Шағын бизнес

1. Кіші  іскерліктi  қолдау    мен  қорғаудың   инфрақұрылымының  пайдаланудың   тиiмдiлiгiн  арттыру;
2. Кіші  іскерліктi   қаржылық - несиелiк  және  инвестициялық  тұрғыдан қолдау  саясатының   тетiкткрiн  жетiлдiру;
3. Шағын бизнестi салықтық негiзде қолдау;
4. Шағын бизнестi  аймақтық  дамыту;
5. Шағын бизнестi инновациялық қолдау.

Шағын бизнестi қолдау мен дамытудың инфрақұрылымдарын қалыптастыру жағдайында таяу болашақта шағын бизнестiң дамыту қорының жұмысын қайта құру көзделген.

Шағын бизнес  субъектілері шаруашылық  кешеннің  барлық  салаларында және  республика  өңірлерінде  құрылып,  қызмет  етеді.  Олардың  көпшілігі  тұтынатын  әр  түрлі  тауарларды  өндірумен  айналысады,  қызметтердің  кең  спекторын  өсіреді,  сауда  делдалдық,  коммерциялық, және  қаржылық  қызметпен айналысады. Шағын бизнестің  даму  жағдайын  және  тенденцияларын  талдау  2004 – 2011  жылдар  аралығында  жүргізілді.

        Шағын бизнес  қызметін  белсендетудің негізгі нәтижелері  2-ші кестеде  көрсетілген.

 

Кесте 2 -    2011  жылға  есептелген  аймақтар  бойынша    шағын  бізнес кәсіпорындарының саны

	Тіркелгені		Жұмыс істеп тұрғандары
	Бірлік	Қорытын-дысына, %	Барлығы		Олардан белсенділері
			Бірлік	Қорытын-дысына, %	Бірлік	Қорытын-дысына, %
Қазақстан Республикасы	145087	100,0	103291	100,0	51339	100,0
Акмола	4790	3,3	3534	3,4	2473	4,8
Ақтөбе	5487	3,8	4298	4,2	1952	3,8
Алматы	6108	4,2	4574	4,4	3084	6,0
Атырау	3735	2,6	3245	3,1	1375	2,7
Шығыс Қазақстан	9569	6,6	6838	6,6	3845	7,5
Жамбыл	4206	2,9	2990	2,9	1161	2,3
Батыс Қазақстан	3039	2,1	2586	2,5	1141	2,2
Қарағанды	9129	6,3	6649	6,4	3116	6,1
Костанай	5551	3,8	4332	4,2	2275	4,4
Қызылорда	2762	2,0	2349	2,4	1513	2,9
Маңғыстау	3936	2,7	3282	3,2	1181	2,3
Павлодар	6962	4,8	4749	4,6	2635	5,1
Солтүстік Қазақстан	3496	2,4	2725	2,6	1442	2,8
Оңтүстік Қазақстан	13248	9,1	9194	8,9	4407	8,6
Астана қаласы	11953	8,2	9950	9,6	5010	9,8
Алматы қаласы	51116	35,2	31996	31,0	14729	28,7

Мәлімет көзі: Қазақстан Республикасы  мен  оның  өңірінің  әлеуметтік–экономикалық  көрсеткіштері, Алматы, 2011, ҚР  Статистика  жөніндегі Агенттігі.

 

Статистикалық  тіркелім  деректеріне  сүйенсек,  республика  бойынша  2011  жылы  қаңтар  айының 1  жұлдызына дейін шағын кәсіпкерлікпен  айналысатын  145,1  мыңнан  астам  шағын  кәсіпорын  тіркелген,  бұл  көрсеткіш  2010  жылғы қаңтар  айының  1  жұлдызындағы  деңгейден 10,9  пайызға жоғары.  Тіркелген кәсіпорындардың 71,2  пайызға жақыны  жұмыс істейтін  (экономикалық қызметті жүзеге  асырған  немесе  жүзеге  асыра  алатын)  кәсіпорындар.  Осы  кәсіпорындардың  әрбір  екіншісі,  яғни  51  мыңнан  астамы  белсенді  жұмыс  істейтін  (экономикалық  қызметін  нақты  жүзеге  асырған)  кәсіпорындар  қатарын  құрайды. Өңірлер бойынша белсенді кәсіпорындардың басым көпшілігі Алматы қаласына (29,1%) және Астана қаласына (9,8 %),  сондай-ақ Оңтүстік Қазақстан (8,4%) және Шығыс Қазақстан (7,4%) облыстарының  үлесіне келеді.

