Мәліметтер базасын жобалау кезеңдері

Paradox кестесінің файлдарының  келесі кеңейтінділері бар :

- DB – деректі кесте ;

- MB – BLOB-деректер ;

- PX – негізгі индекс ;

- XG* және YG* – екінші индекстер ;

- VAL  – деректердің және сілтемелік тұтастықты тексеретін параметрлер ;

- TV және FAM – Database Desktop программасында кестені шығару форматы ;

Delphi-дің өзіндік деректер базасының  кестелік форматы болмаса да, әртүрлі Деректер Базасын Басқару  Жүйесін қамтамасыз етеді. Деректер  базасымен жұмыс істеуге арналған Delphi құралын екіге бөлуге болады :

• аспаптық құрал ;
• компоненттер .

Аспаптық құралдарға арнайы программалар мен пакеттер жатады . Олар деректер базасына қызмет етуді  қамтамасыз етеді .

Компоненттер, деректер базасымен операция жасайтын қолданбаларды құруға арналған.

2.4 Программаның баяндалуы

Delphi ортасы – бағдарламаушының  жоғары әрі тиімді жұмысын  қамтамасыз ететін күрделі механизм. Ол визуалды түрде бір уақытта  бірнеше ашылған терезелермен  жұмыс атқарады. Терезелер экранда  толық немесе бөлшектелген түрде  бір-бірін жаба отырып жылжи алады, бұл Word тексттік процессор немесе Exsel кестелік процессор ортасының «қатаңдығына» үйренген қолданушының дисккомфорт сезімін оятуы мүмкін.

Paradox – бұл DELPHI-дің мәліметтер базасымен жұмыс істеуге арналған технологиясы. Мұның басқа мәліметтер базасымен жұмыс жасайтын бағдарламалардан айырмашылығы – онда мәліметтер типтерінің ең көп түрлері қарастырылған.

 

 

 

 

 

 

 

2.5 Функционалдық арналуы

 

Іске асырылған мәліметтер базасы мәліметтер базасы курсын игерудің қорытынды жұмысы болып табылады және функционалдық мүмкіндіктері жағынан мәліметтер базаларының негізгі мүмкіндіктерін қамтиды.

Мұнда мәліметтер базасымен  жұмыс жасау кезінде қолданылатын негізгі операциялар қамтылған  және мәліметтер базасы курсын игерудің нәтижесінде алынған білім негізінде әр түрлі бағдарламалық шешімдер жүзеге асырылған.

Бағдарлама Paradox 7 форматындағы мәліметтер базасымен жұмыс жасауға, оған мәлімет енгізуге, ол мәліметтерді көруге және өзгерістер енгізуге арналған. Сондай-ақ өңдеу нәтижелерін көрікті  түрде келтіруге арналған есеп берулер мен пішіндерді құжаттық түрге келтірудегі техникалық шешімдер қамтылған            

Delphi-де программа дайындау үшін  компоненттік тәсіл пайдаланылған:  пайдаланушы программаларының кітапханасы  программалау ортасымен бірге ұсынылатын, бір іс-әрекетті орындайтын (дайын программалар үзінділерінен тұратын) компоненттерден жинақталады, ал олар форма терезесіне енгізіледі. Компоненттік тәсіл программалау технологиясында нағыз төңкеріс жасады деуге болады, себебі, компоненттерді пайдалану программа жұмысын күрделі түрде жеңілдетті.

Компоненттер кітапханасын визуальды  компоненттер кітапханасы ( Visual Component Library, VCL) деп атайды. Компонент дегеніміз  – белгілі қасиеттерге ие функционалды элемент. Компоненттер арқылы бағдарламаның негізі қаланады. Компоненттер палитрасында келесі парақтар болады:

Шақыру және жүктеу:

    Мәліметтер  базасын ұйымдастыру үшін BDE Administrator – ды іске қосу:

Іске қосу | Программалар | Borland Delphi 7 | BDE Administrator;

Мәліметтер базасының  кестелерін құру үшін DataBase Desktop – ты іске қосу:

Іске қосу | Программалар | Borland Delphi 7 | DataBase Desktop;

Delphi-ді  Windows арқылы  іске қосу командасы:

Іске қосу – Программалар – Borland Delphi 7 – Delphi 7.

