Негізгі мектеп оқушыларының мінез-құлқын қалыптастыру және педагогикалық-психологиялық теория негіздері

- Сен неге бұрышқа тұрдың? Мен сені жазалаған жоқпын  ғой! – деді анасы. Осылай әділ  болады, - деп үлкен ұлы байсалды  жауап берді. – Мен жастықпен  ойынды ойлап тапқан. Анасы екеуіне  қарап күлімсіреп, олардың бұл  қылықтарын кешірді».

Әңгіме мазмұны ұсынылғаннан кейін қатысушылар талқыға салды. Қорытынды пікірлер шығарылды.

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ жоспары

Пәні:

Сыныбы:

Сабақтың тақырыбы:

Сабақ мақсаты: Түрлі мінез қасиеттерін салыстыруға, өзге адамның эмоционалдық күйін түсінуді дамытуға, баланың эмоционалдық сферасын түзетуге бағытталады.

Сабақтың түрі: сайыс сабақ

Сабақтың әдісі: сүрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі:

Сабақтың барысы:

1. Танысу дәстүрі:

Тренинг қатысушыларының есімдері карточкаларға жазылып, белгіленіп қойылды. Әр қатысушы өзін таныстырып, нені жақсы көретінін айтып өтті. Қалған қатысушылар өзін таныстырып өткен адамды есіне сақтауға тырысты.

2. Топта қабылданатын  тәртіптер: таныстық жүзеге асқаннан кейін топ қатысушыларына тренинг сабақтарының тәртіптері түсіндірілді. Ол тәртіптер төмендегідей мазмұнда сипатталды.

1. Қарым – қатынаста  сенімділік орнату;

2. «Қазір және осы жерде»  принципі бойынша қарым – қатынасқа  түсе білу;

3. Тұжырымдарын өзіндік  деңгейден жеткізе білу;

4. Қарым – қатынаста  шынайылылық орнату;

5. Топтағы болып жатқан  құбылыстарды сыртқа шығармау;

6. Тұлғаның күшті жақтарын  анықтау;

7. Басқа адамды тікелей  бағалау әрекеттерін жасамау;

8. Неғұрлым әртүрлі адамдар  типінен өзара қарым – қатынасқа  түсе білу;

9. Тренингте болып жатқан  құбылыстарға белсенді қатысып  отыру;

10. Сөйлеп отырған қатысушыға  сыйластықпен қарау.

3. «Бетперде» жаттығуы: әрбір сабақты көңіл күйді анықтаудан бастаған жөн. Бұл мақсатта тренинг қатысушыларына бетперде үлгілері көрсетілді. Онда үш келбет бейнеленген: көңілді, мұңлы және ашулы. Нұсқау берілді: «Осы бетперделерге қарап, сабаққа келген көңіл – күйіңізді таңдаңыз және «Не үшін екенін түсіндіріңіз». Қатысушылар нұсқау берілгеннен кейін өз көңіл – күйлері туралы ерікті түрде әңгімелеп берді және себебін айтты.

4. «Сенімділік»  ойыны: оның мақсаты қатысушылардың өзара сенімділігін арттырып, топ ішінде пайда болатын психологиялық қысымды азайтуға бағытталады. Қатысушылар үш – үштен топтастырылып жеке – жеке шеңбер құрайды. Әрқайсысы теріс қарап тұрып, артқа қарай еш қорқынышсыз салмақсыз құлауды үйренеді. Бұл әдісті барлық топ қатысушылары орындауға тырысты. Топ ішінде жағымды қарым – қатынастың орнауына ықпал етті.

5. Қоштасу дәстүрі: сабақтың соңында қатысушылар шеңберге тұрып, бір – бірінің иығына қолдарын қойып, бір – біріне тіке қарап, «Рахмет, Сау бол» деген сөздермен қоштасу дәстүрін орындады.

(Кейінгі сабақтарда сәлемдесу  мен қоштасу дәстүрі осындай  мазмұнда орындала бермек.)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ жоспары

Пәні: сынып сағаты

Сыныбы:6а сынып

Сабақтың тақырыбы:трейнинг

  Сабақтың  мақсаты: Түрлі мінез қасиеттерін салыстыруға, өзге адамның эмоционалдық күйін түсінуді дамытуға, баланың эмоционалдық сферасын түзетуге бағытталады.

