Шағын бизнес

 

     Баланс өтімділігін  талдау №1 аналитикалық кестеде  көрсетілген. Абсолютті өтімділік  көрсеткіштері (1.1) және (1.2) формулалары  арқылы есептелінеді.

ТЛ²⁰¹⁰  = ( 9841 + 151381 ) – ( 9181120 + 0 ) = - 756898 теңге

ТЛ²⁰¹¹ = ( 1861 + 142034 ) – ( 906030 + 0 ) = - 760435 теңге

ПЛ²⁰¹⁰ = 119729 – 0 = 119729 теңге

ПЛ²⁰¹¹ = 82793 – 0 = 82793 теңге.

     Есептеу нәтижелері  кәсіпорынның есеп беру кезеңінің  соңына активтер мен міндеттемлер  бойынша топтар нәтижелерін сәйкестендіру  келесі нәтижелерді көрсетті: А₁ < П₁, А₂ > П₂, А₃ > П₃, А₄ < П₄. Осыған байланысты баланс өтімділігін жеткілікті деп атауға болады. Кезеңнің басы мен соңындағы ағымдағы өтімділік көрсеткіштері төлемділік жеткіліксіздігін көрсетті, яғни қарастырылып отырған кезеңге жақын уақытта кәсіпорын өз міндеттемелерін төлеуде қиындыққа шалдығады, бірақ перспективалық өтімділік көрсеткішінің өсімі болжамды төлемқабілеттілігінің артуын куәландырады, яғни болашақ ақшалай түсімдерге қарағанда кәсіпорын қаржылық қиындықтарға ұшырамайды. Нәтижесінде есеп беру кезеңнің соңында кәсіпорын жеделдігі жоғарылау міндеттемелерінің 0,2 % төлей алады, бұл қаржылық жағдайдың шектелгендігін көрсетеді.

     Қаржылық  жағдайды талдаудың басты міндеті  кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын көрсеткіштерді зерттеу болып табылады.

 

Кесте 6 - «PERFECT»  ЖШС-нің 2010-2011 жылдардағы қаржылық тұрақтылығын бағалау, теңгемен

 

Көрсеткіш атауы	Көрсеткіш мәні		Өзгеріс
	2010 ж.	2011ж.	Абсолюттік	%-бен
1. Өзіндік қаражаттар  көздері	1462112	1599660	+137548	+9,41
2. Ұзақ мерзімді активтер	2103175	2279897	+176722	+8,4
3.Меншікті айналым  қаражаттары	-641063	-680537	-39174	+6,11
4.Ұзақ мерзімді міндеттемелер	0	0	-	-
5. Запастар мен шығыстарды  құру үшін меншікті айналым қаражаттары және ұзақ мерзімді міндеттемелер болуы	-641063	-680537	-39174	+6,11
6. Қысқа мерзімді міндеттемелер	0	0	-	-
7. Запастар мен шығыстардың  құрылуының негізгі көздерінің  жалпы көлемі	277077	223793	-53264	-19,22
8.Запастар мен шығыстар көлемі	115835	79898	-35937	-31,05
9. Запастар мен шығыстардың  құрылуы үшін меншікті айналым  қаражаттарының артықшылығы (жеткіліксіздігі)	-756898	-760435	-3237	+0,43
10. Запастар мен шығыстардың  құрылуы үшін негізгі құралдардың  артықшылығы (жеткіліксіздігі)	+161222	+143895	-17327	-10,75
Көзі: 2011жылғы «PERFECT»ЖШС-нің жылдық қортынды есебі.

 

   «PERFECT»  ЖШС-нің қаржылық тұрақтылығын жалпы бағалау №2 кестеде көрсетілген. Есептеу мәліметтері кезең басында кәсіпорынның қаржылық жағдайы тұрақты емес екенін көрсетеді. 2010 жылдың соңында қаржылық жағдайы нашарлаған және қаржылық тұрақсыздық жағдайды тұр. Бұл қорытынды келесілер негізінде жасалады:

- запастар мен шығыстар  өзіндік айналым қаражаттарымен  өтелмейді;

- кәсіпрын қаржылық  жағдайынынң тұрақсыздығын ұстап тұрған басты себеп – запастар мен шығыстар өсімінен құрылу көздері өсімінің төмендеуі, пайда болу көздерінің жалпы көлемі 19,22%-ға төмендесе, запастар мен шығыстар құны 31,05% төмендеді.

