Жұмыстарды жүргізудің мерзімдері мен ұйымдастыру

          Өзен  кен  орнының  газдары  метандық  газ  типіне  жатады,  тереңдеген  сайын  этан  көбейеді.  Газды  горизонттарда  негізінен  азот,  көмірқышқыл  газы  қоспасы  бар  құрғақ  метан  газы  кездеседі.  Газ  тығыздығы  0,562-0,622 кг/м³  шамасында.

          Алаң  бойынша  қабат  коллекторлардың  таралуы  тиімді  мұнайлы  қалыңдықтар,  игеру  кешендері  және  тұтас  горизонттар  карталары  бойынша  анықталған.

          Өзен  кен  орнының  өнімді  шөгінділері  коллекторлардың  ерекше  түріне  – қасиеттерінің  өзінділігімен  ерекшеленетін  полимиктілік  құрамды  коллекторларға  жатады. Бұл  коллекторлардың  осы   түрге  жатуын  межелейтін  негізгі  фактор  жыныстар  құрамында  энергетикалық  өзгерулерге  ұшырайтын,   химиялық  және  механикалық  әсерлерге  орнықсыз  минералдардың  көп  болуы.

         Егер  кварцтық  құмтастарда  кварц  шамамен  95%  құраса,  ал  Өзен  кен  орнынын  полимикталық  коллекторларында  кварц  құрамы  30%  шамасында;  жыныстарда  кварц  құрамы  70%  болса,  минерал  орнықсыз  саналады.    

          Негізінен  қаңқа  фракциясын  бекітуге,  тығыздауға  және  цементтеуге  кететін  жыныстардың  түрленуі  көп  кішкене  қуыстардың  қалыптасуына  соқтырады.  Нәтижесінде  жеке  үлгілерде  кеуектілік  шамасы  30% - ке  жетеді.  Өткізгіштіктің  салыстырмалы  төмен  шамаларындағы  суға  қаныққандықтың  жоғары  болуы  да  кішкене  қуыстардың  көптігімен  түсіндіріледі.  Кесте 1.1-де  келтірілген.   

 

Кесте 1.1 – Геофизикалық  мәліметтермен  анықталған  кеуектілік

шамалары

 

Горизонттар	m,%
XIII	21
XIV	22
XV,XVI	23
XVII,XVIII	24

 

 

              Өткізгіштік  Өзен  кен  орны  қабат-коллекторларының  негізгі  сипаты.  Бұл  шаманы  толық  анықтау  үшін  кәсіпшілік-геофизикалық  материалдар  қолданылады.  

            Өткен  жылдар  зерттеулері  негізінде  үлгітасты  талдау  бойынша  табылған  қабаттар  өткізгіштігі  коэффициенті  мен  бұл  қабаттардың  геофизикалық  параметірлері  арасында  біршама  тығыз  коррелятивтік  байланыстар  бар  екені  анықталады.  Өткізгіштіктің  жеке  потенциалдар  мен  гамма-әдіс  көрсеткіштермен  байланысы  көрсетілді.  Табылған  өткізгіштік  шамалары  бөліктерді,  белгіленген  аймақтарды  және  тұтас  горизонттарды  сипаттауға  пайдаланылды.  Мәліметтерді   ары  қарай  қолдану  ыңғайлы  болу  үшін  және  есептеу  операцияларын  механикаландыру  үшін  өткізгіштік  жайлы  барлық  мәліметтер  перфокарталарға  түсірілді.  Кейін  ЭЕМ – да  арнайы  қарастырылған  бағдарлама  бойынша  бөліктегі  және  тұтас  горизонттағы  әрбір  қабат,  будақ  бойынша  статикалық  қатарлар  мен  көрсеткіштер  анықталады. 

 

Горизонттар	Kор,мкм2	Скв. Саны	hм.ор.,м
XIII	0,206	458	10,8
XIV	0,290	349	24,0
XV	0,167	373	15,5
XVI	0,207	311	18,4
XVII	0,76	96	23,4
XVIII	0,178	63	19,8

    Кесте 1.2 – Бөліктер  мен  горизонттар  бойынша  есептеу  нәтижелер

 

              Бөліктер  бойынша  өткізгіштік  шамасы  0,72 – 0,384 мкм2.  Өткізгіштіктің  орташа  шамасының  ауытқулары  әрбір  горизонтқа  сипатты.  Кестеде  сондай – ақ  скважиналар  санымен  анықталған  мұнайға  қаныққан  қалыңдықтың  орташа  арифметикалық  шамасы  берілген.  Бұл  мәліметтерді  қарастырсақ,  горизонттар  мен  бөліктердің  мұнайлы  қалыңдықтарының  әртүрлі  екенін  көреміз.  XIII  горизонт  ең  аз  қалыңдықпен  сипатталады.

