Мәліметтер базасын жобалау кезеңдері

Физикалық жобалау кезеңі  мәліметтер базасының логикалық  байланысына және  мәліметті эффективті сақтау мақсатында физикалық ортаның байланысына, яғни сақтау құрылымындағы мәліметтер базасының логикалық көрінісі. Сонымен қатар, кеңістік жадысында сақталған мәліметтерді орналастыру, әртүрлі «физикалық» мәліметтер базасының компаненттер құрылымына кірудің эффективті  әдісін таңдау. Бұл кезеңнің нәтижесі  нақты мәліметтер тілінде (DDL) сақтау схемасы формасында сақталады.  Осы кезеңде қабылданған шешім жүйенің өнімділігіне нақты әсерін тигізеді.

Мәліметтер базасын  жобалаудың негізгі құрамды бөлігі мәліметтер базасын сақтау әдісін жасақтау болып табылады.  Мәліметтерді сақтаудың екі аспектісі бар : ақаулықтан сақтау және санкцияландырылмаған рұқсаттан сақтау. Ақаулықтан сақтаудың резевті көшірмесі стратегиясы жасақталуда. Санкциондалмаған рұқсаттан сақтау үшін  әрбір қолданушыға  мәліметтерге рұқсат тек оның рұқсат құқығымен ғана беріледі.

5. Пәндік облысты зерттеу

«Темір жол кассаларын автоматтандыру» пәндік облысында жұмыс жасауға мүмкіндік беретін қосымша құру. Берілген мәліметтер базасымен меню режимінде жұмыс істеуге мүмкіндік беретін қолданбалы программаны жасау. Менюде кем дегенде бес бөлім болу керек және әрбір бөлімнің өзіндік ішкі менюі болады.

Менюдегі бірінші бөлім  өзіндік ішкі менюі арқылы мәліметтер базасындағы жазбаларға түзетулер енгізу, қосымша мәліметтер енгізу, жоюды жүзеге асырады.

Менюдегі екінші бөлім  өзіндік ішкі менюі арқылы «Жолаушылар», «Маршруттар»  және «Кассирлар»  кестесінен атты құжаттарды іздейді.

Менюдегі үшінші бөлім  өзіндік ішкі менюі арқылы құрылымдық  функциялары көмегімен МБ –ның с мәліметтерін сұрыптайды.

Менюдегі төртінші бөлім  өзіндік ішкі менюі арқылы МБ –  нің анықтамалық, қолданушыға нұсқау ақпаратын шығарады.

Менюдегі бесінші бөлім  өзіндік ішкі менюі арқылы ОЖ-ге шығуды ұйымдастырады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 Бағдарлама құру алгоритмі

1 Құрылу технологиясын таңдау.

2 Мәліметтер қорының компьютерде орналасу жерін таңдау, яғни локалді   дискіде жаңа папканы құраймыз

3. BDE Administrator программасын ашып МБ типін таңдау: Delphi үшін стандартты, яғни Dbase, PARADOX, FoxPro
4. Алиасты анықтау
5. Алиасты және МБ тұрған орнын регистрациялау
6. Өзгертулерді Apply командасы арқылы сақтаймыз
7. Database Desktop программасы арқылы кестелерді құраймыз
8. Әрбір таблицаны құрғанда жұмыс папкасын көрсету
9. Бағандардың типтерін таңдау
10. Құрылған кестелерге мәліметтерді енгізу
11. Құрылған кестелер арасында байланыстарды ұйымдастырып МБ  құру
12. DELPHI 7 программасын ашып, менюі бар жаңа форманы құрып, керекті байланыстарды ұйымдастырамыз
13. Менюмен байланысатын бірнеше формаларды құрып, проектті арнайы папкаға сақтау
14. Кестені және SQL тілін пайдаланып, құжаттар мен есеп беруді құрастырамыз.
15. Жаңа формаларға инструкцины және автор туралы мәліметтерді енгіземіз.

