Кәсіпорынның қаржылық менеджментінің тұрақтылығын арттыру жолдары

Басқару органы пайда  алу мақсатында коммерциялық банктің қызметіне тиімді жетекшілік етуді қамтамасыз етеді. Банктің құрылтайшылары басқару органына тікелей қатысады.

 

 

3.2 Қаржы менеджментіндегі  тәуекелді басқару жүйесін дамыту

 

         Тәуекелділік жағдайында шешімдер  қабылдау кезінде қолданылатын нақты әдістер мен тәсілдер кәсіпорынның қызметі түріне, қойылған мақсаттар жету стратегиясына тәуелді болады. Сонымен бірге тәуекелді басқару теориясы мен практикасымен тәуекелді талдау барысында басшылыққа алынатын негіз қалаушы принциптер орнатылған. Біріншіден, меншік капиталдың мөлшерінің мүмкіндігінше тәуекел етуге болады, екіншіден, азшылық үшін көпшілікпен тәуекелге баруға болмайды.

Тәуекелдерді талдаудан кейін  осы тәуекелдерді басқару әдістерін  талдау қажет. Әрине бұл процестің ажырамас бөлігі болып сақтандыру табылады. Сақтандырудан басқа тәуекелден қашу немесе оны өзіне алу, шектеу, хеджирлеу, сараптау, тәуекелдерді бөлу, қаражаттарды резервтеу, тәуекелдер бойынша мүмкін болатын қаржылық жоғалтуларды айыппұл санкциялар жүйесі есебінен өтеу, кепілдік және т.б. сияқты тәуекелдерді басқару әдістері қолданылады.

       Тәуекелді  төмендету – тәуекелді жағдайдың болу ықтималдылығын және мүмкін жоғалтулар көлемін азайту. Тәуекелді басқару әдісін таңдау кезінде тәуекел түрі бойынша максималды мүмкін болатын шығысты есептеу, оны тәуекелге ұшырауы мүмкін капитал көлемімен сәйкестендіріп, барлық мүмкін шығысты меншікті қаржылық ресурстар көлемімен салыстыру қажет.

     Тәуекелді  басқару жүйесінің қызметін тиімді  жүргізу кәсіпорынды басқару  жүйесінде құрылымдық бөлімше – тәуекелді басқару бөлімшесін құруды қарастырады. Бұл бөлімше міндетті түрде тәуекелді басқару бойынша мақсатты шаралардың арнайы бағдарламасын жасауы керек.

     Кәсіпорын  деңгейінде мұндай бағдарлама  жасау кәсіпорынның қызметі мен  құрылымының негізгі элементі ішкі және сыртқы тәуекелдерден қорғаныштылық және жоғары тұрақтылықты кепілдендіретін тәуекелдерді басқаруды қамтамасыз ету тиіс. Тәуекелдер кәсіпорын қызметтерінің түрлі жақтарына әсер етеді және ол жағымсыз сипаттамаға ие болады. Жағдайды тұрақтандыру бойынша жұмыстар тәуекелдерді басқарудан бастау қажет, яғни тәуекелмен байланысты қаржылық жоғалтуларды төмендетуге бағытталған кәсіпорын үшін экономикалық қолайлы ұсныныстар мен шаралар енгізіліп, жасалуы тиіс.

     Кәсіпорынның тәуекелді басқару бөлімшесі бірнеше топтардан тұруы қажет. Бөлімшенің құрамына кіретін әр топқа ішінде білім облысы әртүрлі мамандар болу керек: ең алдымен  - антитәуекелділік басқарушы, маркетинг бойынша маман, қаржы маманы, персоналды басқару бойынша, жоспарлы-экономикалық жұмыс бойынша, өндіріс бойынша маман.

     Кәсіпорынның  басқармасы тәуекелді басқару  мәселелерін шешуде басты орын  алады, өйткені ол тәуекелді  төмендету бойынша шаралар бағдарламасын  бекітеді, критикалық жағдайларда  оларды өткізу шешімдерін қабылдайды, антитәуекелділік бағдарламамен бірге сыналатын шешімдер қабылдайды.

