Мәліметтер базасын жобалау кезеңдері

Ш_ЭЕМ  - жыл ішінде ЭЕМ-ді толықтай эксплуатациялауға кеткен шығын;

Т_ЭЕМ - ЭЕМ-нің жылдық қорының негізгі уақыты, сағат/жыл.

ДЭЕМ - PC AT жұмыс қорының жылдық қорының негізгі уақыты есебі.

Жыл ішіндегі жалпы күн  саны – 356.

Мерекелік және демалыс  күндер – 110.

Профилактикалық жұмыс  бойынша тоқтау уақыты әр апталық  профилактика 4 сағаттан болады.

Сондағы ДЭЕМ-нің жылдық қорының негізгі уақыты мынаны құрайды:

 

Т_ЭЕМ= 8*(356-110)-72*4=1680 сағат

 

ЭЕМ-ді эксплуатациялауға  кеткен толық шығынды есептеу

ЭЕМ-ді эксплуатациялауға  кеткен толық шығынды келесі формула  бойынша анықтауға болады:

 

Ш_ЭЕМ= (Ш_жал+Ш_ам+Ш_эл+Ш_км+З_аж+З_бш),

 

Ш_жал – қамтамасыздандырушы персоналдың жалақысына кеткен жылдық шығын тенге/жыл;

Ш_ам – амортизацияға жылдық шығын, тенге/жыл;

З_эл – ЭЕМ тұтынатын электрқуатының жылдық шығыны  тенге/жыл;

З_км – көмекші материалдарға жылдық шығыны  тенге/жыл;

З_аж – компьютерге ағымдағы жөндеу жасауға шығын тенге/жыл;

З_бш – шығындарға және басқаларға жылдық шығын тенге/жыл;

 

Амортизациялық шегеру

Жылдық амортизациялық шигерімнің жылдық суммасы келесі формула  бойынша анықталады:

 

Ш_ам = Қ_бал* Н_ам,

 

Қ_бал – компьютердің баланстық құны тенге/шт;

Н_ам – амортизация нормасы 12,5%.

ДЭЕМ-нің баланстық  құны демалыс құнын, тасмалдау шығындары, құрылғыны монтаждау және оның ақауларын  кетіру кіреді:

 

Қ_бал = Қ_нар + Ш_орн;

 

Қ_нар – компьютердің нарықтағы құны, тенге/шт;

Ш_орн – компьютерді жеткізу және орнату шығындары, тенге/шт.

Жұмыс істелген компьютер Қ_нар = 70000 тенге бағасы бойынша алынған, ақауларын кетіру және қондыру шамамен компьютердің құнынан 10%.

 

Ш_орн= 10%* Қ_нар= 0,1* 70000= 7000 тенге.

Осыдан 

Қ_бал = 70000 + 7000= 77000 тенге/шт.

ал,  Ш_ам= 77000*0,125= 9625 тенге/жыл.

 

3.2 Электр қуатын және басқа да шығындарды есептеу

 

Жыл бойы тұтынылған электрқуат бағасы мына формуламен анықталады:

 

Ш_эл = Р_ЭЕМ* Т_ЭЕМ* Қ_эл*А,

 

Р_ЭЕМ – ЭЕМ-нің суммарлық қуаты;

Қ_эл – 1квт*сағ электрқуатының құны;

А – машина қуатын қолданудың интенсивті коэфиценті

ЭЕМ-нің техникалық куәлігіне  сәйкес Р_ЭЕМ= 0,22квт, кәсіпорын үшін электрқуатының бағасы Сэл = 5,24 тенге, машинаны қолдану интенсивтілігі А= 0,98.

Сонда электрқуатына  шығын:

 

Ш_эл = 0,22*1680*5,24*0,98= 1898 тенге.

 

Ағымдағы жөндеуге шығынды  есептеу

Ағымдағы жөндеуге шығынмен профилактикалық жөндеуге ЭЕМ құнының 5% құрайды:

 

Ш_аж= 0,05* Қ_бал= 0,05* 77000= 3850 тенге.

 

Көмекші материалдарға  шығынды есептеу

ДЭЕМ-нің дұрыс жұмысын  қамтамасыз ету үшін қажетті материалдарға  шығын ЭЕМ құнының шамамен 1% құрайды:

 

Ш_км = 0,01*77000= 770 тенге.