2.1 Теориялық бөлім

Бағдарлама Object Pascal тілінде Borland корпорациясының Borland Delphi 7 бағдарламалау жүйесінде құрылған.

Мәліметтер базасын BDE (Borland Database Engine) жүйесінде тіркеу Borland Delphi 7 жүйесінің BDE Administrator қосымшасында жүзеге асырылған.

Бағдарламада қолданылатын және мәліметтер базасын құрайтын кестелер және олардың арасындағы байланыстар мен қосымша логикалық орналастырулар Borland Delphi 7 жүйесінің Database Desktop утилитасын пайдалану арқылы құрылған.

Бағдарламаның жүктелуі .exe кеңейтіліміне ие файл арқылы жүзеге асырылады және қолданушы мен мәліметтер базасы арасындағы байланысты сұқпаттық режимде жүзеге асырады.

_{Құрылатын мәліметтер базасы компьютердің  директориясында  болуы керек. Директорияны  компьютерде, серверде, түбір каталогта  немесе ішкі каталогта  құруға болады, мысалы :}

_{1) D :\Poezd\kas_db ;}

_{2) D :\ Poezd\pas_db _2 .}

_{Paradox, dBase және FoxPro форматында  құрылған МБ-сы (немесе  МБ кестелері ) МББЖ -нің  жергілікті  режимінде жұмыс   істейді.} 

_{МББЖ  технологиясында  МБ  атауына жалған аты беріледі, сонда  МББЖ  программалары жалған аты арқылы іске асырылады.}

_{BDE Administrator  утилиті Delphi –  мен  байланыста  болуы тиісті.} 

  _{МБ–құруда алғашқы  қадам компьютердің  С:\ немесе D:\ дискілерінде  өзіміздің жұмысымызды  сақтау үшін директория  құрудан}

_{басталады.} 

_{Delphi–де  МБ тіркеуі BDE Administrator утилитінің  көмегімен іске асырылады. Сондықтан біздің "D :\Poezd\kas_db" BDE Administrator - да іске асырылады.}

_{BDE Administrator  екі варианттың  қолдауында  жүреді :}

1. _{Windows жұмысшы столына тікелей :}

_{Пуск / Программы / Borland Delphi 7 / BDE Administrator}

_{2. Алдымен Delphі-дің  негізгі модулі жіберіледі, ол  экранның IDE-нің жоғарғы қатарында Delphі-дің басты менюінде орналасқан.}

_{DateBase менюін ашамыз және одан Exproler командасын таңдаймыз. Осы командамен  BDE Administrator утилитін жібереміз. Жібергеннен кейін келесі амалдар орындалады:}

_{Негізгі менюден Object | New элементі таңдаймыз. Көрінген терезеде МБ – ның  құрылған типін (Standard) өзгеріссіз қалдырып  ОК  батырмасын басамыз. Администратормен  терезенің сол жағында  STANDARD1 терезесін көреміз. Оны  мока атымен өзгертеміз. Ол үшін МБ атына тышқанды шертіп, жаңа мәтін енгіземіз.}

_{Оң  жақ терезеде МБ параметрлері келтірілген. Оларды өзгеріссіз қалдырамыз да, тек соңғы параметрін өзгертеміз. Бұл параметр МБ орналасқан катологқа жолды енгізу үшін жол сілтейді. Жолды енгізу үшін PATH өрісін шертіп оң жақта пайда болған батырманы басып, D :\Poezd\kas_db каталогын таңдап ОК батырмасын басамыз Енді псевдонимнің анықталуын есте сақтауымыз керек, ол үшін сол жақ терезеде тышқанның оң жақ батырмасымен жалған атын шертеміз және Apply элементін  менюден таңдаймыз. Пайда болған диалогты терезеде жалған атының өзгертулерін сақтаймыз да, ОК батырмасын басуымыз керек.}

Сонымен  BDE Administrator утилитінен шығуымыз керек. Содан соң жалған атын құру аяқталады. Енді оған басқа утилиттерден хабарласуға болады. Бірақ МБ жалған аты бар каталог әлі бос. Сондықтан мәліметтер базасының кестесін құру керек.     Біз DBD-дан(бірнеше жазбаға өзгеріс енгізіп немесе өшіргіміз келсе) тура  кестені жаңа жазбамен толтырғымыз келсе F9 батырмасын басуымыз керек.