 

Кесте 7 -2010-2011 жылдардағы «PERFECT»  ЖШС-нің дебиторлық қарызын талдау

 

Бап атауы	2010ж		2011ж		Ауытқу(+,-)
	Сома, тг	Үлес салмақ	Сома, тг	Үлес салмақ
Алынуға тиісті шоттар	138071	91,19	1332342	93,18	-5709
Басқа дебиторлық қарыз	13330	8,81	9692	6,82	-3638
Барлығы	151381	100	142034	100	-9347
Көзі: 2011жылғы «PERFECT»ЖШС-нің жылдық қортынды есебі.

 

     Дебиторлық  қарыз кәсіпорын активтерінің  негізігі бөлігі болып табылады. Дебиторлық қарыз жағдайын талдау №7 кестеде көрсетілген.

     Кесте мәліметтері  бойынша сатып алушылар мен  тапсырыс берушілермен есеп айырусулар  негізгі бөлікті құрайды. Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қарыздары қарыздардың жалпы сомасынан  2010 жылға 91,19% және 2011 жылға 93,18% құрайды. Дебиторлық қарыздың  9347 теңгеге немесе 6,2% төмендеу қаржылық тұрақтылық өсуін көрсетеді.

 

Кесте 8- «PERFECT»  ЖШС-нің қызметінің қаржылық нәтижелері көрсеткіштерінің және   деңгейінің талдауы (теңге)

 

Көрсеткіш	2010 жылы	2011 жылы	Ауытқу +; -	Өсу қарқын %
Қызметті өткізу табысы ( ҚҚС-сыз )	38,584,626	45,880,679	7,296,073	118.9
Өткізілген өнімнің өзіндік  құны (жұмыстар, қызмет көрсету)	25,177,088	26,823,392	1,646,306	106.5
Жалпы табыс	13,407,538	19,077,287	5,649,749	142.1
Кезең шығысы	8,539,575	7,296,713	-1,242,862	85.4
Негізгі қызметтің табысы (зияны)	4,867,963	11,760,574	6,892,611	241.6
Негізгі емес қызметтің нәтижесі	899,054	481,371	-417,653	53.5
Заңдық тұлғаның табыс салығы	- 2,908,308	- 3,600,874	-692,566	123,8
Салық салғаннан кейінгі кәдімгі  қызметтің табысы (зияны)	2,858,679	8,641,071	5,782,392	305,3
Төтенше жағдайлардың табысы (зияны)	-	-1,707	- 1,707	-
Бөлінбеген табысты реттеу (жабылмаған зиянды)	-	3,078,399	3,078,399	-
Бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян)	2,858,679	11,697,765	8,839,086	409.2
Көзі: 2011жылғы «PERFECT»ЖШС-нің жылдық қортынды есебі.

 

Өткізуден түскен табыстың  өсуі 18.9% кездегі, көрсетілген қызметтің  өзіндік құнының өсуі 6.5% - ті құрады және кезеңнің шығыстары базалық  кезеңмен  салыстыру бойынша  14.6% - ке төмендеді.

Бөлінбеген  табыс келесідей  өзгеріс факторларының  ықпалында  болады:   негізгі қызметтің табысы,  негізгі емес қызметтің  табысы,  корпоративті табыс салығының сомасы,  төтенше  жағдайлар  табысы және басқа қызметтер  табысы.  Кесте 1 – ден байқағанымыздай,  бөлінбеген  табыс 2011  жылы 2010 жылмен салыстырғанда  8,839,076 тенгеге артты.  Мұндай  артуға негізінен негізгі қызметтің табысының жоғарылауы және  өткізілуден сырт  операциялар бойынша түскен табыс ықпал етті, жәнеде негізгі емес қызметтің табысының төмендеуі есебінен жалпы  нәтиже  417,653  тенгеге төмендеді.