Құрылған Мәліметтер базасының дұрыстығын тексеру үшін F9 пернесі арқылы жүктейміз.

Кіріс мәліметтер:

Бұл программада кіріс  мәліметтері ретінде 3 кесте алынды:

1-кесте: Касса ( Kas N_kas, C_bil, C_vag, C_bag, Im_kas, N_pas, N_mar);

2-кесте: Маршрут (mar, N_mar, Naz_mar, N_kas, D_ot, Vr_ot, D_pr, Vr_pr, N_pas);

3-кесте: Жолаушы (Pas, N_pas, FIO, N_pasp, T_vag, V_bag,  Mes_pr).

 

Шығыс мәліметтер:

«Документы»батырмасын басып енгізілген SQL –дің шығыс мәліметін  көреміз. Олар 2 құжат:

1-құжат: Поездардың кестесі;

2-құжат: Билеттер.

 

2.6 Қолданылған техникалық жабдықтар

 

Бағдарлама келесі сипаттамаларға ие есептеу машинасында жүзеге асырылған:

Процессор – Celeron M «1. 3 GHz 256k 533 MHz PGA 478 oem;

Қатты диск – 40.0 Gb IDE Seagate Barracuda V 7200rpm;

Оперативті жады – DIMM 256 Mb DDR SDRAM PC 400;

Монитор – 17`` Samsung SM 793 DF 0.20mm;

Видеокарта – Innovision GeForce 4 MX 440 AGP 64 Mb DDR TV out;

Баспа құрылғысы – HP LasaJet 1010 Laser A4 USB 2.0.

 

2.7. Қолданушыға нұсқау

 

Дипломдық жобаның бұл бөлімінде Delphi 7 программалау ортасында құрылған «Темір жол бекеті» деректер базасымен жұмыс жасау түсініктемесі жасалды. Бірінші қолданушыға құрылған деректер базамнын тақырыбы мен маңыздылығын айтып кетейін. «Темір жол бекеті» деректер базасы  әлемнің әр түрлі жерлеріне, сонымен қатар барған жерлеріндегі уақытын күнін көрсетеді. Адамдар қалаған  поездімен барғысы келген жерін тандап  бара алады. Және де Жолаушылар туралы жеке мәліметтері бөлімінде біздің көмегімізді қолданған адамдардың жеке мәліметтері тіркеліп тұрады. Деректер базасы 7 формадан құрылған. Мұнда әр бір кестеге бөлек форма және сұрыптау, фильтрлеу, есеп, іздеу сияқты мүмкіндітері да бөлек формаларда құрылған. Қолданушы программаны ашқан кезде біріншіден «Темір жол бекеті» деректер базасы туристтік агенттігінің негізгі формасы ашылады. Негізгі формада ДБ кестелеріне жылдам және оңай өту үшін: «Жолаушылар», «Маршруттар», «Кассирлар»  және жұмысты аяқтағанда шығып кету үшін «Шығу» батырмалары еңгізілген, және де соңымен қатар негізгі терезенің астында

 

Деректерге операциялар  орындау қосымша терезесі              Сурет 3.1

 

 қосымша мәзір жасалған  мұнда сіз бұл базаның мәліметтерін сүзгілеу, іздеу, сұрыптау және де қолданушыға нұсқау бөлімімен таныса аласыз

 

 

Деректерге өтудің басты  терезесі              Сурет 3.2

 

Бұл терезедегі батамалар  арқылы басқа, керекті форманызға тез  және оңай өте аласыз. Яғни әр бір  батырманы шерткен кезде қосымша терезе ашылады. Мысалы:

- «Жолаушылар» батырмасын шерткен  кезде, келесі терезе ашылады:

 

 

Жолаушылар туралы мәліметтерді анықтау терезесі              Сурет 3.3

 

Бұл терезе «Жолаушылар  кестесі» деп аталады, яғни мұнда  «Темір жол бекетінің» кассирі әр бір жолаушы туралы мәлімет алып және де оған жаңа мәлімет еңгізіп немесе мәліметтерді түзетіп, жоя да алады.

