Тұтынушыларды қолдау бөлімі орталығының клиент-серверлік қосымшасын құру

форманы жабу (жабу түймесін шерту);

код терезесінің бір шеті форма астында көрініп тұрса, оны шерту. Терезе белсендірулі түрде ашылады да, онда процедура дайындамасы  (үлгісі) көрінеді.

 

 

2.2.2  Object Pascal тілі

 

Object Pascal тілі Delphi бағдарламалау тілі және стандартты Pascal тілінің объекті - ориентирленген кеңейтілуі болып келеді. Delphi жүйесі визуалды бағдарламалау мүмкіндігін VCL визуалды компонеттердің библиотекасы көмегімен қамтамасыз етеді.

Визуалды компоненттердің библиотекасы (Visual Component Library, VCL) қосымшаларды тез өңдеуге арналған көптеген кластарды құрайды. Библиотеканың элементтері Object Pascal - да жазылған, сондықтан ол интегралданған Delphi қосымшасының өңдеу ортасымен тығыз байланысты. VCL де негізінен визуалды емес компененттерден тұрады, және визуалды компоненттер, және де TObject абстракті кластан бастап басқа да кластар бар. Барлық компонентер - бұлар кластар, бірақ барлық кластар компоненттер емес.

VCL - дің барлық кластары иерархияның анықталған сатысында орналасқан және кластың ағашын құрайды.

Object класы - барлық Object Pascal класының жалпы тегі (атасы) ол иерархияның тамырында (түбірінде) орналасады. Бұл класс абстактілі болып келеді және барлық ұрпақтар кластары үшін жалпы әдістер қолданылады. Негізгі әдістерін атап өтейік:

* Create - объектіні кұру

« Destroy - объектіні жою (өшіру)

« Free - Create әдісімен құрылған объектіні өшіру, бұл уақытта Destroy әдісі де шақырылады.

 

Бұл әдістердің көпшілігі ұрпақ класында қайта анықталады. TPersistents, TComponent, TControl көптеген кластардың атасы болып келген. Көрсетілген кластарға негізінде жалпы қасиеттері, әдістері және оқиғалары (события) кіреді.

TPersistents класы ағымнан icкe қосылады және ағымға сақталатын қасиеттері бар объектілер үшін абстракты болып келеді. Ағымның механизмі жадымен жұмыс істеу үшін қолданылады. TObject кластың әдісіне қосымша болатын TPersistents класы бір объектіден екінші объектіге алаңды және қасиеттерді беруге мүмкіндігі бар Assign әдісіне ие.

TComponent класы — барлық компоненттерге негіз; өзінің атасының әдісіне қосымша болып, оның басқа компоненттеріне ие болатын құралдарды қамтамасыз етеді. Формаға кез келген компонентті орналастыру нәтижесінде, ол басқа компонентке тиісті болады (негізінен формата). Компонента құру барысында, ол оған тиісті компоненттерді автоматты түрде құрылуын қамтамасыз етеді, ал оны жою барысын оған тиісті барлық компоненттер автоматты түрде жойылады.

TComponent класы келесі қасиеттерін белгіленген:

• Components — тиісті компоненттер тізімі

• ComponentCount   тиісті компоненттердің саны

• Componentlndex -- тиісті компоненттер тізіміндегі компонент номері,

• ComponentState - ағынды компоненттің жағдайы

• Name - компоненттің аты

• Owner - компоненттің иесі

Tag - компонентпен сақталынатын бүтін мәні TComponent компонентінің кейбір әдістері:

• Destroy Components - барлық тиісті компоненттерді жою (бұзу)

• Destroying - тиісті компоненттің жойылғаны (бұзылғаны) туралы хабар беру» FindCoraponent - Component тізімінен компонентті табу (іздеу)

 

Тілдің сөздігі

Сөздер келесі түрлерге бөлінеді:

• Кілттік сөздер (ключевые, заразервированные)
• Стандатты идентификаторлар
• Қолданушының идентификаторлары

1) Кілттік сөздер тілдің құрама бөлігі болып келеді. Редактор кодында кілттік сөздер қалың (полужирный) шрифтпен бөлінеді, Мысалы,