 

ДЭЕМ-ді эксплуатациялауға  кеткен басқа да шығындар

ДЭЕМ-ді эксплуатациялауға  кеткен басқа да жанама шығындар ғимаратқа  амортизациялық шигерімнен, екі жақты  ұйымдардың ұсынымдарының бағасы және ЭЕМ-нің бағасынан 5% құрайды:

Ш_бш = 0,05*77000= 3850тенге

 

Қамтамасыздандырушы персоналдың  еңбек ақысын төлеуге кеткен шығын

Қамтамасызданырушы персоналдың  еңбек ақысын төлеуге кеткен шығын  негізгі жалақыдан құралады, қосымша  және жалақыға шигерім:

 

Ш_жал =3^нег_жал+З^қос _жал +З^шиг_жал.

 

Жалақының жалпы суммасы штатта жұмыс істейтіндердің санымен анықталады:

3^нег_жал = 2*∑З^і _жал,

 

З_жал – ай ішінде і-ші жұмысшының тарифтік ставкасы;

Қамтамасызданырушы персоналдың  штатына 15000 теңге айлық жалқысымен инжинер-электрощик және 10000 тенге оклады бар электрослесарь кіру керек. Сонда, берілген персонал 14 машинаны  қамтамасыздандырады десек қамтамасызданырушы персоналдың негізгі жалақысы бізде бар, ол мынаны құрайды:

 

3^нег_жал = 2*(15000+10000)/14= 3571,3 тенге

 

Қосымша жалақының суммасы  негізгі жалақының 60% құрайды:

 

З^қос_жал = 0,6*3571= 2124 тенге

 

Әлеуметтік қажеттілікке шегеру суммасы қосымша және негізгі  жалақының 10% құрайды:

 

З^шег_жал = 0,10*(3571+2124)= 571,3 тенге

 

Онда қамтамасыздандырушы  персоналдың жалақысына жылдық шығын  құрайды:

 

Ш_жал= 3571+2142+571,3=6284,3тенге

 

Жыл ішінде ЭЕМ-ді эксплуатациялаудың толық шығыны мынаны құрайды:

 

Ш_ЭЕМ= 6284+12375+2263,24+4950+990+4950= 31812,24тенге

 

Онда арендалық уақыттың машино-сағат құны мынаны құрайды:

 

Қ_сағ=31812,24*25000= 1,28тенге

 

Ал машиналық уақытты төлеуге кеткен шығындар мынау:

 

Ш^му_бөқ= 1,28*149= 190,72тенге.

 

 

 

 

 

3.3 Жалпы шығынды анықтау

 

Жалпы шығындар дегеніміз  ол жарыққа, жылуға, коммуналдық төлемдерге кететін шығындар және т.с.с. Олар бағдарламаны жасаушының жалақысының үштен бір  бөлігін құрайды яғни 10000 тенге.

Онда бағдарламалық  өнімді жасау үшін кететін шығын  мынандай:

 

Ш_бөқ = 34600+ 190,72+10000= 44790,72 тенге.

 

Ш_ко(Celeron 2000, ОЕСҚ- 480МБ 2,68Ггц сыртқы модемімен компьютерін сатып алуға кететін шығын)= шыққаны: 70000тенге.

Жасалған бағдарламалық өнімді қолданудан бұрын алдын ала жауапты дайындауға кеткен шығынды есептеу.

 

Ш_ажд = Ш^жал_ажд + Ш^тасм_ажд + Ш_жалпы,

 

Ш_ажд - алдын ала жауапты дайындауға кететін шығын және архивтік және ағымдық құжаттарды дайындау;

Ш^тасм_ажд - тасмалдау шығындарына кеткен төлем;

Ш_жалпы – Жалпы шығындар.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4 Еңбекті қорғау және техникалық қауіпсіздік ережесі

 

4.1  Еңбекті қорғау заңдары

 

Қазақстандағы еңбекті  қорғау - өндірістегі еңбек шарттарының  қауіпсіздігі мен тазалығын қамтамасыз етуге бағытталған құқықтық, ұйымдық, техникалық және санитарлы-гигиеналық сипаттағы шаралар кешені.

Санитарлы-гигиеналық сипаттағы  шаралар-өндірістік тазалық жұмыс  орындарындағы еңбек жағдайларының  саулығын қамтамасыз етуге бағытталған.