              XVІ  горизонт  құрылысында   белгілі  геологиялық  заңдылық  бар:  ұсақ  түйіршікті  құмтастар,  алевролиттер,  саздар,  әктастардың  жұқа  қабаттары  мен  мергелдердің  астарласуы  түріндегі  анық  құрылыс  қатарында  қалыңдығы  10-47,3  м-ге  жететін,  барынша  сұрыпталған  орта  және  ірі  түйіршікті  құмтастар  аймақтары   ерекшеленеді. Бұл  құмды  денелер  ені  200-700 м  жұқа  жолақтар  түрінде.  Біртекті  құмтастар  үшін  өткізгіштік  жоғары  (0,2-1,2 мкм²)  шамасы  мен  қабат  коллекторлардың  қалыңдығының  10-51  м-ден  0,5-1,6  м-ге  күрт  азаюы  мен  0,05  мкм²  өткізгіштікті  болуымен  байланысты  горизонттың  негізгі  бөлігімен  нашар  гидродинамикалық  байланыс  сипатты.  Сондықтан  коллекторлардың   өндірілген  және  бастапқы  баланстық   қорларының  жағдайын  талдау   үшін  барлық   нақты  материалдар  алғаш  рет  тұтас  горизонттардағы  жоғары  өнімді  аймақтар  мен  төмен өнімді   аймақтар  үшін  жеке-жеке   өңделді.   Бұдан  басқа,  скважиналар   бойынша  жаңа   қосымша    материал  мен   геологиялық    құрылымдар   алаң  бойынша   коллекторлар   түрлерінің   таралу   ерекшеліктері   мен  ішкі   және   сыртқы   мұнайлылық   нұсқасын   дәл  анықтауға    мүмкіндік  берді.

        XVІ  өнімді   горизонтқа   ортаңғы  юраның  байос  ярусының  жоғарғы  бөлігіне   жататын   шөгінділер   кешені   кіреді.  Горизонттың   жалпы  қалыңдығы  40-50  м.  Мұнайға   қаныққан  орташа  тиімді  қалыңдық  15 м. Барлық  горизонттар    сияқты   күрделі   көп  қабатты   игеру   кешені  болып   табылады.  Күрделі   болуы   қабаттардың   литологиялық   қасиеттерінің   өзгергіштігіне   байланысты.   XV  горизонт   құмтас-алевролит  және   саз   шөгінділерінің    астарласқан   түрінде.

        XIII – XVIII   горизонттар   мұнайларының   қасиеттері   аномалдық  сипатқа  ие:

- мұнайда   парафин  (29%)  мен  асфалтенді-шайырлы   заттардың  (20%)  көп  болуы;

- мұнайдың  парафинмен  қанығу   температурасы  бастапқы  қабат  температурасына  тең;

- құрылым  күмбезінде  мұнайдың  газбен  қанығу  қысымы  мен  бастапқы  қабат   қысымының  арасының   шамалас  болуы;

- газсыздандырылған   мұнайдың   орташа   қатаю   температурасы  +30ºС.

 

Кесте 1.3 – Қабат  мұнайының  орташа   көрсеткіштері

 

Көрсеткіштер	XV  горизонт
Мұнайдың газбен қанығу қысымы, МПа	10,2
Газ  құрамы, м3/м3	58
Мұнай  тұтқырлығы, мПа·с	3,5
Мұнайдың парафинмен қанығу температурасы,ºс	66

     

1.6 Сулылық

 

           1965  ж.  Өзен  кен  орнының  қимасында  терең  бұрғылау   нәтижесінде   ашылған  стратиграфиялық,  литологиялық,  коллекторлық   қасиеттер   негізінде  екі  гидрогеологиялық   қабат  анықталған:  бор  және  юра.  Олардың  ортасында   қалыңдығы  100 м  саздар  мен  мергелдерден    құралған  қалқан  бар.

              Юра  кешенінің   сулылығы

              Юра      шөгінділерінде      екі    сулы      кешен    көрінеді:     келловей  

              ярусының  ортаңғы  және   төменгі   юрадан  тұратын  терригендік  пен  карбонаттық   жоғарғы  юра.

              Терригендік  сулы   кешен 

              Жалпы  қалыңдығы   800-1000 м  терриген   және   сазды  жыныстар  араласуы  түрінде.  Юра   терригендік  сулы  кешеннің   суларының   минералдылығы  12,7-15,2 мг/л,  хлор  құрамы  -2700-2900  мг.экв./л,  магний – 140-180 мг.экв./л,  кальций – 400-500 мг.экв./л,  йод – 3-8 мг.экв./л,  йод  гидрокарбонаты – 2-3 мг.экв./л.  Өзен  кен  орнының  юра   сулары  үшін  алюминий  құрамы  біршама   жоғары  -  60-70  мг.экв./л.  Бұл  сулар  хлоркальций   түріне   жатады.

              Карбонаттық  сулы  кешен

              Кешен  сазды  мергель  қалыңдығынан  бөлектенген  және  литологиялық  жағынан   құмтас  қабатшалары  бар  әктастардан  құралған.   Бұл  шөгінділердің  сулары  жалпы  минералдылығы  жағынан  да,  жеке  компоненттер  құрамы  жағынан  да  терригендік   сулардан  ерекшеленеді.  Жалпы  минералдылық  23,3-36,8 мг/л  шамасында.  Йод  құрамы  2-3 мг.экв./л.  Су  сульфат – натрий  түріне  жатады.

              Бор  кешенінің  сулылығы 

              Бор   қабаты  700-800 м  құмтас-алевролит  шөгінділерінің  араласуынан  тұрады.  Бор  жүйесінің  терригендік  шөгінділерінде  екі  сулы  кешен   байқалады:  неоком  және  альб-сеноман.  Оларды  бір-бірінен  бөліп  тұрған  қалқан  ретінде  апт  саздарының  орнықты  будағы  қызмет  етеді.  Неоком  суларының  жалпы  минералдылығы – 19,3 –21,7 г/л.  Суда  бром – 45 мг/л,  алюминий – 10мг/л,  сульфаттар – 5 –10 мг/л.  Су  хлоркальцийлік  түрге  жатады.

              Альб-сеноман  сулы  кешенінің  қабаттық  сулары  неоком  суларына  қарағанда  жақсы  зерттелген.  Бұл  қабат  суларының  жалпы  минералдылығы  - 11,32-14,71 мг/л.  Сульфаттар  - 40-50  мг.экв./л,  және  олардың  концентрациясы  жоғарыдан  төмен  азаяды.  Йод  - 1-3 мг/л,  алюминий  шамамен  10 мг/л.  Сулар  гидрокарбонаттық-натрийлік,  хлоркальцийлік  түрге  жатады.

 

1.6.1  Қабат  суларының  физика-химиялық  қасиеттері

 

  Өзен  кен  орнының  қабат  сулары   химиялық  құрамы  бойынша  екі  топқа   бөлінеді:  бірінші  топ – бор,  екінші  топ  -юра  шөгінділерінің   сулары.

              Бор  шөгінділерінің  сулары  негізінен   сульфат-натрийлік   түрге  жатады   және  минералдылығы  10 г/л-ге  дейін.

              XIII-XXIII   өнімді  юра  горизонттарының  қабат  сулары   құрамы  бойынша  біртекті   хлоркальцийлік   түрдегі,  минералдылығы  130-170 г/л   тұздықтар  түрінде  көрінеді.   Сулар  сульфатсыз,  бромның  өнеркәсіптік    құрамы  500 мг/л,  йод –20 мг/л  және  т.б.  құнды  компоненттер  бар.  Сулардың  көлемдік  газ  факторы  0,5-0,9 м3/м3-тен  аспайды  және  тек  мұнай  мен  газ  кеніштері  нұсқалары  маңында,  сондай-ақ  терең   жатқан  горизонттар   суларында  ол 1,0-1,2м3/м3-қа  жетеді.

              Қабат  суларының  орташа   тығыздығы  1081  (XIII горизонт) – 1105 кг/м3   (XXIV горизонт),  қалыпты  жағдайларда  барлық  горизонттар  үшін  орташа  1098 кг/м³.

              Қабат  қысымы  11,4  мПа  және   температурасы  62ºС-де  минералдылығы  140 мг/л  су  үшін  анықталған  физикалық   шамалар:  тұтқырлық – 0,6 мПа·с,  көлемдік  коэффициенті – 1,015,  сығымдылық  коэффициенті – 3,2Па-1.       

 

 

2. ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ

 

Технология АРС және кез - келген пайдалану тәсілдері бар айдайтын және өндіретін скважиналардың түп жанындағы аймағында акустикалық  әсер етуді өткізу бойынша комплексті шаралар болып келеді. Технология мұнай өндірісін жеделдетуге және қабаттардың мұнай бергіштігін арттыруға арналған. Технология физикалық көріністерді жою арқасында скважиналардың өнімділігін қалпына келтіруге жол ашады. Физикалық көріністер мұнайды сүзу процесінде өеімді коллекторларда пайда болып және оны біршама толық және қарқынды шығаруға тосқауыл болады.

Шешілетін тапсырмалар.

Технология бірыңғай өндіретін және айдайтын скважиналармен қатар скважиналардың гидродинамикалық байланыстағы тобында қолдануы мүмкін.

Бөлек скважина бойынша.

Бөлек скважина бойыеша біршама тиесілі тапсырмалар келесі болып келеді:

• әртүрлі технологиялық факторлардың әсер етуі арқасында төмендеген айдайтын свкажиналардың сыйымдылығын ұлғайту;
• әртүрлі технологиялық факторлардың әсер етуі арқасында төмендеген өндіретін свкажиналардағы сұйық ағынын қарқындау;
• бұрын жұмыс істемеген қабатшаларды жұмысқа жұмылдыру арқасында сыйымдылық ағынаның қырын тегістеу.

Скважиналар тобы бойынша.

Су айдау қалыптстыру жүйесі бар, оның ішінде гидродинамикалық байланыстағы скважиналар топтарын, кеорындарда технологияны қолдану қабат бөлімін немесе қабатты толығымен игеруді тиімді және шапшаң реттеп және мұнай өндіру қарқынын тұрақты деңгейде ұстауға жол ашады. Бұл айдайтын және өндіретін скважиналар арасында гидродинамикалық байланысты қалпына келтіру арқылы және және құрғатуды әсіресе жоғарғы қалдықты мұнайқаныққандығы бар қабатшалар бойынша жеделдете түсуі мүмкін.

 

Физикалық негіздері.

Скважиналардың бұрғылау және жұмыс істеу барысында қабаттың коллекторлық қасиеттері цементтік жабдықтардың саз балшықтың механикалық қоспалардың бұрғыау ерітіндісін сүзгілеу, асфальт- парафиншайырлық шөгінділер бөлшектерімен қуыстық кеңістіктерді кальматациялау арқылы нашарлайды. Бұндай процесті жалпы стрейнинг деп атайды. Бұның жанында түзілген құрылымдар негізінде азғана беріктік қасиеті болып келеді.

Ұсақ бөлшектердің түйісулеріне акустикалық әсер ету кезінде едәуір тербелу салмақтарын жасау арқылы бұл құрылымдардың беріктік шегі жоғарылап, олардың скважиналарды қосу кезінде қабаттың скважина жанындағы аймағынан бұзылуға және аластатылуға алып келетін кернеулер пайда болды.

Сейсмоэлектрлік эффект.

Қабат жынысына және қуысты жолдардың үстіндегі сұйыққа әртекті зарядтар есебімен қуыстық кеңістік арқылы сұйықты сүзгілеу барысында қозғалмайтын қосарланған электрстатистикалық қабатшалар түзілді. Олардың тиімді қимасын кішірейтеді, одан өткігіштіліктің төмендеуіне әкеліп соғады. Акустикалық  аумақ сұық- жыныс түйісуінде айнымалы электромагниттік аумаққа беріліп және бұл электростатикалық қабатшаларды бұзады да, қуыстың тиімді қимасын ұғайта отырып, соған сәйкес өткізгіштігін ұлғайтып тынады.