And    Expor ts   mod

Array    File     nil

As     Finalization    not

Asm     For     object

Begin    Function    of

Case     Goto     or

Class     If     out

Const    Implementation   packed

Constructor    In     procedure

Destructor    Inherited    program

Dispinterfac   Initialization   property e

Div     Inline    raise

Do     Interface    record

Downto    Is     repeat

Else    Label     resource string

End    Library    set

Except    Finally    shl

 

2)Стандартты идентификатор келесі анықталған тілдің өңдеуші конструкциясын көрсету үшін қызмет етеді:

• Мәліметтердің типі
• Тұрақты (Констант)
• Процедура және функция

Стандартты идентификаторлары бағдарламада кейбір стандарттармен байланысқан.

Оларға:

 

Absolute    Name    safecall

Abstract    Near     stdcall

Assembler    Nodefault    strored

Automated    Override    virtual

Cdecl    Packade    write

Contains    Pascal    writeonly

Default    Private

Dispid    Protected

Dynamic    Public

Export    Published

External    Read

Far     Readonly

Forward    Register

Implements    Reintroduce                  

Index    Requires

Message    Resident

 

3)Қолданушының идентификаторы белгінің атын, тұрақты (констант), айнымалы,  процедура,  функция және  мәліметтер типін белгілеу үшін қолданылады. Бұл аттар бағдарламашының (программист) өзі береді және ол келесі ережелерге сай келу керек:

• Идентификатор әріп немесе санмен (цифр) құрылады
• Идентификатор барлық уақытта әріппен басталады, тек 0 – 9999

диапазонында орналасқан бүтін сан болатын белгі кірмейді

• Идентификаторда кіші және бас әріптерді қолдануға болады, компилятор оларды бірдей қабылдайды. Арнайы символдарды пайдалануға болмағандықтан оларды әдемілік үшін басты әріптермен жазуға болады. Мысалы, NumberLmes немесе btnOpen.
• Бағдарламада екі идентификаторлардың арасына ең кемінде бір бөлгіш (разделитель) болуы керек.

 

 

2.2.3 Клиент/сервер  және көпдеңгейлі мәліметтер қоры

 

Көптеген қолданушысы бар үлкен мәліметтер қоры үшін клиент/сервер платформасындағы мәліметтер қоры көп қолданылады. Бұл жағдайда клиенттер тобы үшін мәліметтер қорын қолдану арнайы компьютер - сервер арқылы жүзеге асады. Клиент серверге тапсырма береді, іздеу операциясы немесе мәліметтер қоры жаңалау т.б. Осы күшті (мощный) сервер, тапсырма операцияларына оптималды әдіспен жауап беруге бейімделген, оларды орындап және өзінің жұмысының нәтижесін хабарлап түрады.

Жұмыстың мұндай ұйымдасуы серверді қолданғанда қосымшаның орындалуының тиімділігін жоғарылатады   және мәліметтердің бүтіндігін бақылайды.

Клиент/сервер мәліметтер қорында қосымша мәселе (проблема) шығады - проектілеу қосымшасы, ол максималды түрде сервер мүмкіндіктерін пайдаланып және минималды сетьті іске қосады және одан, яғни сетьтен тек минимум мәлімет алып тұру керек.

Бұл жаңа желідегі мәліметтерді өңдеудің көп жақты жолы. Әдетте бұл әдіс (Delphi - де) мәліметтер қорын ұйымдастыру әдісі multi -tier -көпжіпті деп аталады. Бұл терминді жіп сөзі мәліметтерді бір ағыны ретінде қарастырылады. Қазіргі кезде көбіне үшярусты түрі тараған:

• Компьютердің ең соңғы деңгейінде клиенттер қосымшасы орналасқан, ол қолданушыға интерфейсті пайдалануға мүмкіндік береді.

• Екінші деңгейде сервер қосымшасы орналасқан, ол мәліметтер қорымен қолданушы арасындағы мәліметтер алмасуын қамтамасыз етеді.

• Үшінші деңгейде мәліметтер қорының алынған (удаленный) сервері орналасқан,  ол  сервер  қосымшасынан  мәліметтерді  қабылдап,  оларды басқарады.