 

 

 

Кесте 9 - «PERFECT»  ЖШС-нің 2010-2011 жылдардағы рентабельділік көрсеткіштері

 

Көрсеткіш атауы	Есептеу	Көрсеткіш мәні		Өзгеріс мәні
		2010ж	2011ж
Өнім рентабельділігі	(Таза табыс/өткізуден табыс)*100	40,28	45,06	+4,78
Жалпы рентабельділік	(салық салудан бұрын  қарапайым қызметтен табыс/өткізуден  түскен табыс)*100	44,56	43,27	-1,29
меншік капитал рентабельділігі	(таза табыс/меншікті капитал)*100	53,37	59,74	+6,37
Экономикалық рентабельділік	(таза табыс/баланс)*100	32,79	38,17	+5,38
Қор рентабельділігі	(таза табыс/ұзақ мерзімді  активтер)*100	37,1	41,92	+20,87
.Негізгі қызмет рентабельділігі	(негізгі қызметтен  табы/өткізілген өнімнің өзіндік  құны)*100	93,79	91,11	-2,68
Көзі: http://www. «PERFECT» .ru/

     «PERFECT» ЖШС-нің рентабельділігін сипаттайтын көрсеткіштерді есептеу келесі тұжырымдар жасауға мүмкіндік береді. Сонымен, таза табыс бойынша өнім рентабельділігін есептегенде, есеп беру кезеңінде әр бірлік бойынша өткізілген қызмет үшін 4,7% таза табыстың өсуі анықталды. Алайда, жалпы рентабельділік 1,29%-ға төмендеген.

     Меншікті  капитал рентабельділігін есептеу 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы «PERFECT»  ЖШС-нің иелері салған әр ақшалай бірлік таза табысты 6,37%-ға көбірек тапқан.

    Экономикалық  рентабельділікті есептеу кезінде келесі анықталды: 2010 жылмен салыстырғанда 2010 жылы кәсіпорынға қаражаттарды табу кезіне тәуелсіз табыстың 1 ақшалай бірлігін алу үшін ақшалай қаражаттар 5,38%-ға көбірек қажет.

     Қор рентабельділігін  есептеу кезінде анықталатын негізгі құралдар мен басқа да ұзақ мерзімді активтерді пайдалану тиімділігі 20,87%-ға өсті.

     Негізгі  қызмет рентабельділігін есептеу  өткізуден табыстың төмендеуін  көрсетті, 1 теңге шығысқа келетін 2010 жылмен салыстырғанда 2,68%-ға төмен.

     Өткізілген талдау негізінде кәсіпорын қызметінің жағымды және жағымсыз жақтарын көрсетуге болады.

«PERFECT»  ЖШС-нің қызметінің жағымды жақтары келесілер болып табылады:

- жұмыс тәжірибесі  үлкен мамандардың жоғары дәрежелілігі;

- негізгі өнімді өндіру  және өткізу процесінің ұйымдастырылғандығы;

- өндірілетін өнімнің  жоғары сапасы;

- кәсіпорынның қаржы  шаруашылық қызметін әрқашан  жетілдіру.

     Шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметінің жағымсыз жағы:

- ұзақ мерзімді активтердің  жоғары үдемелі салмағы және оның сомасының өсуі кәсіпорынның меншік қаражаттарын ағымдағы активтерге емес, айналымнан тыс активтерге салатынын куәландырады.

 

 

2.2 «PERFECT»  ЖШС-нің қаржылық жағдайын талдау әдістері

 

Қаржы есептемесін талдау  қаржылық  талдауды  жүргізудің негізінде жатыр.  Қаржылық  талдаудың  мақсаты:  кәсіпорынның ағымды  және келешекті қаржылық күйін  бағалау;  кәсіпорынның өркендеуінің мүмкінділікті және тиімділікті  қарқындылығын, олардың қаржылық қамтамасыз  етілу  жаіғасымынан бағалау;  қаражаттың  қол жетерлік көздерін  айқындау  және оларды  жаңғыртудың мүмкіншілігі  мен тиімділігін бағалау;  капиталдар нарығындағы  кәсіпорын жағдайын  болжау.

Қаржылық  талдаудың  негізгі  міндеті, кәсіпорынның қаржылық  күйінің, оның кірісі  мен залалының, активтері  мен пассивтері құрылымындағы өзгерістерінің, дебиторлар  мен несиегерлермен есептесуінің объективті және  дәл  көрінісін  беретін, өзекті  параметрлердің біршама мөлшерін  алу  болып  табылады. 

