда түзетулер енгізуінен көрінеді. Оқушылардың тәрбиелілігі олардың пікірлерінен, мінез-құлқынан, жүріс-тұрысынан байқалады. Озат тәжірибенің үшінші белгісі - оқыту, тәрбие, дамуда тұрақты, жақсы нәтижелерге жету үшін мұғалімдер мен оқушылардың өз күштері және құралдарын орнымен жұмсауы. Оқушыларға шамадан тыс қосымша тапсырмалар беріп, басқа пәндерді меңгеруге зиян келтіріп, білім сапасын көтеретін тәжірибе озат тәжірибе деп есептелмейді.

Жаңалық – озат тәжірибенің төртінші белгісі.

Педагогикалық озат тәжірибе оқу-тәрбие жұмысын үнемі дамытып және жетілдіріп отырады. Сондықтан, әрбір мұғалім еліміздегі жаңашыл ұстаздардың бай тәжірибесін, белгілі педагогтар мен психологтардың ғылыми еңбектерін терең зерттеп, олардың ұсынбаларын өз ісінде шеберлікпен пайдаланғаны жөн.

2. Мектептерде педагогикалық тәжірибені  зерттеудің кейбір талаптары бар. Олар: мұғалімнің өз тәжірибесін өзі зерттеп жинақтауы, педагогикалық еңбек шеберлерінің жұмыс жүйесін зерттеу және жинақтау; бір педагогикалық тақырып бойынша бірнеше мұғалімдердің іс-тәжірибелерін зерттеу және жинақтау; жаңашыл мұғалімдердің озат тәжірибесін тарату және оны тәрбие процесіне енгізу; педагогикалық ғылыми-зерттеу институттарының басшылығымен оқу және тәрбие салаларында орын алып отырған мәселелерді тауып, оны шешуге ат салысу.

Оқыту мен тәрбиенің тиімді тәсілдері  мен әдістерін табуда мұғалімнің өз тәжірибесін өзі зерттеп, жинақтау ісі – әрі қиын, әрі үрделі мәселелердің бірі. Мұғалім оқыту мен тәрбие салаларындағы орын алып отырған бір мәселені шешу үшін әдіс-тәсілдерді таңдап алып, олардың оқушыларға ықпалын сабақ тәрбиелік іс-шаралар арқылы бақылайды. Мұғалім зерттеу арқылы түскен материалдарды талдап, қорытындысын үнемі дәптерге жазып, оқушылардың ынтасы мен таным қабілетін дамту жолдарын іздестіріп, өз жұмысындағы жетістіктер мен мүмкіншіліктерді көріп, оларды жоюдың тиімді жолдарын табу үшін педагогикалық әдебиеттермен танысады.

Мұғалім өз мектебіндегі немесе көршілес мектептердегі тәжірибелі мұғалімдердің  тәрбие жұмыстарымен танысып сабақтарына  қатысып, олардың оқыту мен тәрбие әдістерін өзінің әдістерімен салыстырып, тиісті қорытындылар жасап, зерттеу жұмысының құжаттарын, атап айтсақ, сабақ жоспары, күнтізбелік-тақырыптық жоспар, оқушылардың жазба жұмыстары, дәптерлері, сынып жетекшісінің оқу-тәрбие жұмысының жоспары, оқушылардың баяндамаларын жинақтайды.

3. Инновация – педагогикалық  процеске оқыту мен тәрбиенің  жаңа тұжырымдамаларын, оқу жоспарларын  және бағдарламаларын, түрлерін, әдістерін, құралдарын енгізіп, мақсатңа жету.

Инновациялық процессіз мектептің  дамуы мүмкін емес. Мектептің тарихында  оқыту мен тәрбиенің ескі түрлері, құралдарының орнына жаңа, озық үлгілер  келген кездер көп болды. Мысалы: 20 жылдары мектеп тәжірибесіне жобалау әдісі бойынша топқа үй тапсырмалары берілді. Осы тәсілді жаңашыл мұғалім Н.П.Гузик өзгертіп қолданды.