     Тәуекелді  басқару бойынша шараларды тікелей  өткізу кәсіпорынның негізгі  өндірісітік  және басқарушылық  бөлімшелерінің қызметіне қайшы  келеді, олардың есеп беру көрсеткіштеріне жағымсыз әсерін тигізеді, себебі бұл шаралар жедел табыс әкелмейтін шығыстарды талап етеді.

     Сондықтан  тәуекелді басқару бойнша соңғы  шешімдерді кәсіпорынның басқару  органдарының ең жоғарғы органы  қабылдағаны үлкен маңыздылықты  иеленеді.

     Қаржылық тәуекелмен байланысты мүмкін жоғалтуларды төмендетуде қызығушылық тудыратын кез келген кәсіпорын өзі үшін келесі мәселелерді шешу қажет:

- қаржылық тәуекелмен байланысты мүмкін жоғалтуларды бағалау;

- фирма белгілі бір тәуекелдерді өзінде қалтыра ма, яғни олар бойынша өзі жауапты бола ма, не олар бойынша жауапты басқа субъектілерге беретіндігі туралы шешім қабылдауы тиіс;

- негізгі мақсаты мүмкін жоғалтуларды төмендету болып табылатын тәуекелдерді басқару бағдарламасын жасау қажет.

Бұл міндеттерді тәуекелді басқару бойынша мақсатты шаралардың арнайы бағдарламасын жасау негізінде мүмкін. Антитәуекелдік менеджерде тәуекелді басқару бойынша дұрыс шешім қабылдау үшін барлық қажетті ақпараттар болуы тиіс.

Тәуекелді басқару мақсаттары мен міндеттері.

Тәуекелді басқару бойынша мақсатты шаралардың кез келген арнайы бағдарламасын жасаудың мақсаты кәсіпорынның тәуекелділік жағдайларында сәтті қызмет етуді қамтамасыз ету болып табылады.

Қаржылық тәуекелмен байланысты қаржылық жоғалтуларды төмендету  мәселесін шешу мысалға келесідей жүргізілуі мүмкін:  бар тәуекелді жою, мүмкін тәуекелдің алдын алу, мүмкін болатын зиянның тікелей алдын алу, мүмкін болатын зиянның жанама алдын алу. 

Мұндай бағдарламаны талдауда тәуекелді басқару бойынша  мақсатты шаралардың арнайы бағдарламасының мазмұны мен мақсаттары анықталады.

Қаржылық тәуекелді  басқару принциптері. Тәуекелді  басқарудың мақсаттары мен міндеттерін  жүзеге асыру менеджерге фирма тәуекелдерін басқару принциптерін нақтылауды талап  етеді.

Менеджер тәуекелді  басқару бойынша мақсатты шаралардың арнайы бағдарламасын жасауда негізге алатын  принциптер кәсіпорынның стратегиясымен анықталады. Егер кәсіпорын өзінің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуге негізделсе, онда бағдарлама жасаушы жұмыс негізіне алатын сәйкесінше принциптері қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ететін    тәуекелді басқару әдісін таңдауды ұсынады. Мұндай нақты принцип мысалы компанияның барлық тәуекелдерді сыртқы ортаға шығаруға бағытталу принципі болып табылады.

Фирманың тиімді дамуы  үшін тәуекелдерді басқарудың міндетті түрде келесі принципін сақтауы тиіс: фирма қызметін сыртқы  орта талаптарымен сәйкестендіру, оның ішінде берілген кәсіпорын үшін сыртқы тәуекел – менджментінің талаптарына сәйкес келу. 

Тәуекелді басқару функцияларының мәні  пәндік сипатты иеленбейтіндіктен, ол коммерциялық кәсіпорындардың интегралдық құндылықтарын сақтауға бағытталғандықтан, бұл функцияларды орындау фирма бөлімшелерінің және тәуекелді басқару қызметкерлерінің біріккен күштерімен жүзеге асырылады. Тәуекелді басқару жүйесін орнату үшін біріншіден, мамандарды дайындау қажет, екіншіден, әрдайым біріккен тренингтер жүргізілуі тиіс.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

 

1. Менеджмент   теориясының   теоретикалық   көзқарастарын   және жағдайларын зерттеу процесінде бұл еңбекте Қазақстанның жинақгаушы зейнетақы жүйесінде  қаржыларды  басқарудың теориялық  аспектілері өрнектелген, салымшылардың зейнетақы жинақгарының сақганымдылығы жэне табыстылығы, сондай-ақ жинақгаушы зейнетақы қорының капиталына түсетін таза табыстың өсуі басқару обьектісі болып табылатын қаржылық қатынастары біртұгас механизм больш бөлінген.