 

4.2  ДЭЕМ-ді қолданудағы еңбекті қорғау туралы кейбір мәліметтер

 

1. Компьютермен жұмыс  жасағанда қызметкерлерге, көз, тері  ауруларына шалдыққандарға, сондай-ақ  жүкті әйелдер үшін шектеулер  болуы тиіс;

2. Экранның өлшеміне  ыңғайлы және жоғарғы мүмкіндіктермен  шешілетін дисплей қолдану;

3. Жоғарғы мүмкіндіктер  мен видеоадаптерлерді таңдап, және  мүмкіндігінше экранды жаңарту  жиілігі 7072 Гц –ден кем болмаған  дұрыс.

4. Дисплейге міндетті  түрде экранды, соның ішінде  поляризациялы фильтрлерді қою  көздің шаршағаның біраз төмендетеді. 

5. Егер мүмкіндік болса, экраннан 70 см қашықтықта отырған жөн.

6. Дисплей экраны жарық  көздері түсетін жаққа орналаспаған  жөн.

7.Жұмыс орнын орналастырғанда  дисплей экраны мен терезе  жазықтығының бұрышы 90⁰ кем болмауы керек.

8. Экранды жарық көзіне  тікелей немесе оларға жақын орналастырмаған жөн.

9.Оператордың жұмыс  орнының жарықтылығы бөлменің  әдеттегі жарығынан 2/3 артпаған  дұрыс.

10. Дисплей артындағы  қабырға оның экраны сияқты  жарықтандырылған болуы керек.

11. Бірнеше компьютерді  бір бөлмеде орналастырғанда, жұмыс орнындағы әрбір оператордың артқы және қабырға жақтағы көршілес компьютерлердің арақашықтығы 1,2 м-ден кем болмауы керек.

12. Жұмыс орны дененің  статистикалық күшін ұзақ және  ыңғайсыз қалыпты болғызбайтындай  жабдықталуы керек.

13. Дисплеймен жұмыстың жалпы уақыты қолданушының барлық жұмыс уақытының 50%  артпау керек.

14. Перненің жұмыс шапшаңдығы  сағатына 1000-нан аспауы керек.

15. Компьютермен жұмыс  кезінде әр екі сағат сайын  15 минуттық үзіліс жасалуы керек. 

 

4.3  Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы

 

Есептеуіш техника лабораториясында (ЕТЛ) күрделі, мұқият әрі таза қарым  – қатынасты талап ететін аппаратура-компьютерлер (ДЭЕМ), және басқа да техникалық жабдықтар  орнатылған.

Сондықтан:

• Бұл техниканы ұқыпты ұстаңыз;
• Лабораторияға сыртқы киіммен кірмеңіз;
• Қосылған ажыратпа сымдарды тимеңіз;
• Мұғалімнің рұқсатыңсыз аппаратураны қосып айыруға болмайды.
• Мониторға және пернетақтаға дискетаны, кітапты, дәптерді қоюға болмайды;
• Дымқыл қолмен, киіммен жұмыс жасауға болмайды;
• ЕТЛ-де тіркелмеген дискетаны жұмыс кезінде қолдануға болмайды.

 

Күйік иісі шыққан кезде  тез арада жұмысты тоқтатыңыз, аппаратураны сөндіріп, мұғалімге немесе лаборантқа хабарлаңыз. Жұмыс бастар алдынды:

• Жұмыс орнындағы қосылған сымдардың және аппаратураның көрінген ақаулардың жоқтығына көз жеткізіңіз;
• Көзқарасыңыз монитор экранының ортасында болатындай етіп отырыңыз, бұл берілген ақпаратты бүгілмей пернетақтаны қолдану және қабылдау мүмкіндігін береді.
• Жұмыс кезінде қолданатын қондырғылардың ерекшеліктерін жақсы білуіңіз керек;
• Қажет жағдайда мұғалімге немесе лаборантқа жолығыңыз;
• ДЭЕМ-нің жұмысының басталғаны және аяқталғандығы туралы  тіркеу журналына жазыңыз.

Мүсініңізді қадағалаңыз, омыртқаңыздың қисаюына жол бермеңіз.

Жұмыс кезінде:

• Жоғарыда көрсетілген ережелерді, сондай-ақ мұғалімдердің күнделікті тапсырмаларын қатаң түрде орындаңыз;
• Аппаратураңыздың жұмыс істеп тұруын қадағалаңыз және ерекше дыбыс шықса немесе аппаратура өзді<span class="dash041e_0431_044b_0447_043d_044b_0439__Char" st