Үшінші сыныпта геометриялық материалды оқыту үрдісінде ақпараттық технологияларды қолдану

2. Оқу үрдісінде компьютерді пайдалану оқушылардың өзіндік жұмыстарын ақпараттық-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуге де елеулі өзгерістер енгізуге мүмкіндік береді, мұндай жаңашыл өзгерісті оқулықтардан бастауға болады. Мұнда дәстүрлі баспа оқулықтарымен қатар оқу үрдісінде электронды оқулықтарды пайдалану көзделеді.

Электронды оқулықтың  автоматтандырылған оқу үрдісі ашық дамитын әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге электронды оқулық оқу ақпаратын тасымалдаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты толық мазмұндалып, әр түрлі қосымшалар, анықтамалық материалдар, бақылау тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға сілтемелер беріледі.

Электронды оқулықтың жетістіктері мыналар болып табылады:

- шұғыл кері байланысты  қамтамасыз етеді;

- дәстүрлі оқулықта  көп іздеуді қажет ететін тиісті  ақпаратты тез табуға көмектеседі;

- гипермәтінді түсіндірмелерді  бірнеше рет қарап шығу барысында  уақытты анағұрлым үнемдеуге мүмкіндік береді;

- қысқа мәтіндермен  қатар көрсетеді, әңгімелейді,  жобалайды, т.с.с. (мультимедиа-технологияның  мүмкіндігі мен артықшылығы тура  осы жерде көрінеді);

- әрбір студентке дербестік  тұрғыдан қатынас жасауға мүмкіндік  беріп, олардың өз бетінше білім алуын қамтамасыз етеді;

-  белгілі  бір бөлім бойынша білімді  тексеруге мүмкіндік туады.

3. Моделдеу. Моделдеу идеясы оқыту үрдісінде жаңа мүмкіндіктер береді. Атап айтқанда, оқу үрдісінде компьютерлік моделдеуді қолдану ойға негізделген болжамдарды тексеруге, сонымен қатар оқушының қоршаған ортамен байланысын анықтап, адамзат санасын жаңа деңгейге көтеруге ықпал етеді, компьютерлік графика адамның айтар ойын белгілі бір графикалық жүйеге келтіріп, адамның шығармашылық болжамын шыңдауға көмектеседі. Бұл моделдеу әдістемесі оқу бағдарламасының сапасын бағалау жолымен оқушылардың шығармашылық қасиеттерін және ғылыми зердесін дамытудың құралы болып табылады.

Компьютер ақпаратпен жұмыс  істейді, нысандық жағдайлар жөніндегі  мәліметтер модел ретінде оның сөздік, сандық "сипаттамасы" қаралады. Сондықтан да ақпараттық моделді күрделі жүйе ақпаратының көзі ретінде қарауға болады.

4. Компьютерлік оқыту бағдарламалары. Олар интерактивті тәртіппен компьютер арқылы қандай да болсын пәнді оқып-үйренуді көздейтін бағдарламалар болып табылады. Бұл бағдарламаларда теориялық материал мен блоктар болады, олар оқушылардың берілген білім көлемін меңгеруінің сапасын анықтауға мүмкіндік береді.

Ақпараттық-коммуникациялық  технологиялар саласы – бұл дамуына  көп көңіл бөлініп жатқан, Қазақстан Республикасының экономикалық және әлеуметтік инфрақұрылымының маңызды құрамы. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар экономиканы түбегейлі өзгертуде, Қазақстан Республикасының әлемдік қоғамдастықта бәсекеге қабілеттілігін арттыруда аса зор рөл атқарады.

Сондықтан қоғамның бүгінгі  басты бағыттарының бірі – білім  беру үрдісін ақпараттандыру болып  отыр. Қазіргі таңда ақпараттандыру үрдісі адамзат өркениетінің дамуының жаппай және қайталанбайтын кезеңі ретінде  қарастырылуда. Білімді ақпараттандыру, әсіресе оның алғашқы баспалдағы мектепте енгізу – қоғамда ақпараттандырудың негізгі шарты. Себебі, мектепте жаңа ақпараттандырылған қоғам жағдайында жұмыс істеп, өмір сүре алатын болашақ ұрпақтың дайындығы жүзеге асады. Осы үрдістің дамуын болжауға бағытталған белгілі беталыс педагогика ғылымында өз орнын алуда. Оқытудың ақпараттық технологиясы – бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер, педагогикалық технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар (кино, аудио және видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).

 Оқытудың ақпараттық  технологиясы – білімді жаңаша  беру мүмкіндіктерін жасау (педагогикалық  іс-әрекетті өзгерту), білімді қабылдау, білім сапасын бағалау, оқу-тәрбие  үрдісінде оқушының жеке тұлғасын  жан-жақты қалыптастыру үшін ақпараттық технологияның қосымшасы деп түсіну керек.

 Соңғы жылдары ақпараттық  технологияның дамуы мен қоғамның  барлық салаларына қарқынды түрде  енгізілуі баланың жеке тұлға  ретінде дамып-жетілуіне елеулі  іздерін қалдырды. Ақпараттың үлкен  ағымы, жарнамалар, телеарналарда ақпараттық технологияның қолданылуы, компьютерлік ойын орындарының, электрондық ойыншықтардың және автоматтандырылған техниканың көбеюі бала тәрбиесіне, оны қоршаған ортаны танып-білуіне әсер етеді.

Алдыңғы қатарлы тәжірибені жетілдіре отырып, оқу үрдісіне жаңа әдіс-тәсілдерді, оқытудың жаңа технологияларын енгізіп, оқушылардың жалпы дамуын камтамасыз етуі керек. Бала жаны жаңалыққа құмар, білмегенін білгісі келіп, белгісіз нәрсені ашуға тырысатын болғандықтан, бастауыш сынып мүғалімі олардың осы талпынысын дамытуға көңіл бөлуі тиіс.

 Бастауыш мектептің  оқушысы қазіргі заман талабына  сай технологиямен жабдықталған  сыныптарды оқуды аңсайды. Бала  компьютерде ойын ойнауды ғана  емес, қызықты сурет салуды, жұмыс  жасауды, сөздік ( ағылшын,орыс, қазақ тілі ) қорын молайтуды, электрондық оқулықпен жұмыс жасауды үйренгісі келеді, онымен етене жақындасуға, достасуға тырысады. Бастауыш мектепте компьютерлік сауаттылық элементтерін қалыптастыру керек.

 Оқытудың ақпараттық  технологиялары осы ақпараттық білім жүйесінің шегінде жүзеге асырылатын болғандықтан, осы білім технологиясына ақпараттық және бағдарламалық қолдаумен көрсететін құралдар бір ғана компьютермен, оған енгізілген бағдарламамен шектеліп қалмауы керек. Шын мәнінде бәрі керісінше, оқытудың ақпараттық технологияларының бағдарламалық құралдары және білім технологияларының өздері ақпараттық білім ортасына – ақпараттық білім жүйесінен бөлінген жүйешелер түрінде қосылады.

 Бүгінгі мемлекеттің  білім беру саласындағы саясаттың  тұжырымдамасындағы міндеттердің бірі – білім беру жүйесі мен оқытудың сапасын арттыру, сабақтың әдістерін және мазмұнын жетілдері, әдістемелік жағынан дамыту болып табылады. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше, сауатты әрі зан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани азаматтық және басқа да көптеген адам келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

 Технологиялық оқыту,  білім берудің, жеке тұлғаны  жан-жақты дамытудың жаңа ізденістерін  талап етеді. Баланың білім  алу, даму т.б. іс-әрекеттерін  мақсатты түрде ұйымдастыра білу, оған басшылық ету, білімді  өз белсенділіктерімен алуларына түрткі жасау технологияның басты белгілері болып табылады.

 Қазақстан Республикасының  « Білім беру туралы » Заңында  еліміздің білім беру жүйесінің  басты міндеттері атап көрсетілген.  Соның бірі – білім беру  жүйесін ақпараттандыру, оқытудың  жаңа технологиясын енгізу, бүкіләлемдік коммуникация желісіне шығу.