 

 

 

 

Кесте 3 -  2011 жылдың 1 шілдесіндегі шағын бизнес кәсіпорындары санының өзгеруі,  пайызбен

 

	Тіркелген кәсіпорындар		Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар
	өткен айға	өткен жылға	Барлығы		Олардан белсенділері
			өткен айға	өткен жылғы тиісті күнге	өткен айға	өткен жылғы тиісті күнге
Қазақстан Республикасы	1,0	10,9	0,3	10,5	-1,5	11,1
Акмола	2,3	11,3	3,2	1,6	-0,4	14,7
Ақтөбе	0,8	12,5	-0,9	14,4	3,0	29,4
Алматы	0,5	6,6	0,9	0,2	-5,3	0,5
Атырау	1,4	11,4	-0,1	12,7	-1,4	31,1
Шығыс Қазақстан	1,4	7,5	0,1	8,4	-1,2	6,8
Жамбыл	0,5	5,0	0,8	4,0	-1,1	1,8
Батыс Қазақстан	0,5	6,3	0,1	7,6	-19,1	-11,2
Қарағанды	-0,2	7,6	2,4	1,6	-0,1	10,4
Костанай	-0,6	4,4	-0,9	7,8	-0,4	24,3
Қызылорда	1,5	7,9	1,9	10,6	1,7	17,1
Маңғыстау	1,0	9,0	1,6	13,3	-15,8	-5,4
Павлодар	0,3	7,3	-11,0	-4,3	-4,8	-6,9
Солтүстік Қазақстан	4,4	15,3	-1,7	11,3	2,1	17,0
Оңтүстік Қазақстан	1,1	12,1	1,9	20,8	2,3	40,4
Астана қаласы	1,1	20,5	1,4	17,4	0,6	10,2
Алматы қаласы	1,0	12,3	0,9	13,7	-0,7	9,6

Мәлімет көзі: Қазақстан Республикасы  мен  оның  өңірінің  әлеуметтік–экономикалық  көрсеткіштері, Алматы, 2011, ҚР  Статистика  жөніндегі Агенттігі.

 

Жоғарыдағы  кестедегі  мәліметтер  бойынша  2011  жылы  1  қаңтарда  алдыңғы жылмен  салыстырғанда,  ең  үлкен ауытқулар Астана,  Алматы  қалаларында Ақтөбе  және  Солтүстік Қазақстан облыстарында  байқалды.  Ал  жұмыс  істеп  тұрған  кәсіпорындар  ішіндегі  ең  белсенділері  қатарына  Оңтүстік  Қазақстан,  Ақтөбе  және  Қостанай  облыстары  жатады. Ақтөбеде  29,4 % - ға,  Оңтүстік  Қазақстанда 40,4% - ға,  Қостанайда  24,4% - ға  артқан.

 

 

Кесте 4 – 2010-2011жылдардағы  аймақтар  бойынша  шағын бизнес кәсіпорындарының негізгі көрсеткіштері

 

	2011ж. қызметкерлер саны			2010 ж.  желтоқсанындағы өнім (тауар, қызмет) өткізуден түскен
	мың адам	%- бен		млн. тенге	%- бен
		өткен  айға	өткен жылғы тиісті күнге		өткен айға	өткен жылғы тиісті күнге
Қазақстан Республикасы	524,6	100,2	108,7	55976,5	100,6	116,5
Акмола	17,1	103,2	100,4	1298,9	103,1	127,3
Ақтөбе	32,8	99,1	113,0	1520,3	105,7	138,9
Алматы	24,2	100,9	99,0	2734,1	97,1	104,4
Атырау	19,9	99,9	111,4	2140,7	101,2	140,7
Шығыс Қазақстан	43,2	100,1	107,1	4697,8	100,4	114,3
Жамбыл	16,7	100,8	102,8	840,9	99,6	112,7
Батыс Қазақстан	22,6	100,1	106,3	1148,5	82,4	97,5
Қарағанды	38,9	102,4	100,4	3414,9	102,8	119,5
Костанай	25,4	99,1	106,5	3031,8	98,2	125,8
Қызылорда	9,2	101,8	109,3	597,3	103,6	127,8
Маңғыстау	17,7	101,6	112,0	1456,7	88,0	100,3
Павлодар	20,3	89,0	94,6	2336,7	98,9	99,3
Солтүстік Қазақстан	23,3	98,3	110,0	2049,8	104,4	130,4
Оңтүстік Қазақстан	35,9	101,9	119,3	2944,6	105,2	147,3
Астана қаласы	43,5	101,4	116,0	5501,6	103,0	113,7
Алматы қаласы	133,9	100,9	112,3	20261,9	101,5	113,9