Сабақтың түрі:аралас сабақ

Сабақтың әдісі: жеке жұмыс

 Сабақтың көрнекілігі:

Сынып      сағатының     барысы:

1. Танысу дәстүрі:

Тренинг қатысушыларының есімдері карточкаларға жазылып, белгіленіп қойылды. Әр қатысушы өзін таныстырып, нені жақсы көретінін айтып өтті. Қалған қатысушылар өзін таныстырып өткен адамды есіне сақтауға тырысты.

2. Топта қабылданатын  тәртіптер:таныстық жүзеге асқаннан кейін топ қатысушыларына тренинг сабақтарының тәртіптері түсіндірілді. Ол тәртіптер төмендегідей мазмұнда сипатталды.

1. Қарым – қатынаста  сенімділік орнату;

2. «Қазір және осы жерде»  принципі бойынша қарым – қатынасқа  түсе білу;

3. Тұжырымдарын өзіндік  деңгейден жеткізе білу;

4. Қарым – қатынаста  шынайылылық орнату;

5. Топтағы болып жатқан  құбылыстарды сыртқа шығармау;

6. Тұлғаның күшті жақтарын  анықтау;

7. Басқа адамды тікелей  бағалау әрекеттерін жасамау;

8. Неғұрлым әртүрлі адамдар  типінен өзара қарым – қатынасқа  түсе білу;

9. Тренингте болып жатқан  құбылыстарға белсенді қатысып  отыру;

10. Сөйлеп отырған қатысушыға  сыйластықпен қарау.

3. «Бетперде» жаттығуы: әрбір сабақты көңіл күйді анықтаудан бастаған жөн. Бұл мақсатта тренинг қатысушыларына бетперде үлгілері көрсетілді. Онда үш келбет бейнеленген: көңілді, мұңлы және ашулы. Нұсқау берілді: «Осы бетперделерге қарап, сабаққа келген көңіл – күйіңізді таңдаңыз және «Не үшін екенін түсіндіріңіз». Қатысушылар нұсқау берілгеннен кейін өз көңіл – күйлері туралы ерікті түрде әңгімелеп берді және себебін айтты.

4. «Сенімділік» ойыны: оның мақсаты қатысушылардың өзара сенімділігін арттырып, топ ішінде пайда болатын психологиялық қысымды азайтуға бағытталады. Қатысушылар үш – үштен топтастырылып жеке – жеке шеңбер құрайды. Әрқайсысы теріс қарап тұрып, артқа қарай еш қорқынышсыз салмақсыз құлауды үйренеді. Бұл әдісті барлық топ қатысушылары орындауға тырысты. Топ ішінде жағымды қарым – қатынастың орнауына ықпал етті.

5. Қоштасу дәстүрі:сабақтың соңында қатысушылар шеңберге тұрып, бір – бірінің иығына қолдарын қойып, бір – біріне тіке қарап, «Рахмет, Сау бол» деген сөздермен қоштасу дәстүрін орындады.

(Кейінгі сабақтарда сәлемдесу  мен қоштасу дәстүрі осындай  мазмұнда орындала бермек.)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Зерттеу бөлімі

 

 

 

 

                                    Зерттеу жұмысы №1

Тақырыбы:« Жабығу сәтіндегі өз мінез-құлқына баға беру» әдістемесі

Нұсқау: Сұраққа жауап бергенде оң жақтағы сандардан өзіңіздің қалыпты

жағдайыңызға сай келетін цифрларды дөңгелектеп сызып отырыңыз.

1. Мен болашағымның жарқындығынына  сенуге бейіммін. 1,2,3,4.

2. кейінгі кезде көп нәрсе  менің ашуыма тие береді. 1,2,3,4.

3. Аз ғана жұмыстың өзі мені  шаршатады. 1,2,3,4.

4. Мен кезекті проблемалардың  шешімін тез табамын. 1,2,3,4.

5. Кейде бір түсініп болмас  мазасыздықтан өзіме орын таппай 1,2,3,4.

  кетемін. 

6. Егер мен өлсем,менің өлімім  айналадағыларға тек қуаныш әкеледі. 1,2,3,4.