 

- «Маршрут» батырмасын шерткен  кезде, келесі терезе ашылады:

 

 

Маршруттар туралы мәліметтерді анықтау терезесі              Сурет 3.4

 

Бұл терезе «Маршрут күнтізбесі»  деп аталады, яғни мұнда «Темір жол  бекетінен» жөнелтілетін маршрут бағыттар, жүретін және келетін уақыты, күні көрсетілген.

 

- «Кассирлар» батырмасын шерткен  кезде, келесі терезе ашылады:

 

Кассирлар туралы мәліметтерді анықтау терезесі              Сурет 3.5

 

Бұл терезе «Кассирлар кестесі» деп аталады, яғни мұнда «Темір жол  бекетінің» кассирлары туралы, сатылған билет бағасы, жүк бағасы туралы мәлімет аласыз.

Әр бір жоғарыда көрсетілген  терезелердің астында батырмалар тобы орналасқан. Оның көмегімен қолданушы келесі операцияларды орындай алады:

  - бірінші жазбаға өту;

- алдынғы жазбаға өту;

- келесі жазбаға өту;

- соңғы жазбаға өту;

 

   - жаңа жазба еңгізу;

 

- жазбаны жою;

 

- ағымды жазбаны түрлендіру;

 

- түрлендірілген ақпаратты деректер  базасына жіберу;

- редактілеу нәтижелеріне жол   бермеу;       

 

- буферді тазалау.

 

Қолданушы жұмыс істегенде  жоғарыдағы батырмалар тобымен немесе «Бірінші жазба», «Келесі жазба», «Алдынңы жазба», «Соңғы жазба»  батырмалары көмегімен аналогті операцияларды орындай алады. Және де терезенің жоғарғы бөлігінде қосымша мәзір берілген. Олар сүзгілеу сұрыптау, іздеу және де есеп дайындау керек болғанда қолданылады. Яғни «Сүзгілеу»-ді басқан кезде келесі терезе пайда болады:

 

 

Сүзгілеуді орындауға  арналған терезе                    Сурет 3.6

 

Мұнда берілген шарттары бойынша, ұяшықтарға мәліметтерді еңгізіп  «Сүзгілеу» батырмасын басасыз. Немесе сүзгілеуді мүлдем айырып тастай аласыз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Сұрыптау»-ды басқан кезде келесі терезе шығады:

 

 

Сұрыптауды орындауға  арналған терезе              Сурет 3.7

 

Мұнда сұрыптау шартын таңдайсыз, яғни сол шарт бойынша тізімініз  сұрыпталып тұрады.

«Іздеу»-ді басып ашылған  терезеде берілген ұяшыққа мәнің  еңгізіп, іздеу батырмасын басамыз. Мысалы, жолаушы нөмірін еңгізсеніз, тізімде сол жолаушы ерекшеленіп тұрады.

 

 

Іздеуді орындауға арналған терезе       Сурет 3.8

 

«Есеп»-ті шерткен кезде Output Options терезесі шығады, мұнда ОК батырмасын шерткен кезде есебінізді көресіз.

 

 

Есепті шығару терезесі      Сурет 3.9

 

Басты терезенің басқа  батырмаларын басып, қарастырылған  мысалдағыдай операцияларды орындауға  болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3  Жобаның техникалық –экономикалық көрсеткіштері

 

3.1 Бағдарламалық  өнімді құруға кеткен шығынды анықтау

 

Бағдарламалық өнімді құруға кеткен шығын бағдарламаны құрастырушының еңбек ақысынан және бағдарламаны жөндеу барысында машиналық уақытқа  төленетін шығынмен құралады:

 

Ш_бөқ = Ш^жал_бөқ+ Ш^му_бөқ+Ш_жалпы

 

Ш_бөқ - бағдарламалық өнімді құрастыруға кеткен шығын;

Ш^жал_бөқ - бағдарламаны құрастыруға төленетін жалақы шығыны;

Ш^му_бөқ - машиналық уақытқа төленетін шығын;

Ш_жалпы - жалпы шығындар.