    

         Республиканың  шағын  бизнес  кәсіпорындарында  2011  жылы  1  қаңтарында  524,6  мың адам  жұмыспен  қамтылған,  бұл көрсеткіш 2010 жылдың  1  қаңтарындағы  деңгейден  8,7  пайызға  артты.

        Өткізілген  өнімнен  түскен  табысқа  келсек,  2011  жылы  алдыңғы жылмен  салыстырғанда 16,5%-  ға  көтеріліп,  55976,5  мың  тенгені  құрды.

         Кәсіпкерлікті  дамытудың мемлекеттік қолдаудың  қозғаушы құралдарының бірі кәсіпкерлікті шағын кәсіпкерлік құрылымдарын қаржылай көмек көрсету болып табылады. Облыста кәсіпкерлік құрылымдарын қаржылай қолдау 3 деңгейде - екінші дәрежелі банктер, қоғамдық қорлар мен, микрокредиттік ұйымдар арқылы жүргізілуде. Жыл басынан шағын кәсіпкерлік құрылымдарына жалпы-74107,9млн.теңге, оның ішінде екінші дәрежелі банктерден –66818,0 млн.теңге, “Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры” АҚ Аймақтық филиалы –475,8 млн. теңге , “Несие беру Қазақстандық қоры” – 4601,5 млн. теңге және “Фермерлер мен кәсіпкерлерді қолдау қоры” қоғамдық қорымен – 117,4 млн теңге, ауылшаруашылық несие серіктестіктері мен несиелік серіктестіктері-2096,0 млн. теңге. Барлық қаржылық институттардан шағын және орта кәсіпкерлік құрылымдарына бөлінген несие қаражаттардың көлемі өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда 45,3 пайызға өскен.

 

 

 

 

 

2 ШАҒЫН КӘСІПОРЫННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ «PERFECT» ЖШС МЫСАЛЫНДА

 

2.1 «PERFECT» ЖШС-нің қаржы-шаруашылық қызметін талдау

 

«PERFECT»  ЖШС-нің қысқаша тарихына тоқталатын болсақ кәсіпорынның негізі 1996 жылы қаланды. Кәсіпорын ең басында Mercedes Bens автокөлігін және оның қосымша бөлшектерін сататын, осы көлік түріне жөндеу қызметін көрсететін шағын кәсіпорын ретінде өз қызметін қалыптастырды. Кәсіпорының тарихы шағын ғана техникалық қызмет көрсету орталығының ашылуымен байланысты болды. Өте тиімді ұйымдастырылған бизнес, автокөліктерді сапалы және жауапкершілікті түрде жөндеу, сатылатын машиналардың жоғарғы ассортименті, кәсіпорын қызметкерлерінің жоғарғы қабілеттілігі (бүгінде кәсіпорында 200-ден аса маман қызмет етеді), әрбір тұтынушыға деген дұрыс көзқарас шағын ғана кәсіпорынның бүгінде ҚР-ның барлық аумағына әйгілі ірі кәсіпорынға айналуына жол ашты.

2003-2004 жылдары Алматы  қаласындағы, Рысқұлов көшесі, 68а мекен-жайыында орналасқан қызмет көрсету орталығына күрделі өндеулер жасалып, ол жерге соңғы жетістер бойынша құрылғылар орнатылды. Сонымен қатар кәсіпорынның жер аумағы кеңіп, қасына екі қабатты жаңа сипаттағы ғимарат бой көтеріп, бірінші қабатта көлік сататын орталық ашылып, екінші қабаты осы кәсіпорынның орталық кеңселері орналасты. Кәсіпорынның өзінің компьютерлік желісі және қоймалық есептеу жүйелері қалыптасты.