7. Мен жақындарыма қажет екеніме  сенімдімін. 1,2,3,4.

8. Менің зеректігім мүлт кетпейді. 1,2,3,4.

9. Маған өткен қуаныштың өзі  ұнайды. . 1,2,3,4.

10. кейде тез жылай саламын. 1,2,3,4.

11. Ішім ауырады. 1,2,3,4.

12. Менің тағдырым өзімді толық  қанағаттандырады. 1,2,3,4.

13. Тәбетім тайып көрген емес. 1,2,3,4.

14. Жабығатын кездерім жиі болады. 1,2,3,4.

15. Тек қана көңіл-күім тек  қана таңертең жақсы болады. 1,2,3,4.

 

 Мінездің жабығуы сәтіндегі  деңгей есептеледі.

80 – 71 ұпай жабығу деңгейі өте жоғары;

70 – 61 Жабығу бар;

46 – ұпайдан жоғары болса- жабығу  белгілері бар,қатты мазасыздық байқалады.

45 – 31 орташа мазасыздық.

30 – 20 жабығу белгілері мүлде  жоқ, аздаған мазасыздық белгілері  бар.

 

 

 

  Зерттеу жұмысының  хаттамасы №1

Тақырыбы::« Жабығу сәтіндегі өз мінез-құлқына баға беру» әдістемесі

 

Мақсаты::Оқушылардың жабығу сәтіндегі өз мінез-құлқына баға беру

Зерттеу әдісі: сауалнама

Зерттеу объектісі: 5 - сынып оқушылары

Жасы: 12

Зерттеуші: Әлмұхамбет Маржан

Зерттеу жүргізілген күн:  10.04.2013 ж

Қажетті құрал-жабдықтар:парақ, қалам

Зерттеу барысы:сауалнама жазылған парақтар оқушыларға  таратылды.

 

Нұсқау: Сұраққа жауап бергенде он жақтағы сандардан өзіңіздің қалыпты жағдайыңызға сай келетін цифрларды дөңгелектен сызып қойыңыз.

 

Қорытынды. 6-7 оқушы80 – 71 ұпай  жинады, бұл - жабығу деңгейі өте жоғары балалар. 6 бала 70 – 61 ұпай жинады, бұл-  жабығуы бар балалар;

4 бала- 46 – ұпайдан жоғары жинады, бұл - жабығу белгілері бар,қатты мазасыздық байқалатын балалар. 3 бала 45 – 31 ұпай жинады, бұл орташа мазасыздықты білдіреді. 4 бала 30 – 20 ұпай жинады, бұл жабығу белгілері мүлде жоқ, аздаған мазасыздық белгілері бар балалар.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Зерттеу  жұмысы №2

Тақырыбы:«Кактус» әдістемесі

Мақсаты: Сыналушылардың жеке ерекшеліктерін, жағымды және жағымсыз мінез – құлық бітістерін тануға бағытталады.

Зерттеуге қажетті құралдар: таза парақ, жай қалам, түрлі – түсті қаламдаржәне өшіргіш.

Сыналушыларға алдарына таратылған таза параққа өз ойындағы кактустың бейнесін салу туралы нұсқау берілгеннен кейін тапсырманы орындауды бастады.

Тапсырманы орындап болғаннан кейін, оқушылардың жұмыстарына нәтижені өңдеу критерийлеріне сәйкес талдау жүргізілді. Нәтижені өңдеу критерийлеріне сәйкес төмендегі көрсеткіштер анықталады:

 