2.  Қаржылық  менеджменті   механизмінің   басқа  қаржылық институттарға  қарағандағы  айырмашылығы  оның  едәуір  әлеуметтік сипатын иеленуінде: біріншіден, еңбек етуші азаматтардың инвестициялық      табыстың ақшаның мультипликациялануының есебінен міндетті түрде алыну жағы бойынша; екіншіден, меншік активтерінің бөлек есепке алуын жүзеге асырады.

Қазақстанның қаржылық менеджментінің негізгі ерекшеліктері белгіленген: салымшылардың мүдделері капиталының өсу мүмкіндіктерін

Менеджментгің бірінші  түрі пассивтік инвестициялық қызмет кезінде, бірақ та шығындар көбейе берген жағдайда, құрылтайшылар үшін болашақга пайдасыз болуы мүмкін, нәтижесінде оның басқа жинақтаушы зейнетақы қорларымен бірігуінің қажеттілігі туындайды. Екінші және үшінші топтар әлдеқайда болашақтан үміт күттірерлік және нарықта ұзақ мерзімді позициялануға бағытталған.

Курстық жұмыстың қойылған мақсаты орындалды, яғни қаржылық тәуекелді  басқару бойынша жан-жақты теориялық зерттеулер жүргізіліп, «Қазақтелеком» АҚ филиалының қаржылық жағдайына талдау, тәуекелді бағалау, оларды басқару, кәсіпорында тәуекелді басқару жүйесін жетілдіру бойынша шаралар ұсынылды.

Жұмыстың теориялық  бөлімінде тәуекел мәні және түрлері, тәуекелді бағалау әдістері зерттелді. Сонымен қатар тәуекел менеджментінің мазмұны ашылып, қаржылық тәуекелді төмендету тәсілдері ұсынылған.

           Жұмыстың талдау бөлімінде «Қазақтелеком»  АҚ филиалының бухгалтерлік баланс  негізінде қаржылық жағдайы талданып, балдау негізінде тәуекелдерді басқару жүйесіне баға берілді. Жалпы қорыта келгенде, бұл кәсіпорынның тәуекел облысы минималды тәуекел облысына сәйкес келеді.

Жұмыстың соңғы бөлімінде  қаржылық тәуекелдерді басқару жүйесін  жетілдіру бойынша ұсыныстар берілген. Мысалы ұсыныстар ішінде кәсіпорында тәуекелдерді басқару бөлімшесін құру, оның құрылымында мамандар тізімі берілген.

Сонымен, тәуекелдерді басқару  ролінің маңыздылығын нығайту және оны маманды қызмет сферасына  шығару бүгінгі таңда қазақстандық экономиканың тұрақты дамуына жетудің маңызды міндеттерінің бірі болып табылады.