70-80 жылдары Ш.А.Амонашвили, И.П.Волков, С.Н.Лысенкова, В.Ф.Шаталовтардың  жаңашылдық іс-тәжірибесі сол кездегі ұстаздар қауымының тарапынан үлкен қолдауға ие болды.

Инновациялық мектептердің мақсаты - жеке тұлғаны жан-жақты дамыту.

Н.Нұрахметов инновацияны мынадай  топтарға бөледі:

•    білім мазмұнындағы инновация;

•    оқу-тәрбие процесінің әдістемесі, технологиясы, түрі, әдістері және құралдарындағы инновация;

•    оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудағы инновация;

•    мектептегі басқару жүйесіндегі  инновация.

Жаңалықтан кейін болған өзгерістердің сипатына қарай топталған инновацияның түрлері:

-    жеке, бір-бірімен байланысы жоқ;

-    модульдық (бір-бірімен байланысты): бір-біріне жақын пәндерге және жас деңгейлері бірдей оқушылармен жүргізілетін оқу-тәрбие жұмыстарына енгізілген жаңалықтар;

-    жүйелі: барлық мектептерде болатын өзгерістер.

Иновацияның түрлері: модификациялық, комбинаторлық, түбірлі.

Модификациялық инновация - педагогикадағы әдіс-тәсілдерді жетілдіру. Мысалы: А.С.Макаренконың қиын балаларды тәрбиелеу әдістерін А.Ысқақов осы заманға лайықтап қолданды

Комбинаторлық инновация - белгілі  әдістердің элементтердің бір-біріне қосу. Инновацияның бұл түрін қазіргі кезде тілдерді оқыту әдістемесімен айналысатын ғалымдар қолдануда. Түбірлі: мектепке білімнің мемлекттік стандарттарының енгізілуі.

Иннавациялық іс-әрекет – қоғамның әлеуметтік-экономикалық жағдайына сай мектеп жұмысын дамытатын, мектеп өміріне оң өзгерістер әкелетін іс-әрекет. Әрбір мұғалім өзінің оқу-жұмысын дамыту үшін түрлі құралдар арқылы өзінің іс әрекетін саналы түрде өзгертеді.

Инновациялық процестің кезеңдері:

•    иновацияның себептері;

•    жаңалықты жобалау;

•    жаңалықты жүзеге асыру.

Инновациялық іс-әрекетке орта да әсер етеді. Мектеп жаңалықтың себебін, жобасының дұрыстығын дәлелдеп, жаңалыққа мұғалімдерді, оқушыларды, ата-аналарды қызықтыра білгені жөн. Инновациялық процесті күшейтетін бес фактор:

•    мектеп басшыларының шығармашылығы, оқытудың жаңа технологияларын жасауға  қабілеттілік, педагогикалық процеске қатысушылардың бір-бірімен өзара әрекеті және қарым қатынасы;

•    инновациялық процестің  жоспары, бағдарламасы;

Озық педагогикалық тәжірибе және педагогика ғылымы жетістіктерін практикаға енгізу, педагогикалық инновацияның критерийлері

 

 Қазіргі заманғы мектепте  нақты педагогикалық қызметте  іске асыруға болатын орасан  зор педагогикалық тәжірибе жинақталған,  бірақ олардың бәрі бірдей қолданыла бермейді, өйткені көптеген мұғалімдер мен басшыларда ол тәжірибені зерттеу және қолдану қажеттілігі қалыптаспаған, сол сияқты ол тәжірибелерді таңдау мен талдаудың дағдысы мен іскерлігі жетісе бермейді. Мұғалімдер нақты іс-әрекетінде өзінің, сол сияқты әріптесінің де педагогикалық тәжірибесіне талдау жасаудың қажеттілігіне мән бермейді.