Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудың әдіс – тәсілдері

        Кәсіби құзырлықты: Б.С.Гершунский жеке тұлғаның онтогенетикалық   дамуы тұрғысында қарастырады, ол бойынша жеке адамның үздіксіз өрлеу нәтижесінде білім  баспалдақтарын сатылай түсуді игереді.

1- қарапайым  және қызметтік сауаттылық;

2- жалпы білім;

3- кәсіби құзырлық;

4- үлкен мәдениетті игеру;

5- жеке  ділдің (менталитет) қалыптасуы.

         Д.Ж.Равен құзырлықты   нақты салада және тар шеңберлі білім мен заттың дағдыларды және ойлау тәсілдерін   қоса алғанда нақты әрекетті тиімді   орындауға қажетті ерекше   қабілеттілік ретінде қарастырады.

         Э.Фром адамның бақыт пен сәттілікке қол жеткізу құқығын оның өзіне тән жақсы қасиеттерімен байланыстырады:  дамуға талпыну, өзінің күш-қуаты келетін мүмкіндіктерін жүзеге асыру.

         Ал, Э.Эриксон, адам өзінің даму барысында қоршаған   ортамен  белсенді  түрде әрекеттесе отырып анағұрлым құзырлықты  болып қалыптасады деп санайды. Құзырлық – ақылға сиятын жүйені талап  етуші,  соған сәйкес  кездесетін  мәселелермен  тапсырмаларды шапшаң түрде шешетін ойлау түрі,  іс жүзінде әрекеттерді жүзеге  асыру бейім қабілеттілік. Білім беру тәртібі бастауыш,  негізгі   және жоғарғы мектептерде сараптама жұмыстар тәрбиесі жөнінде ұсыныстар.

                   Қазіргі заманғы  қоғамның  шарттары  бойынша мамандарды даярлау  мәселесі  нәтижемен тенденцияны есепке алу, ғылыми білім беруде  жеткілікті  іске асады. Ол ғылыми зерттеулердің мөлшерімен түсіндіріледі. Әлеуметтік болжам бойынша адамдық өркениет сапалы жағдайға өтуіне сәйкес, оның  мінез - құлқы  бойынша негізгі азық - түлігі бойынша еңбектің ақпараттық нәтижесі. Кәсіптік даярлау жүйесінде мұндай актуалдық мәселені қайта өңдеу студенттердің ойлау қабілетінің дамуына әсер етеді. Кәсіптік аймақта қалыптасуды даярлауы.

         Түлектердің еңбек  нарығында бәсекелестік жағдайлардың  қамтамассыз ету қорытындысы бойынша қолданылады. Сол себепті білім беру  процесінің  қазіргі тапсырмаларды  шешуді талап етеді.

        Біріншіден, ол   кәсіптік  даму компанентінің даму негізінде қазіргі заманғы құрылғыларды қолдануды  бағыттайды.

       Екіншіден, жоғарғы компьютерлік білім беру орындарының түлектері кәсіптік компаненттері қалыптасу үшін  оқу бағдарламаларын  өңдеу міндетті түрде  асырылуы керек.

      Үшіншіден, әр пәнге қажетті компьютерлік   техникаларды   қолдану негізінде білім беру процесін интенсификациялау әдетте.

      Төртіншіден,  білім беру аймағында ыңғайлы психалогиялық  жағдайларды туғызу үшін әр түрлі  студенттерге  арналған диагностиканы қайта өңдеу процесін іске асыру.

      Қазіргі кездегі жоғарғы  мектепте   ақпараттық- технологияны оқыту методикасын  техникалық  құрылғылардың дамуына айтарлықтай үлгермей  жатыр. Ол әр ұлттық ғылымның ілімінің интеграциясының  жоқтығынан  туатын процесс: психалогия, педагогика, кибернетика,  информатика.