Қазіргі таңда кәсіпорын  Алматы және Астана қаларарында ірі  орталықтарымен қатар, таяу көршілес Қырғыстан және Тәжікстан мемлекеттерінде де өзінің осындай орталықтарын ашты.

Бүгінде автоқызмет көрсету  орталығында айына шамамен 2000-нан  аса клиенттерге қызмет көрсетіледі. Олардың ішінде жеке және заңды тұлғаларда бар. Айта кететін болсақ кәсіпорынның тұтынушыларының ішінен елдегі беделді деген корпорациялар мен банктер де кездеседі. Мысалы, «Банк Центр Кредит» АҚ, «Нурбанк» АҚ, «Қазақтелеком» АҚ, «Қазхром» АҚ, «Бахус» АҚ, шетелдердің елшіліктері және т.б.

Жалпы төлем қабілетсіздік жағдайы және барлық кәсіпорындардың банкроттық іс әрекеттері және нақты қаржылық жағдайды бағалау қазіргі кезде маңызды орын алады. Мұндай бағалаудың басты крийтериі кәсіпорынның төлемқабілеттілік көрсеткіштері және өтімділік деңгейі болып табылады.

     Шаруашылық жүргізуші субъектілер өтімділігін талдауға көшуден бұрын, актив, баланс, кәсіпорын өтімділігі не екенін анықтау қажет. Өтімділіктің екі концепциясы белгілі. Бірінші концепцияға сәйкес, өтімділік – бұл кәсіпорынның өзінің қысқа мерзімді міндеттемелерін төлей алуы. Келесі концепцияға сәйкес өтімділік – ағымдағы активтердің ақша қаражаттарына айналу дайындығы мен жылдамдығы. Шаруашылық жүргізуші субъектілернің өтімділік мәні өзімен бірге баланс өтімділігін ұсынады. Баланс өтімділігін талдау өтімділік деңгейі бойынша топтастырылған актив қаражаттары және өтеу мерзімі бойынша топтастырылған пассив міндеттемелерін салыстыруға негізделеді. Өтімділік қаражаттары мен міндеттерді сәйкестендіру мынадай көрсеткіштерді есептеуге мүмкіндік береді: ағымдағы өтімділік пен перспективадағы өтімділік.

     Ағымдағы  өтімділік кәсіпорынның қарастырылатын  уақыт ішінде төлемқабілеттілігі  және төлемқабілетсіздігі туралы  куәландырады және келесі формуламен  есептелінеді:

ТЛ = (  А₁ + А₂ ) – ( П₁ + П₂ ),     (1.1)

мұндағы ТЛ – ағымдағы өтімділік, А₁ және П₁ – актив және пассив бойынша сәйкес топтардың қорытындылары.

     Перспективалық  өтімділік – бұл болашақтағы  түсімдер мен төлемдер негізінде  болжау. Ол келесі формуламен  есептелінеді:

ПЛ = А₃ – П₃,     (1.2)

мұндағы ПЛ – перспективалық өтімділік, А₃ және П₃ – актив және пассив бойынша сәйкес топтардың қорытындылары /10,134б./.

 

Кесте 5 – 2010-2011 жж «PERFECT»  ЖШС-нің өтімділігін талдау ( теңге)

 

Активтер	2010ж.	2011ж	Міндеттемелер	2010ж.	2011ж	Төлемдік артықшылық(+). Жеткіліксіздік(-)
						2010ж.	2011ж.
1	2	3	4	5	6	7	8
Ең өтімді активтер, А1	9841	1861	Жедел міндеттемелер, П1	918120	906030	-908279	-904169
Тез өтімді активтер, A2	151381	142034	Қысқа мерзімді міндеттемелер, П2	0	0	+151381	+142034
Баяу өтімді активтер, A3	119729	82793	Ұзақ мерзімді міндеттемелер, П3	0	0	+119729	+82793
Қиын өтімді активтер, A4	2099281	2277005	Тұрақты міндеттемелер, П4	1462112	1599660	+637169	+677345
БАЛАНС	2380532	2503690	БАЛАНС	2380532	2503690	-	-
Көзі: http://www. «PERFECT» .ru/