Бұл мәліметтер қорының қиын және майысқақ ұйымдасуы. Delphi - де негізінен осы жүйедегі алғашқы екі деңгейін құруды қамтамасыздандырадырылған. Сонымен қатар соңғы деңгейде қолданушының копьютеріне Borland DataBase Engine (BDE) орнату қажет етілмейтіндігін ескеру керек. Осымен мәліметтер қорының көпярустылығының бір қасиеті қорытындыланады.

 

 

2.2.4 Delphi - де мәліметтер қорымен байланысты ұйымдастыру

 

Delphi - дегі мәліметтер қорының негізгі жұмысы Borland DataBase Engine (BDE) болып табылады - Borland фирмасының мәліметтер қорының процессоры. BDE мәліметтер қоры және қосымша арасында делдалдық қызмет атқарады. Ол қолданушыға мәліметтер қорын нақты шешуге арналған жұмыс үшін бір тұтас интерфейс ұсынады, Delphi қосымшасы мәліметтер қорына тікелей катынаса алады, тек BDE - ге ғана катынасады.

Delphi қосымшасы, мәліметтер қорымен байланысу қажет болған жағдайда, BDE - ге қатынасады және мәліметтер қорының псевдонимін және сондағы керек таблицаны хабарлайды. BDE DLL - ге қосылатын минамикалық библиотека ретінде іске асады. Олар, басқа библиотекалар сияқты, API - мен (Application Program Interface -интерфейс прикладных программ) және IDAPI - мен (Intergrate DataBase Application Program Interface) байланысқан. Бұл қосымша қолданатын, мәліметтер жұмыс істеуге арналған процедура мен функциялар тізімі.

BDE - псевдоним бойынша мәліметтер қоры үшін лайықты драйвер табады.

 

Драйвер - көмекші программа, ол анықталған түрде мәліметтер қорымен калай жұмыс істеу керек екендігіне көмектеседі. Егер BDE - нің СУБД — ға сәйкес өзіндік драйвері бар болса, онда BDE осы арқылы мәліметтер    қорындағы    керек    таблицамен    байланысады     және қолданушының   тапсырмасын   өңдеп,   қосымшаға   өңдеудің   нәтижесін керсетеді.

BDE - SQL мен тығыз байланыста - сұраныстардың стандартталған тілі,

SQL - серверлер (Sybase, Microsoft SQL, Oracle, InterBase) арқылы мәлімет алмасумен қамтамасыз етеді.

- Бұл мүмкіндік клиент/сервер платформасында кең қолданылады. Delphi 5 те мәліметтер қорымен жұмыс істеу үшін BDE - ден басқа ADO (Active Data Objects) Microsoft фирмасы өңдеген процессоры бар. ADO кез — келген мәліметтер түрінің қолданушылық интерфейсі, реляциондық және реляциондық емес мәліметтер базаны, электрондық почтаны, жүйелік және графикалық файлдарды қосқанда. ADO қолдану мәліметтер қорымен эффекті жұмысты қамтамасыз етеді.

Мәліметтер қорымен байланысты баптау жұмысы дұрыс орнағаннан кейін «жұмыс тізгінін» өз қолына кестелер деректері және Sql-сұраныстар нәтижелері жұмыс үшін арналған компоненттер алады.

ADO бетінде сондай компонеттің үшеуі бар:

• ADOTable
• ADOQuery
• ADODataSet

Мәліметтер қорымен жұмыс компонеттерінің пиктограммалары ADO, DataAccess (Мәліметтерге қол жеткізу мүмкіндігі), DataControls (Мәліметтерді басқару), Decision Cube, Qreport және InterBase.

ADO бетінде мәліметтермен жұмыс  жасайтын визуалды емес компоненттері  орналасқан, олар арқылы қосымшалар (приложения) мәліметтер қорымен (деректер  қорымен – ДБ) байланысады. Соның ішіне мына компоненттер де кіреді:

ADOTable – кесте компоненті; ДБ кестесіне  қол жеткізу мүмкіндігін туғызады; ол ДБ-ның физикалық кестесіндегі  барлық мәліметтерді ADO көмегімен  беретін мәліметтер жиынын (жинағын) құрайды;

ADOQuery – сұраныс компоненті; ол физикалық  кестеден SQL тілінде белгілі бір  сұранысқа сәйкес мәліметтер  жинағын құру үшін арналған;

ADOConnection – ДБ-мен байланыс ортнату  үшін қажет.