 Ақпараттық технологиялар  жағдайындағы оқыту процесі жеке  тұлға теориясына сүйенеді. Әрбір  жеке тұлға өзін қоршаған ортаға  көзқарасымен және өзіндік моральдық  талаптарымен, белсендііліктің, түрлі  сатысымен және басқа да маңызды қасиеттерімен сипатталады.

«Ақпарат» термині латынның Informatio « түсіндіру » « мазмұндама » деген сөзінен шыққан, бір  нәрсені жетілдіріп түсіндіру деген  мағынаны білідіреді. Ақпараттар алмастырылады, сақталады, өңделеді және белгілі бір тапсырманы шешу үшін қолданылады. Сонымен қатар, қазақ тілі сабағында ақпараттық технология тек жеке даралықты қарастырмайды, ол бірдей жастағы балалардың ортақ қасиеттерін жүйелей, жинақтай отырып, оқу ақпаратын меңгерудің ортақ жақтарын да қарастырады. Себебі бір сыныптағы оқушылардың меңгеру деңгейлері әр алуан. Бірақ меңгеру талаптары бәріне бірдей. Сондықтан бұл жерде ақпараттық технология меңгерудің сатылап жүру кезеңдерінде тұлғалық бағдарлау, модульдік оқыту, даралық және топтық оқыту әдіс- тәсілдерін қатар интеграциялық түрде қамтиды.

 Жаңа ғасыр біздің  қоғамымыздың білім беру жүйесін  "ашық ақпараттық қоғамның" қадам басуымен байланыстырады. Бүгінгі күні қоғамда ақпарат  негіздеуші рөл атқарып, ақпараттық  процестерді алумен, сақтаумен, өндеумен, оларды кеңінен пайдаланумен байланысты. Жақсы мұғалім — бұл қай кезде де ең алдымен кәсіби деңгейі жоғары, интеллектуалдық, шығармашылық әлеуеті мол тұлға. Ол оқытудың жаңа технологияларын өмірге ендіруге дайын, оқу-тәрбие ісіне шынайы жанашырлық танытатын қоғамнын ең озық бөлігінін бірі деп ссептеледі

 Оқушылардың сүйіспеншілігін  арттыру мақсатында сабақ барысында  тиімді әдіс-тәсілдерді енгізіп,  оны ұйымдастыру формасын түрлендіріп  отыру — мүғалімнің басты міндеті  екені белгілі. Мұндай жағдайда  мүғалімнің шеберлігі, ұйымдастырушылық қабілеті үлкен рөл атқарады.

 Бастауыш сынып мұғалімінің инновациялық іс-әрекетін ғалымдар былай сипаттайды. Инновациялық іс-әрекеттің негізгі міндеттері:

• жаңалықты тұтастай және жекелеген кезеңдерінің нәтижелерін болжау;
• жаңалықтың жетімсіз жақтарын анықтап, оны енгізуді ұйымдастыру кезінде толықтыру мақсатын көздеу;
• жаңалықтарды басқа жаңалыктармен салыстырып, олардың тиімдісін тандап алу, мәні мен зерттелуін анықтау;
• жаңалық енгізілетін ұйымның инновациялық қабілетін бағалау.
• Бүл міндетті шешу үшін (зерттеу проблемасы бойынша) мынадай косымша міндеттер шешілуі қажет:
• арнайы әдістемелік әдебиеттерді, қосымша газет-журнал материалдары-нан, жекелеген әдіскерлер еңбектерінен инновациялық іс-әрекет түрлерімен танысып, оларға талдау жасау, қолданылу мүмкіндіктерін айқындау;
• өз іс-әрекетіне үнемі әдістемелік талдау жасап отыру.