Кесте құрлымын өзгерткіміз  келсе Table| Restructure меню элементін таңдаймыз. Ізінше кесте құрлымын анықтайтын диалогты терезе көрсетіледі.

Кесте деталін конструкциялау. Кесте деталі болып табылатын екінші кесте құрылымын анықтаймыз. Бұл кесте құрлымын конструкциялау әдісі кесте мастерімен ұқсас. Келесі айырмашылықтар бар.

Барлық өрістерге N_pas N_mar өрісінен басқасына Required атрибутін тағайындаймыз, өйткені бұл өріс автоинкрементті болғандықтан оны мәнмен толтырғанда жаңа жазбаны автоматты түрде есте  сақтайды.

“ N_mar”, “N_pas ”, “Kas_ind ” алаңдарына индекс құрамыз. Ол үшін біз қиылысатын Table Properties тізімінен Secondary Indexes) элементін таңдаймыз .

Жаңа индексті анықтау  үшін , Define батырмасын басамыз. Көрінген диалогтық терезеде  Fields өрісінде біз анықтаған кестенің тізім мазмұны көрсетіледі. Index Fields өрісінде құрылған индекске кірушілерді сақтау үшін  тағайындалған.  Fields тізімінен Index Fields тізіміне нақтылы өрісті көшіріп алу үшін  оң бағдарша бейнелеуі бар  батырманы басу керек. Өріске тізімді жүйелілі қосу маңызды, өйткені ол  тізімде өрістің алмасу ретін анықтайды.  Index Fields тізіміне керек өрістерді таңдаған батырмасын басамыз .

Көрінген терезеде индекс аты сұралады. Атын енгізіп, Ok батырмасын  басу керек .

Оның аты бойынша шертіп, біз  оны өшіре аламыз (Erase батырмасы)  немесе өзгерту ( Modify батырмасы ). Standard – жиі қолданылатын құраушылардан тұратын стандартты парақ. Standard бетіне енгізілген кейбір компоненттер.

• MainMenu - Программа мәзірін құру;
• PopupMenu - Тышқанның оң түймесін шерткен кезде экранға шығатын (контекстік) мәзір құру;
• Edit - Жолдық мәнді енгізу, редакциялау (мәтіндік редактор);
• Label - Бір жолдық мәтінді (жазбаны) шығару;
• Button - Командалық түйме. Оның OnClick оқиғасын өңдеуіш процедурасы бір іс- әрекетті орындайды;
• ScroоlBar - Басқару белдеушесі (Windows терезесіндегі сияқты).
• Frame – Туындау мүмкіндіктері бар панель. Жеке терезе ретінде жобаланады;
• Memo – Көп жолдық мәтіндерді бейнелеу және енгізу үшін қолданылады;
• Checkbox – Қолданушыға әртүрлі операцияларды қосу және өшіруге мүмкіндік береді;

Additional (Қосымша) бетіне енгізілген  компоненттер сұхбаттық терезелердің  көрінісін түрлендіру үшін пайдаланылады.

• BitBtn - өзінде сурет ұстай алатын батырманы жасайды;
• SpeedButton – (тез шақыру батырмасы) тек қана сурет ұстай алатын батырманы құрады;
• StringEdit – таблицаны құрады. Бұл таблицаның жолдары мен бағандарында мәтіндік жолдар болады;
• Image – суреттер файлдарын, пиктограммалар немесе метафайлдарды шығару үшін қолданылады;
• Bevel – үш өлшемді эффектісімен жасалған сызықты немесе квадратты құрады.