Мәліметтер жинағы (DataSet) – логикалық кесте – бұл ДБ-ның бір немесе бірнеше кестелерінен алыған жазулар жиыны. Ол екі жағыдайдың бірінде бола алады – ашық немесе жабық. Оны Boolean типті Active қасиеті анықтайды.

DataAccess бетінде ADOQuery, ADOTable компоненттерін  мәліметтерді бейнелеу (көрсету) компоненттерімен  байланыстыру үшін арналған DataSource визуалды емес компонентінің  пиктограммасы орналасқан.

DataControls бетінде ДБ-ын басқару және  мәліметтерді бейнелеу қызметін  атқаратын компонеттер бар. Олар  2.9 – ші кестеде берілген.

DBGrid, TDBNavigator, TDBText, TDBEdit, TDBMemo, TDBListBox, TDBComboBox, TDBCheckBox, TDBRadioGroup мәліметтерді бейнелудің  визуалды компоненттері қолданушы  интерфейсінің стандартты компоненттеріне  ұқсас.

 

 

 

Кесте 2.9 - DataControls бетіндегі компонеттер

Атауы	Компонент қызметі
DBGrid Тор	кестені ДБ-дағы мәліметтермен шығару үшін
TDBNavigator	Навигатор – ДБ-мен жұмысты басқару үшін
TDBText	Жазу – ДБ кестесіндегі өрістен жолдық мәнді шығару үшін
DBEdit	Бір жолдық редактор – өрістің жолдық мәнін шығару және редакторлеу үшін
DBMemo	Көпжолдық редактор – Мемо типті өріс мәнән енгізу үшін арналған
DBImage	Графикалық бейне шығару үшін
DBListBox	Қарапайым тізім – өрістің жолдық мәндер тізімін шығару үшін
DBCombobox	Комбинирленген тізім – өрістің жолдық мәндер тізімін шығару үшін
DBCheckBox	Тәуелсіз қосқыш – CheckBox типті өрістің мәнін шығару үшін
DBRadioGroup	Тәуелді қосқыштар тобы
DBLookupListBox	Мәліметтер жинағымен құрылатын қарапайым тізім
DBRichEdit	Жартылай функционалды текстік редактор
DBCtrlGrid	Модифицирленген тор
DBChart	Диаграмма – ДБ мәліметтері бойынша диаграммалар мен графиктер шығару үшін

 

 

  Delphi 7-де есеп беруді құру үшін Rave бетінің компоненттері берілген. Сонымен қатар QReport бетінің компонеттерін қолдану арқылы тез есеп берудің визуалды жобасын ұйымдастыруға мүмкіндігі қарастырылған(Quick Report). Delphi 7 саймандар панелінде QReport беті болмайды. Оны қосу үшін мына амалдарды істеу керек: бас менюдан Component→Install Packages→ Add→C:\Program files\ Delphi_7\ Bin\ dclqrt70.bpl→Ok батырмасын басамыз. Содан кейін QReport беті компоненттер политрасының ең соңында орналасқанын көреміз. Мұндай есеп беру кез келген DataSource дерек көзінің негізінде ТТаblе, TQuery, тізімдер немесе массивтерді қоса ұйымдастырылуы мүмкін. Есеп беру формасын дайындау кезінде көбінесе қолданылатын элементтерді оның тақырыбын, жоғарғы және төменгі колонтитулдар, группалар, өрістерді есептеу және санағыштарды қосуға пайдалануға болады.

Delphi 7-де  есеп беруді құру үшін QReport палитра бетінде жиырма екі компонент орналасқан. "Басты " компонент болып есеп берудің тәртібін толығымен анықтайтын TQuickRep компоненті есептелінеді. Басқа компоненттер есеп берудің қосымша бөліктерін анықтайды: