Информатика пәнін оқытуда қайталау сабағының маңыздылығы

Іс жүзінде  сабақ түрлерін араластыра қолдану  жаңа материалды сапалы қабылдауға мүмкіндік беретіндіктен аралас сабақ түрі кең қолданылады. Аралас сабақта ұйымдастыру кезеңі, оқушылардың үй тапсырмасын тексеру, өткен материалдарды игеру деңгейін анықтау, жаңа сабақты түсіндіру, өтілген сабақты бекіту, үйге тапсырма беру, сабақты қорытындылау мәселелері қарастырылады. 

Оқушылардың бiлiмдерiн, iскерлiктерi мен  дағдыларын тексеру, бақылау сабағының  құрылымы:

1.Сабақтың басталуын ұйымдастыру. Оқушыларға сабақтың мақсат-мiндеттерiн түсiндiру.Оларды сабаққа əзiрлеу.

2. Тексеру, бақылау жұмыстарын  ұйымдастыру.

3. Оқушылардың өзiндiк жұмыстары.

4. Оқушылар бiлiмдерi, iскерлiктерi мен  дағдыларын бағалау.

5. Қорытындылау, сабақтың аяқталуы.

Сабақтың бұл түрiнiң көздейтiн мақсаты – оқушылардың алған бiлiмдерi мен дағды көлемiнiң қандай дəрежеде екендiгiн байқап, тексерумен қатар, оның сапасын бағалау; олардың бiлетiндерi мен бiлмейтiн мəселелерiн анықтап, оны болдырмау жолдарын қарастыру. Бiлiмдi тексеру жəне бағалау жұмыстары күнделiктi сабақтар барысында, сонымен қатар арнаулы сабақтар түрiнде де өткiзiледi. Соның барысында оқушыларды оқу материалын терең ұғынуға жəне меңгеруiне мүмкiндiк бередi.

Бұл жұмыстың бiлiмдiк жəне тəрбиелiк  қызметi жағынан маңызы зор. Бiрiншiден, оқушылардың бiлiмiне бақылау жүргiзу, олардың бiлiмiн толықтыру болса, екiншiден, олардың жеке басын жан-жақты дамытып, тəрбиелеу жөнiнен ойдағыдай рөл атқарады. Тексеру жəне бағалау жұмыстарын жүйелi атқару оқушыларды тегiс қамтып, олардағы бiлiм, дағдыларындағы кемшiлiктердi дер кезiнде анықтап, болдырмау жолдарын қарастыруға мүмкiндiк бередi.

 
Сабақтың типологиясы  төмендегі кестеде көрсетілген:

 

1. Аралас сабақ

Ұйымдастыру кезеңі	2. Үй тапсырмасын  тексеру кезеңі	3. Білімді жан-жақты  сұрау, тексеру кезеңі
4. Жаңа материалға  үйренуге дайындық кезеңі	5. Жаңа материалды түсіндіру, қабылдау кезеңі	6. Жаңа материалдан  түсінгенін тексеру кезеңі
7. Материалды  бекіту және оқушылар білімін  бағалау кезеңі	8. Үй тапсырмасын  хабарлау және оған нұсқа беру  кезеңі

 

2. Жаңа білімдерін меңгерту сабағы

1

4

5

6

7

8

3. Қайталау сабағы

1

4

2

3

7

8

4. Бекіту  сабағы

1	4	7	8

5. Білімді тексеру және бағалау сабағы

1	4	3	8

6. жалпылау  және қорытындылау сабағы

1

4

3

6

8

 

Мұғалім оқушының оқу танымдық іс-әрекетін басқаратынына  белгілі. Сондықтан сабақты жоспарлаған  кезде оқу материалының мазмұнын толық қамту, мақсатқа жету мүмкіндіктерін есепке алу ескерілу керек. Осы орайда, белгілі педагог К. Д. Ушинскийдің «...сабақ әдеттегідей басталады: үш, төрт оқушыдан сабақ сұраймыз, оған сабақ уақытының жартысынан көбі кетеді... . Бір оқушы есеп шығарады, басқа отыз немесе қырық оқушы уақытын босқа өткізеді. Мұндай әдіс кейбір «бақытты» оқушының уақытты ойсыз, шұғылданыссыз, тек мектеп тәртібі талап ететін санасыз бос қараспен өткізуіне тура келеді» деген пікірі ойға оралады.  
Бұдан кейін сабақ жоспарын жасау кезінде сабақтың кезеңдерімен оның дидактикалық құрылымының және сабақтың мақсаты мен оқыту әдістерінің арасындағы байланыстар міндетті түрде ескеріледі. 