Бағдарламаны құрастыруға  төленетін еңбек ақы шығыны бағдарламаны құрастырудың еңбек сыйымдылығын бағдарламашының  еңбек ақысының орташа сағатына көбейту арқылы шығады (әлеуметтік қажеттілікке шигеру коэфицентін санағанда):

 

Ш^жал_бөқ = t *Т_сағат.

 

Бағдарламалық өнімді құрастырудың еңбек сыйымдылығын есептеу

Бағдарламалық өнімді құрастырудың еңбек сыйымдылығын келесідей анықтауға болады:

 

t= t_ж + t_а + t_б + t_б +t_бө

 

t_ж - есепті жазуды дайындауға кеткен еңбек шығыны;

t_а -есепті шешу үшін алгоритмді құрастыруға кеткен еңбек шығыны;

t_б -есепті шешу үшін алгоритмнің блок-схемасын құрастыруға кеткен еңбек шығыны;

t_б- дайын блок-схема бойынша бағдарламаны құрастыруға кеткен еңбек               шығыны;

t_бө -ЭЕМ-де бағдарламаны өңдеуге кеткен еңбек шығыны.

Сонымен бағдарламалық  өнімнің жалпы еңбек сиымдылығын  былай есептеуге болады:

 

t_ж – 1 күн*8 сағат =8

t_а – 6 күн*8 сағат =48

t_б – 7 күн*8сағат =56

t_б – 2 күн*8сағат =16

t_бө– 7 күн*8сағат =56

сондағы: 23 күн * 8 сағат =184 сағат.

t=184 сағат

Бағдарламашының орташа жалақысын есептеу

Бағдарламашының орташа жалақысы қазіргі нарықтық жағдайда кең көлемде бағасы ауыспалы болып  тұрады. Есептеу үшін еңбек ақының орташа сағатын алайық, ол Т_сағ =188 тенге/сағат құрайды, өзінің кезегінде айына 30000 тенге/ай 8 сағаттық жұмыс күні және жұмасына 5 күндік жұмысқа негізделген. Бұл сан кәсіпорындағы бағдарламашының жалақысына шынайы жақын және бұл жұмыс осында жүргізілді.

Бағдарламашының еңбек  ақысына шығын бағдарламашының  жалақысымен және әлеуметтік қажеттілігіне  кететін шигерімнен құралады. Әлеуметтік қажеттілік шигерімінің ішінде:

• Зейнетақы қоры (10%),

Сонда әлеуметтік қажеттілікке шегерім 10% құрайды. Осыдан шығып бағдарламашының еңбек ақысына шығын мынаны құрайды:

 

Ш^жал_бөқ =184*188=34600 тенге

 

Машиналық уақытты төлеуге  кеткен шығын

Бағдарламаны жөндеу барысында машиналық уақытты  төлеуге кеткен шығынды қарастыру  үшін бағдарламаны жөндеу уақыты кезін арендалық уақыттың машино-сағатының бағасына көбейту арқылы анықтаймыз:

Ш^му_бөқ =C_сағат* t_ЭЕМ,

C_сағат – арендалық уақыттың машино-сағат бағасы, тенге/сағат;

t _ЭЕМ – ЭЕМ-де бағдарламаны жөндеу уақыты.

Өңдеу уақыты кезін есептеу

Өндеу уақыты кезін мына формула бойынша есепттейік:

T_ЭЕМ= t_б+ t_бө;

T_ЭЕМ=16+56=72 сағат.

Машино-сағаттың бағасын  есептеу

Машино-сағаттың бағасын  мына формула бойынша анықтаймыз:

 

C_сағат = Ш_ЭЕМ/Т_ЭЕМ,