Талдау мақсаты,  талдамалық  міндеттердің белгілі  бір өзара  байланысқан жиынтығын шешу нәтижесінді жүзеге  асады.  Талдамалық  міндеттер -  талдауды  жүргізудің ұйымдастыру,  ақпараттық,  техникалық  және  әдістемелік мүмкіндіктерін ескерумен,  талдау  мақсатын  нақтылауды көрсетеді.  Шаруашылық жүргізуші субъектілернің қаржылық қызыметін бағалау бухгалтерлік есеп – қисап негізінде жүзеге асады. Қаржылық  есеп берудің талдамалы  оқылымының негізгі принципі – ол   дедуктивтік  әдіс,  яғни   жалпыдан  жекеге.  Бірақ,  ол  көп рет  қолданылуы  керек.   Мұндай талдауды жүргізу кезінде шаруашылықтық факторлар мен уақиғалардың  тарихи  және  логикалық тізбектілігі,  алынған бағыт пен күштер  және олардың әрекеттер нәтижелеріне ықпалы қайта туындайды.

Қаржылық  талдау сыртқы  және  ішкі  болып  екіге  бөлінеді.  Сыртқы қаржылық  талдаудың  ерекшеліктері  болып  табылатындар:

• кәсіпорынның  қызметі  туралы  ақпаратты қолданушылардың, талдаудың  субъектілерінің  көптілігі;
• талдаудың  субъектілерінің  мақсаттары  мен  мүдделерінің  әртүрлілігі;
• талдаудың,  есептеу және  есеп – қисап  жүргізу стандарттарының типтік  әдістемелерінің  болуы;
• талдаудың  тек қана көпшілікке бағдарлануы, кәсіпорынның  сыртқы  есеп - қисабы;
• алдыңғы  фактордың  салдары  ретіндегі  талдау  міндетінің  шектелуі;
• кәсіпорынның  қызметі  туралы  ақпаратты қолданушылар  үшін  талдаудың  нәтижелерінің  максималды  ашақ  болуы.

Тек қана бухгалтерлік  есеп – қисаптың  деректеріне  негізделетін қаржылық  талдау,  кәсіпорыннан тыс жерде  оның  мүдделі  контрагенттерімен, меншіктенушілермен  немесе  мемлекеттік  органдармен  жүргізілген сыртқы  талдау  сипатын  алады.  Бұл  талдау  шаруашылық  жүргізетін  субъектінің  барлық  табысты  құпияларын  ашуға  мүмкіндік  бермейді.

Көпшіліктік қаржылық  есеп – қисаптың  деректері  бойынша, кәсіпорынның серіктестерімен  жүргізілген сыртқы  қаржылық  талдаудың негізгі мазмұнын  құрайтындар:

• табыстардың  абсолюттік  көрсеткіштерін  талдау;
• пайдалылықтың  салыстырмалы  көрсеткіштерін  талдау;
• кәсіпорынның қаржылық  күйін, нарықтық  тұрақтылығын, баланстың  өтімділігін, төлем  қабілеттілігін талдау;
• қарыз капиталдың қолданылуының  тиімділігін  талдау;
• кәсіпорынның қаржылық  күйінің экономикалық диагностикасы  және эмитенттердің  рейтингтік бағасы.

«PERFECT»  ЖШС-нің қызметі туралы  әрқилы  экономикалық  ақпараттар және  осы  қызметтерді талдаудың көптеген  әдістері  бар. Қаржылық  талдауды қаржылық  есеп – қисаптың  мәліметтері бойынша талдаудың классикалық әдісі деп атайды.  Ішкі шаруашылықты қаржылық талдаудың негізгі мазмұны басқаруды оптималдау (үйлестіру) үшін маңызы бар басқада аспектілермен толықтырылуы  мүмкін,  мысалы капиталды авансылаудың тиімділігін талдау, шығынның, айналымның және пайданың өзара байланысын талдау сияқты. 

 «PERFECT»  ЖШС-нің қызметінің қаржылық нәтижелері көрсеткіштер  жүйесінде өз орынын табады.  Шаруашылық жүргізуші субъектілернің қызметінің қаржылық нәтижелерін талдауға міндетті элементтер  ретінде зерттеу кіреді, біріншіден,  ағымды  талданған   кезеңдегі әрбір көрсеткіштің  өзгерістері;  екіншіден,  сәйкес көрсеткіштердің құрылымдарын және олардың  өзгерістерін  зерттеу;  үшіншіден,  бірқатар  есеп беру  кезеңдеріндегі  қаржылық  нәтижелердің  өзгеру  динамикасының  қорытындыланған  түрін  зерттеу.