    Педагогика мәселелерін қайта өңдеу   мәселелері потенциалдық типтерінің  бірі болып саналады және  ақпараттық білім беру  психалогиялық  мәселелерінің нақты мүмкіндіктері болып табылады.  Педагогикалық салада кәсіптік  сауалнама жүргізудің көрсетілімдері      73 %-ға, олардың ішінде жұмыстың  қиындылығы  сезімді, ол ақпараттық – технологияның  байланысуына  сәйкес  келеді. Әр түрлі әлеуметтік  механизмді  басқару  ақпараттық  жүйені қолданудың  бір қыры. Ол  бір бизнеске  біркелкі әдістерді құруға әкеп соғады.  Қаржылық, іс-жүргізушілік,  есепке алу  және  бақылау информатиктердің  жұмыс орындарында міндетті түрде автоматизацияны талап етеді.  Алынған  мәліметтерді,  ақпараттық мәліметтерді даярлау  қажеттілігі тағы да студенттік жылдар,  кәсіптік  тұлға периодын, кәсіптік  қысқарту периодын  қалыптастыру. Олардың қазіргі нарықтық шарттарын көтеру жұмыстарын  жүргізу. Педагогтар  негізінде оқушылардың кәсіптік  дамуына ықпал ету, кең көлемдегі мүмкіндіктер идеясы, өзін-өзі  адам - машина   қарсыластығына  ықпал ету. Нақты уақыттағы қарсыластық күшінің жағдайы: педагогикалық түлектерді  даярлау арасындағы деңгейлі және қазіргі заманғы талаптарға сәйкес  жұмыс берушілермен  тығыз қарым- қатынаста болу. Ең жоғарғы дәрежеде  кәсіптік нәтиже жетістігіне жету үшін жоғарғы  білімді қажет ету қосымшасы және  шектеулі тұлғаны іске асыру мүмкіндігі, кәсіптік тұлғаның тапсырмасы арасында  және оқу қабылдау процесінің  мінез - құлқы әр түрлі студенттің педагогикалық мамандарды даярлау барысы көпшіліктің  қызметі.

    Информатика  пәнінің мұғалімі кәсіптік даярлау  сапасының талаптарына сәйкес өсу деңгейі арасындағы қысқа мерзімді мәселелерді  дұрыс шешу және профессор оқытушылар құрамының  басқару процессінің  мүмкіндіктері.  Профессор оқытушылар құрамының  қабылдау  мүмкіндіктері мен қабілеттілігі туралы сұрақтары  бойынша  педагогикалық  мамандар даярлаудың  жазбаша түрде жағдай жасау,  біліктілігі педагогтар  сұраныс қоғамының арасындағы  негізгі және  ғылыми  бағытталған жүйелерді информатиктер  аймағында  бәсекелестік мамандар даярлау  жүйесін қалыптастыру.  Біздің  ғылыми зерттеулерімізде  нақты  мәселелерін шешу жұмыстарына әкеп соғады.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               Теориялық   жоспар        бұл     –   ақпараттық      құрылғылар     қазіргі                    оқыту процестерінде  кәсіптік  компаненттерде  педагогикалық түлектерді  қалыптастыру мақсатындағы  мәселесі  болып   табылады.  

   Зертханалық жоспар бұл – педагогикалық  профилдегі  мамандарды  даярлау  құрылғыларды  қалыптастыру  және  қайта  өңдеу  мәселесі болып  табылады.

   Зерттеу объектісі: жоғарғы білім орындағыларында педагогтарды  даярлау процессі.

  Зерттеу заты:  болашақ информатик компьютерлерінің  қалыптасу құрылғылары.

  Зерттеу  мақсаты: теория – метадалогиялық  қайта өңдеулер тәжірбие  қалыптасқан  концепсия  педагогикалық  салада  студенттерді  даярлау барысында ақпараттық – технологияны дұрыс  пайдалану.

   Зерттеу гипотезасы: болашақ педагогтарды  оқыту қазіргі ақпараттық  құрылғыларды пайдалану арқылы кәсіптік  аймақта жеке  тұлғаның  дайындығына  әсер ету. Ол кәсіптік тапсырмаларды  шешу  мүмкіндігін қоғамдық  сұранысқа талап  етуге  сәйкес  келеді.  Ол  педагогикалық  шарттарда  нарықтық  қарым – қатынаста жүзеге  асады.  Сонымен  қатар  педагогтық  салада  студенттерді  даярлаудың  кәсіптік  жүйеде  жалпы  алғанда  берілген мамандық бойынша  спецификалық  айырмашылықтар  олардың  бәсекелестік  жағдайын  төмендету. Ол кәсіптік  құзырлық   жағдайда  ескеріледі.

           Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын  қалыптастыру мүмкіндігі  мыналар  болып табылады, егерде:

- кәсіптік  даярлау процессі  студенттердің  жеке  моделдерінің                                                                                                                                                          

  адеквациясы;

-  болашақ  кәсіптік  тұлғаларды даярлау  мазмұны  аймақтық және жеке 

   көрсетілім арқылы  жүзеге асады;

-  ол  болашақ  педагогтарды  даярлау кәсіптік қалыптасуына арналған 

   шарттарды қамтамассыз етеді;

-  кәсіптік  жағдайда  студенттерді даярлау қысқа мерзімде еңбекті 

   тұлғаларды  қалыптастыру  мүмкіндіктері болып  табылады. Жоғарғы  оқу  орындарындағы болашақ педагогтарды  даярлау жүйесінің тиімділігі, баға  көрсетілімдігі  қайта  өңделеді, кәсіптік  тұлға  құрылғыларына ықпал  етеді.           

    Зерттеу   тапсырмалары:

1. Информатика саласында студенттерді даярлау кәсіптік  негізінде                                                                                                                                процесстік  концепсиялдық қайта өңдеу.

2. Жоғарғы  оқу  орындарында   болашақ педагогтардың кәсіптік              құзырлығы түпкі  мағынасы, құрылымы болып табылады.

3. Педагогикалық шарттарда жоғарғы оқу орындарында студенттерді  даярлау кәсіптік  жүйеде тиімді әсер ететін ақпараттық құрылғылар.

4. Компьютерлік - технология оқу процессінде тиімді көрсеткіштерді   анықтау информатика  аясында  мамандар  тұлғасының  спецификасын 

ескеріп  отырады.

   Қорғаныс  жағдайлары:

1. Педагогикалық  салада студенттерді  оқыту қоғамында нарықтық    информатика шарттары бәсекелестікке әсер  етеді. Әдетте білім беру  нақтылығы және  әлеуметтік мамандарды  даярлау қажеттілігі кәсіптік

тапсырмаларды  шешу. Берілген процессті дайындауда  кәсіптік әріптесті

 құру, олар  жеке  жоғарғы оқу орнындағы болашақ педагогтар тұлғасы.                       2. Студенттердің кәсіптік  құзырлығын  қалыптастыру негізгі оның

интегративтік білім беру тұлғасы, біліктілік  бетіне спецификалық                                                                                                                                                                                                                          құрылғысы, акциологиялық, когнетивтік, эмоциональды - өз бетінше,             мотивациялық және  технологиялық процесстерді құрайды. Ақпараттық  технологиялық  құрылғылардың   дамуы арқылы  қолданылады. Осы

қүрылғыларды  дұрыс  жасай  білу  болашақ мамандығының   құрылымын, тұлғасының мазмұнын  көрсетілім  негізінде

концептуалдық,  қисындық   ұйымдастыру педагогикалық білім беру   саласында жиі қолданылады.

3.  Қажетті  кәсіптік  тұлғаны  құрылымы  қажетті   өңдеу  жағдайлары   бекітілген,  анықталған  шешімдер тұлғасының  сапалы білім беруді іске асырады. Жоғарғы оқу орындарында студенттерді даярлау негізінде

процесстік және  концептуалдық талап  етеді. Педагогикалық  профиль 

бойынша мамандарды  даярлау  кәсіптік  компьютерлік  аймақта  құру,

оларды  аппарат  арқылы  дұрыс  таңдау мүмкіндігі талап етілген      мүмкіндік бойынша, кәсіптік  тапсырмаларды шешуге  арналған       бағдарламалар. Ол қазіргі заманға, қоғамға сәйкес  қолданылады.

4.  Жоғарғы  оқу   орындарында  болашақ  педагогтарды  даярлау кәсіптік

жүйені  интегрифтік мазмұнға  сәйкес  болуы  тиіс. Ол  болашақ      мамандықты даярлау  шартына  сәйкес  жүйелік  принциптеріне  сәйкес  жасалады. Пән  аралық  байланыс, модульдер, кәсіптік  мағыналықтар, диференциалдар,  сонымен қатар түрлері  мен әдістері, кәсіптік       құзырлығының қисында дамуы. Студенттердің қазіргі заманғы      құралдардың  қолдануы, ол педагогикалық салада мамандарды  даярлау мақсатының  сапасымен беріледі.