 Акпараттық функцияны  іске асыру қызметі: 

• оқу материалдарын еркін меңгеріп, оны жеткізе білу әдістемесі мен тәсілдерін қолдана білу;
• пән мазмұнына ғылыми-дидактикалық талдау енгізу;
• оқытуда жаңа технологиялар элементтерін қолдану. Зерттеу функциясы қызметін іске асыруда:
• проблема бойынша зерттеу жұмысын жүргізу;
• педагогикалық қызмет түрлерін қайта күру мен бағалау;
• инновациялық іс-әрекетті тиімді пайдалану мақсатында оқып үйрену.

Ғалымдардың мұғалімнің инновациялық іс-әрекетін нәтижелі атқаруға мұғалімнің жеке бас қасиеттері ерекше орын алады деген пікірлеріне  қосыламын.

Ақпараттық технология құралдарына есептеуіш техниканың негізінде жұмыс істейтін техникалық, аппараттық, инструментальды бағдарламалық құралдар, жүйелік және құрылымдық комплекстер жатады. Компьютерлік құрылғылар құрамына жергілікті желілер (Intranet), ауқымды желілер (Internet, Glusnet, Runnet және т.б.), спутниктік байланыс түрлері кіреді.

Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарлатуды көздейді.

1.2 Бастауыш сыныптардағы геометриялық ұғымдарды оқыту теориясы

Геометриялық материал бастауыш сыныптарда бөлек тақырып  болып қарастырылмайды. Геометриялық материал арифметикалық және алгебралық материалдармен тығыз байланыста қарастырылады. Геометриялық материалдардан бастауыш сыныпта:“кеңістік туралы түсінік”, “нақты  фигура туралы ұғым ”, “геометриялық фигуралармен байланысты қарапайым ұғымдар, оларды ажырату”, “гометриялық шамаларды өлшеу”, “фигураларды салудың бастама білігін қалыптастыру”, “әртүрлі геометриялық шамалармен тыныстыру” және т.б.қарастырылады.

Геометриялық фигуралардың  1-сыныпта бұрын беріліп жүргеннен  гөрі біршама кенейтіліп берілу себебі пән ішіндік мұқтаждықтан және қажеттіліктен  туындайды. Өйткені олар ілгеріде көрнекілік ретінде жиі қолданылады, сондай – ақ дамытушылық сипаттағы жаттығулар мен тапсырмаларды орыңдауда тірек білім болып табылады; ал олардың ішіндегі шығармашылықпен байланыстылылары, көбінесе геометриялық фигуруларды бөліктерге бөлу және бөліктерден құрастыруды көздейді. Геометриялық фигуралар жайыңдағы түсініктер де біртіндеп тиянақтала және дами түседі. Осы уақытқа дейін геометриялық фигуралар  “бір тұтас” деп түсіндіріліп келсе, енді олардың элементтері мен таныстыру жузеге асырылады. Осыған орай үшбұрыштың және шаршының қабырғарлары – кесінділе, ал бұрыштың қабырғалары –сәулелер, олардың төбелері –нүктелер болып табылатынына назар аударылады. Сонымен бірге үшбұрыштың, төртбұрыштың, (бес, алтыбұрыштың) элементтері (бұрыштары, төбелері, қабырғалары) аталу сандарымен (3, 4, 5, 6) сәйкестеңдіріледі. Геометриялық фигурулардан бастауыш сыныпта: Сызықтар (Түзу. Қисық. Тұйықталған және тұйқталмаған қисық сызықтар) Нүкте. Сәуле. Бұрыш. Көпбұрыш. Тіктөртбұрыш. Шаршы. Тік, сүйір, доғал бұрыштар. Текше.Шеңбер, дөңгелек. Параллепипед. Параллель, перпендикуляр түзулер оқылады.

Тақырыптың міндеттері:

1. Геометриялық фигурулар туралы түсініктерін қалыптастыру.
2. Оқушыларда сызбалық және өлшеуіш аспаптардың көмегімен және оларсыз (көзбен өлшеу, қолдан сызу т.с.с.) өлшеудің және геометриялық фигураларды салудың машықтық біліктерін қалыптастыру.
3. Кеңістік ұғымдары жөніндегі білімдерін жалпылау.