№	Орындау нәтижесі.	Мінез – құлық белгілері.
1.	Егер кактус парақтың бетінде – ірі, үлкен ортада болып салынса -	Адам өз - өзіне доминант, ортада болғанды ұнатады, өз - өзіне бағасы өте жоғары, көсем болуға талпынады, барлық жерде бірінші болуды мақсат етеді.
2.	Егер кактус парақтың жоғары бөлігінде салынса -	Өзін - өзі жоғары бағалайды, өзіне көңіл аударғанды жақсы көреді.
3.	Егер кактус парақтың төмен жағында кішкентай болып салынса-	Өзін - өзі төмен бағалайды, өзіне сенімсіз.
4.	Кактустың инелерінің көптігі -	Агрессияның белгісі.
5.	Инелері үшкір, ұзын, жиі болып салынса -	Агрессияның басымдылығы.
6.	Инелері майда, сирек орналасса -	Өз бойындағы агрессияны қолға ұстай алады, шыдамды.
7.	Кактустың контуры бір үзілмейтін сызықпен салынған болса -	Коммуникативтік қасиеттері жақсы дамыған адам, мейірімді, ақ көңіл.
8.	Кактустың контуры жиі үзілген сызықпен, болмаса штрих ретінде салынса -	Ашуланшақ адамның белгісі.
9.	Сызықтары ирек (кактустың ішінде)	Интроверт, тұйық, сақ адам.
10.	Жалғыз кактус -	Экстроверт, көп көңілді тек өзіне, өз мәселелеріне бөледі.
11.	Кактустың айналысындағы кактустар -	Демонстрант, ашық, ұйымшыл, досы көп адам.
12.	Ашық түстерді қолданса -	Оптимист, өмірде не болса да, жақсылыққа жориды.
13.	Қара, қоңыр түстерді қолданса немесе штрихтаса -	Үрей мен қорқыныштың белгісі.
14.	Кактусты әшекейлесе, гүл салса -	Нәзік сезімтал.
15.	Кактусты ыдысқа салу -	Жанұядағы қамқорлыққа ұмтылу, жақсы үйдегі психологиялық ахуал.
16.	Шөлдегі немесе ыдыссыз салынған кактус -	Жалғыздықты сезіну немесе ұмтылу, жанұядағы нашар психологиялық ахуал.

 

       Бұл  критерийлерге қосымша ретінде  нақтылау мақсатында оқушыларға  сұрақтар қойылды. Бұл сұрақтардың  мазмұны төмендегідей ұсынылады:

 

 

 

№	Қойылған сұрақтар.	Жауабына сәйкес белгілер.
1.	Бұл кактус жабайы ма?	Жауабына байланысты жанұя қамқорлығына ұмтылуы байқалады.
2.	Инелері қолға қатты батады ма, ұстауға болады ма?	Агрессия деңгейі
3.	Кактус баптағанды қамқорлықты ұнатады ма?	Өзіне назар аударудың деңгейі
4.	Кактус жалғыз өседі ме, жоқ па?	Ұйымшылдық деңгейі
5.	Кактус өскенде қалай өзгереді?	Мінез – құлқының өзгеру бағыты

 

       Тапсырманы  орындау нәтижесі ұсынылған критерийлерге  сәйкес талданып, өңделді де, қорытынды  нәтижелер алынды:

1. Айтбекова Ақмарал– жанұя қамқорлығына ұмтылады, агрессия байқалмайды, өзіне назар аударғанды қаламайды, ұйымшылдық деңгейі төмен, өсе келе бойында агрессия белгілерінің басымдылығы шығуы мүмкін, коммуникативтік қасиеттері жақсы дамыған, ақ көңіл. Жанұя қамқорлығына ұмтылады, үйдегі жағымды психологиялық ахуалды қалайды.
2. Алтынбек Дастан – жанұя қамқорлығын қажет етеді, агрессия бар, өзіне

назар аударғанды ұнатпайды, ұйымдастырушылық қасиеті жоқ, өзінің кішкентай екенін және өсе келе үлкен болатынын түсінеді.

3. Әбілхан Сабина – агрессия деңгейі орташа, өзіне назар аударғанды

ұнатпайды, ұйымшылдық деңгейі төмен, өзіне сенімсіз, көп көңілді өз мәселелеріне бөледі, нәзік, сезімтал, жанұядағы қамқорлыққа ұмтылыс байқатады.

4. Амангелдіұлы Ғалым - өзіне көңіл аударғанды жақсы көреді, агрессия

басым, ашуланшақ, жанұя қамқорлығын қажет етеді, ұйымшылдық деңгейі нашар, көп көңілді тек өз мәселелеріне ғана бөледі. Жалғыздықты сезінеді. Жанұядағы нашар психологиялық ахуалды қаламайтыны байқалады. Күш – жігерін толықтырып үлкен болуды армандайды.