 Сонымен   жоғарғы  оқу  орындарында болашақ мамандардың  деңгейін, кәсіптік  құзырлық түсінігінің  түп  тамыры  және  нақты  ғылыми  көрсетілімдер,  сол арқылы  тұлғаның  интерактивті  тұлғасы  анықталады. Кәсіптік  білім  беруде  білімнің, біліктіліктің  және  дағдының  дамуына  байланысты  әр  маманның қазіргі кездегі компьютерлік  құрылғыларды  қолдану арқылы  айтарлықтай толық дәрежеде нақты еңбек тұлғасында өзін - өзі көрсете  білуі қажет.

 

1.2. Студенттердің   кәсіптік  құзырлықтарын  қалыптастыру  мәселелері

 

Ақпараттық  қоғамның  дамуының  динамизмі бүгінгі  жас  маманның кәсіби  әрекеті оның  бүкіл кәсіби  өміріне  арналмағанын, керісінше  үздіксіз  оқып – үйреніп, өзінің кәсіби  құзырлығын  әрдайым жетілдіріп  отыруы керектігін  шарт  етеді. Жиі  ауысып  отыратын  техналогиялармен  жағдайларға  бейімделу  қабілеті, әсіресе, информатика  мұғалімдері  үшін  өте  маңызды. Қазіргі  кезде  болашақ  маманды  оқыту  кезінің  өзінде де  бағдарламалар  мен ақпараттар  жиі ауысып, жаңа  ақпараттық техналогиялар  пайда  болады, ғылым  ретінде информатиканың  мағынасы  да өзгеріп,  анықталып  отырады. Сондықтан информатика  мұғалімін  кәсіби  даярлау  кезінде тек  қана  пәндік білімдер  мен машықтарды  қалыптастырып  қана  қоймай, сонымен  қатар  түлектердің  болашақта  жаңа  педагогикалық  мәселелерді шешуіне мүмкіндік беретін қабілеттерін де  арттыруға әрекет  ету керек.

Ақпараттықкоммуникациялық   технологиялық (АКТ)­ құзырлық ­ бұл оқушылардың ақпараттықкоммуникациялық сауаттылықтың барлық машықтарын оқу процесінде немесе кәсіби өмірінде сенімді түрде  қолдана алуы болып есептеледі; оның ішінде, танымдық, этикалық және техникалық машықтардың қалыптасуына  аса зор көңіл бөлінеді. Ақпараттық және коммуникациялық құзырлық ­ терең білімді қажет ететін экономикалық кеңістікте лайықты өмір сүріп, еңбек ете алуы үшін  оқушылардың  ақпаратты іздеуде, тануда, өңдеуде және оны бағалай білуде, оларды жеткізу, таратуда   ақпараттық және коммуникациялық технологияларды қолдана білу қабілеті десек те болады.

Өз кезегінде, ақпараттықкоммуникациялық сауаттылық дегеніміз  ­ жаңа ақпараттық қоғамда еркін кәсіби әрекет етуі үшін сандық технологияларды, әртүрлі коммуникациялық және желілік құралдарды пайдалана білуі, оларды басқара білуі, оларды ақпарат көздерімен жұмыс істеуге  пайдалана  білуі. Демек, «АКТ(Ақпараттық­коммуникациялық технология) ­ құзырлық» ұғымы «АКТ­сауаттылық» ұғымынан кең ұғым екен және өз аумағанда «АКТ­сауаттылық» ұғымына сүйенеді. АКТ­сауаттылық студенттердің түрлі ақпараттық және коммуникациялық технологияларды пайдалана алу дәрежесін көрсетсе, АКТ­құзырлық студенттердің  ақпаратты іздеу, өңдеу және талдау жұмыстарын ақпараттық мәдениетті, этикалық нормаларды сақтай отырып орындау үшін жаңа технологияларды оқып­үйрену қабілетінің дәрежесін көрсетеді.