Data Access – мәліметтерге қатынас.

Qreport - есеп берулерді жедел дайындау:    

• QuickRep – есеп беру;
• QRSubDetail – кестелік есеп беру;
• QRStringsBand – қатарлы есеп  беру;
• QRBand – есеп беру жолағы;
• QRChildBand – қыздық есеп беру жолағы;
• QRGroup – топ;
• QRLabel – жазба;
• QRDBText – деректер жиынтығының текстік өрісі;
• QRExpr – мәтін;
• QRSysData – ақпараттық жүйе;
• QRMemo – көпқатарлы текст;
• QRExprMemo – көпқатарлы  мәтін;
• QRRichText – форматталған текст;
• QRDBRichText – деректер жиынтығының форматталған текст өрісі;
• QRShape – геометриялық фигура;
• QRImage – графиктік көрініс;
• QRDBImage – деректер жиынтығының графиктік көрініс өрісі;
• QRCompositeReport – құрамдық есеп беру;
• QRPreview – есеп беруді көру терезесі;
• QRTextFilter – текстік фильтр;
• QRCSVFilter – SCV – фильтрі;
• QRHTMLFilter – HTNL – фильтрі;
• QRChart – диаграмма ;

Data Controls – Мәліметтерді редакциялау және бейнелеу компоненттері:

• DBGrid – тор ( кесте );
• DBNavigator – навигациялы интерфейс;
• DBText – мәтінді жазу;
• DBEdit – бір жолдық  редактор;
• DBImage – графикалық бейне;
• DBListBox – қарапайым тізім;
• DBComboBox – қиыстырылған тізім;
• DBCheckBox – тәуелсіз ауыстырып- қосқыш;

BDE (Borland DataBase Engine) мәліметтерге қатынас:

• DataSourse – мәліметтер көзі ;
• Table – МБ  кестесіне негізделген мәліметтер жиыны ;
• Query – SQL сұрауына негізделген мәліметтер жиыны ;
• StoredProc – серверде сақталған процедураға  негізі мәліметтер жиыны;
• DataBase – МБ - мен байланысуы;

Session – МБ - да ағымдағы жұмыстар сеансы .

Timer (Таймер) – нақты уақыт аралықтарын  есептеу;

System (Жүйе) бетіне OLE (байланыстыру  және орнату) течнологиясы бойынша  берілгендерді түрлі программалар  арасында алмастыратын және т.б. іс-әрекеттерді орындайтын компоненттер енгізілген. Мысалы,

PaintBox (Сурет қорабы) – графикалық  кескіндер енгізілген төртбұрышты  облыс құру;

OLEContainer (OLE контейнер) – байланыстыратын  және орнатылатын объектілерді  қабылдау контейнері;

MediaPlayer – Мультимедиалық құрылғылармен жұмысты басқару;

Win32-бетіне -32-разрядты операциялық  жүйелермен жұмыс жасауға арналған  компонентер енгізілген ;

Animate (жандандыру, қозғалыс әсерін  ұйымдастыру)-қозғалыс әсерін ұйымдастырады.  Компонент формаға орнатылған кезде соңына индекс қосылып,  класс атауын алады.

ColorGrid (Түстер торы) –түстер кестесі.  Ол 16 түстік палитрадан негізгі  және фон түсін таңдау;

Calendar (Календарь) – ағымдық күн  белгіленген ай календарын көрсету  (жылдық календарды Win32 панелінің MonthCalendar компонентін формада орнату арқылы шығаруға болады),  т.б.

Interfase – Borland Database Engine (BDE) және Active Data Objects арқылы (ADO) Interfase- пен тікелей байланыс;

Midas – паралель ағымдармен деректер  базасының қосымшасын тұрғызу;

Internet Express – Internet Express қосымшаларын құру;

Internet – Internet- пен бірге жұмыс  істейтін қосымшалар үшін арналған  компоненттер;