Тәуекел-менеджмент жүйесін  құруды – коммерциялық банктердің кәсіпкерлік қызметінде кездесетін тәуекелдің барлық түріне объективтік  түрде ден қою ретінде қарастыру  қажет. Оның белең алуына бизнестің ғаламдануы, бәсекенің шиеленісуі, сонымен бірге қаржы қызметтеріне және банктің делдалдық операцияларына (лизинг, факторинг, форфейтинг) сұраныстың күшеюі ықпал етті. Қазіргі замандағы іскерлік орта жағдайында нарықта барабар іс-әрекет жасауды пысықтау, сондай-ақ тіршілік ету жолдарын анықтап, тұрақты өсіп-өркендеу негізін қалау тәуекел-менеджмент жүйесін құрып, оны дамытуды қажет етеді. Сонымен бірге тәуекел--менеджменті теориясы мен оны ұйымдастырып жүргізу әдістемесін әзірлеудің де маңызы арта бастады. Банктерді әр түрлі қаржы нарықтарында және клиенттермен жасалатын операцияларда ықтимал тәуекелден қорғауға ықпал ететін тәуекел-менеджментін қауіпсіздік деңгейіне жетуге қажетті іс-әрекеттердің жиынтық моделі ретінде қарастыруға болады. Тәуекелдің алдын алу және бизнесті одан қорғау әдістемесі тұрғысынан алып қарағанда тәуекел –менеджменті коммерциялық банктер қызметінің негізгі бағыттарының бірі (маркетингтік, бәсекелік, инновациялық және т.б. бағыттармен қатар) болып табылады. Қазіргі заманғы банк нарығын тәуекелсіз елестету мүмкін емес. Тәуекел кез келген операцияда болады, тек түрлі банктерде тәуекелдің мөлшері әрқалай болуы мүмкін, сондықтан оны бағалау және мүмкіндігінше барынша төмендету қажет.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Қосымша-1

 

Сызба №1. Басқару процесінің мазмұны

 

2.Шешімінің орындалуын  ұйымдас – тыр, қажетті жағдай  жаса, міндетті                      түсіндір.

 

1.Шешімді шығар орын- да – кім, не істеу  керек- тігін айқында.

3.Жұмыс барысын үйлес - тір, пайда болған келіс-  пеушілікті  жой.

Ақпарат

 

4.Бақылау – қабылданған  шешімге   сәйкес, мұқият есептеуді  негізге   алып жұмыс барысының орында -  луын өлше.

                                                                                   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Қосымша-2

 

«Қазақтелеком» АҚ филиалының 2009-2010 жылдардағы бухгалтерлік балансы.

Бап атауы	01.01.2009ж.	01.01.2010ж.
Активтер
1	2	3
ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР: Материалды емес активтер Негізгі құралдар: Жер Құрылыстар мен ғимараттар Машиналар мен жабдықтар Көлік құралдары Басқа негізгі құралдар Негізгі құралдар амортизациясы Аяқталмаған құрылыс  Дебиторлық қарыз    Қызметкерлердің  және басқа тұлғалардың қарызы   Басқа дебиторлық  қарыз	51 3147215 8792 1040634 1978982 83743 35064 1490461 442476 3894 3894	100 3838334 8421 1172572 2498416 105332 53593 1724930 163498 2895 2166   729
ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР БАРЛЫҒЫ	2103175	2279897
АҒЫМДАҒЫ АКТИВТЕР: Тауарлы-материалдық запастар   Материалдар   Тауарлар Дебиторлық қарыз   Авансталған төлемдер   Болашақтағы шығындар   Алуға тиісті шоттар   Қызметкерлердің және  басқа тұлғалардың қарызы   Басқа дебиторлық  қарыз Ақша қаражаттары	115835 112353 3482 151381 9403 611 138051 1639   1677 9841	79898 77245 2653 142034 4801 991 132342 2135   1765 1861
Ағымдағы активтер  барлығы	277057	223793
Баланс	2380232	2503690
Меншік капитал  және міндеттемелер
Меншікті капитал: Жарғылық капитал Төленбеген капитал бөліндеген табыс(шығыс), оның ішінде: Есеп беру жылына	395059 286684 780369	395059 248897 955704 955704
Меншікті капитал барлығы	1462112	1599660
Ағымдағы міндеттемелер: Қысқа мерзімді несиелер Несиелік қарыз   Төленуге тиіс  шоттар мен вексельдер Алынған аванстар Салықтар бойынша қарыз Негізгі және оның филиалдары арасындағы ішкі топтық қарыздар Басқа дебиторлық қарыздар Төленуге тиіс шығыстар Болашақтағы табыстар	0 918120 15955 25901 13198 813262   13135 31897 4772	0 904030 11114 22519 10120 825736   5280 29261
АҒЫМДАҒЫ МІНДЕТТЕМЕЛЕР  БАРЛЫҒЫ	918120	904030
БАЛАНС	2380232	2503690