Сабақ жоспары  – мұғалім үшін міндеті құжаттардың  бірі. Оын жасап, сабақ өтуге даярлану мұғалімнен шығармашылық жұмысты талап етеді. Себебі, шығармашылықсыз мұғалімнің шеберлігі де болмайды. 
Олай болса мұғалім сабақты жоспарлағанда, оны жоғарыда аталған дидактикалық мақсаттарына сәйкес тиімді ұйымдастыруды ойластыруы қажет. Қазіргі кезде сабақ дәстүрлі сабақ ретінде түсіндіру, көрсету, баяндау әдістерімен танылады (1 - кесте).  
Сабақ оқытудың ұйымдастырылған түрі ретінде – динамикалық құбылыс. Ол педагогикалық процестің негізгі даму тенденцияларын оның біртұтастығы бағытында бейнелей отырып, ұдайы дамиды. Бәрінен бұрын ол оқытудың үш бірлік – білім беру – тәрбие – даму – қызметін тиімді іске асыруда көрінеді, олай болса, оқушылардың табиғи қасиеттерін шығармашыл дамытуға бағытталғанымен де көрінеді.

        Сабақты құруға қойылатын талаптар:

1. Сабақтың бағдарламаға, өтетін орнына және уақытына сәйкестігі

2. Сабақтың құрылымы  мен кезеңдердің қажеттілігі,  олардың уақытқа байланысты арақатынасы

3. Идеялылығы  мен ғылымилығы 

4. Эстетикалық  тәрбие, сабақтың эмоционалдық жақтары 

5. Жаңа материалдар  беру

6. Дамыта оқыту  принциптерін сақтау

7. Өмірмен байланыс

8. Оқытудың көрнекілігі,  оқытудың техникалық құралдарын  пайдалану

9. Кітаппен жұмыс  істеу

10. Жаңа  ұғымдардың  тууы, таным қуанышы

11. Дайындық  жаттығуларын ұйымдастыру

12. Оқушылардың  жұмысындағы дербестік

13. Оқушылардың  белсенділігі мен бастамашылдығы

14. Оқушыларды  жұмыстың әр алуан түрлерімен  қамту

15. Ауызша және  сөздік практикамен қамту

16. Жекелей әдіс (қабілеттілерге назар аудару, артта  қалушылармен жұмыс істеу)

17. Оқушылардың  білімін тексеруді ұйымдастыру

18. Оқушылар  білімінің тереңдігі  мен беріктігі

19. Бағалардың  сәйкестігі және оларға аннотация

20. Үй тапсырмасын  ұйымдастыру

21. Сабақ өткізу  қарқыны 

22. Мұғалімнің  педагогикалық тактісі

23. Мұғалімнің  сөзі, оның субъективті жетістіктері

24. Дауыстап  айтумен жұмыс істеу

25. Байланыс  сөзін дамыту, практикалық бағыттылық

26.Оқушылардың компьютерлік сауаттылығы, білімділігін, ақпараттық мәдениетін қалыптастыру.

Сабақты құруға қойылатын осындай талаптар сабақтың түріне және сабақта қолданылатын әдістерге байланысты болады.

      Төменде шығармашылық сабақ түрлері  аттарының тізімі көрсетілген.  Олардың негізінде аралас сабақтар  да  құрылуы мүмкін. Бұдан басқа  айтылған шығармашылық сабақтың  әрқайсысы оны құрудың шексіз  жинақтық нұсқаларын өзіне қамтиды.

Когнитивті  үлгідегі сабақтар:

• тәжірибе сабақ;
• бақылау сабақ;
• объектіні зерттеу сабағы;
• ізденіс сабағы;
• зертханалық – практикалық сабақ;
• проблема қою және оны шешу сабағы;
• түсініктерді құрастыру сабағы (ережені, заңдылықтарды, гипотезены);
• теорияны құрастыру сабағы;
• интегративті сабақ;
• пәнаралық сабақ;
• философиялық талдап қорыту сабағы;

Креативті үлгідегі сабақтар:

• міндеттерді құру және шешу сабағы;
• диолог сабақ (талқылау, пікір-талас, эвристикалық әңгімі);
• қайшылықты сабақ;
• қиял сабақ;
• өнертапқыштық сабақ;
• техникалық (ғылыми, қолданбалы, көркем, әлеуметтік, мәдени, педагогикалық) шығармашылық сабақ;
• модельдеу сабағы;
• рәмізді – шығармашылық сабақ;
• эвристикалық жағдай сабағы;
• жаңалық ашу сабағы;
• шығармалар;
• «іскерлік ойын;
• рөлдік ойын;
• саяхат сабақ;
• керісінше сабақ (оқушы мұғалім ретінде);
• болашақ мектептегі сабақ;
• болжамдық сабақ;
• шығармашылық жұмыстарды қорғау сабағы;
• олимпиада сабақ;
• шығармашылық талдап қорыту сабағы;

Ұйымдастыру қызметтік  үлгідегі сабақтар:

• мақсатты есептеу сабағы;
• нормативті-шығармашылық сабақ;
• жеке білімдік бағдарламаны әзірлеу сабағы;
• жеке білімдік бағдарламаны қорғау сабағы;
• топтық жұмыс сабағы;
• кеңес сабақ (бір-біріне кеңесберу);
• жаңа сабақ;
• өзіне-өзі баға беру сабағы (бір-біріне баға беру);
• рефлекция сабақ;

Коммуникативті  үлгідегі сабақтар:

• бинарлы сабақ ( екі мұғалім өткізеді);
• рецензиялау сабағы;
• өзара бақылау сабағы;
• көрме сабақ;
• аукцион сабақ;
• конфернеция сабақ;
• жарыс сабақ;
• КВН сабақ;
• спектакль сабақ;
• «дөңгелек үстел» сабағы;
• панорама сабақ;
• шығармашыл есеп.

               Айтылған сабақтың үлгілері оқытудың тұтас технологиясын құратын тапсырмалар жүйелерін жасауға мүмкіндік береді. Бұл технологияның негізінде мұғалім нақтылы сабақтарды өткізеді және әзірлейді.Сабаққа дайындалу және оны өткізу барысында мұғалім келесі мәселелерді ескеруі қажет: 
-  кез-келген сабаққа дайындалу оқу бағдарламасына сүйенііп, күнтізбелік – тақырыптық жоспар жасаудан, сынып ұжымының ерекшелігімен танысудан басталады; 

• сабаққа дайындалу барсында және оны өткізуде дидактикалық принциптерді ескеру керек;
• сабаққа дайындалуды оқу бағдарламасының белгілі бөліміне сай мектеп оқулығы мен әдістемелік әдебиеттер, дидактикалық материалдар, қолданбалы және программалармен танысудан бастаған дұрыс;
• сабақтың білімділік, дамытушылық, практикалық, тәрбиелік мақсаттарын, сабақтың түрін, өту әдісін айқындау қажет;
• нақты және жалпыланған оқу материалын оқушылар қандай әдістепмен меңгеру қажет;
• өтілген тақырыптарды бір – бірімен байланыстыру үшін қандай жаттығулар ұсыну керке екенін алдын – ала ойластырған жөн;
• сабаққа дайындалу кезінде оны бекіту әдістерін, іскерлік пен дағдыны қалыптастырудың тиімді жолдарын пайдаланған жөн;
• үйге тапсырма беруде оның мазмұны мен көлемінің оқушы біліміне лайық болуына назар аудару керек. Үйге берілетін тапсырмаға міндетті түрде нұсқау беру қажет.

 

                   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                          

 

 

 

                          Қайталау сабағы

Білім берудегі басты мәселенің бірі – оқу  үрдісін ақпараттандыру. Сондықтан  заман талабына сай ақпараттандыру барысында компьютер дидактикалық және оқыту құралы болып саналады. Ақпараттық технологияны оқыту үрдісінде екпінді түрде енгізу бағытында және қолданылатын жаңа құралдардың бірі – бағдарламалық-техникалық кешен болып саналатын интерактивті тақта.

Шығыс философы Ж.Баласағұн сөзі: «Барлық істің  басшысы – білім мен ұғым».

Жалпы қайталау сабағын тарауды аяқтағанда, оқушылардың алған білімін практикада қолдана білуге дағдыландыру мақсатында өткізген дұрыс. Бұндай сабақтарда оқушылардың шығармашылық қабілеті, тез ойлану қабәлеттері дамып, өзін-өзі ұстауы, бір-бірінің еңбегін бағалауға дағдыланады.