Қосылған құнға салық салудың әрекет ету мәселелері және жетілдіру жолдары

Салық салынатын айналымның салмағы =620 000*100/700 000=88,6%

Өткізу бойынша есептелген ҚҚС =60 000 теңге

Алған тауарлар бойынша  есептелген ҚҚС =25200 теңге

Рұқсат етілген есепке жатқызу сомасы =25200*88,6/100=22327 теңге

Бюджетке төленетін  ҚҚС сомасы =60 000-22327=37673 теңге

 

 

Салық салынатын импорт бойынша қосылған құнға салық  мөлшерлемесі салық салынатын импорт мөлшерінің 12 пайызына тең болады. Салық салынатын импорт мөлшеріне кеден заңнамасына сәйкес белгіленетін импортталатын тауарлардың кедендік құны, сондай-ақ қосылған құнға салықты қоспағанда Қазақстан Республикасына тауарлар импорты кезінде салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомасы кіріктіріледі.

Жеке тұлғалар оңайлатылған тәртіппен өткізілетін тауарлар импорты кезінде қосылған құнға  салық жиынтық кеден төлемнің құрамында төлей алады, оның мөлшері  Қазақстан Республикасының кеден  заңнамасына сәйкес анықталады.

Салық кезеңі мыналар: қосылған құн салығы бойынша салық кезеңі күнтізбелік ай болып табылады, егер алдыңғы тоқсан үшін бюджетке төленуге тиіс қосылған құн салығының орташа айлық сомасы 1000 айлық есептік  көрсеткіштен кем болса, онда салық  кезеңі тоқсан болып табылады, егер күнтізбелік ай ішінде есепке жатқызылған қосылған құн салығының сомасы есептелген салық сомасынан асып түскен жағдайда, қосылған құн салығын төлеуші дербес айқындаған күнтізбелік ай не тоқсан салық кезеңі болып табылады, ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимін қолданатын қосылған құн салығын төлеушілер үшін аталған арнаулы салық режимінің күші қолданылатын қызметті жүзеге асырудан бюджетке төленуге тиіс қосылған құн салығы бойынша салық кезеңі салық жылы болып табылады.

Салық декларациясы мыналар: қосылған құн салығын төлеуші  әрбір салық кезеңі үшін бойынша  декларацияны салық кезеңінен кейінгі  айдың 25-інен кешіктірмей табыс етуге міндетті, ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимін қолданатын қосылған құн салығын төлеушілер әр тоқсан үшін қосылған құн салығы бойынша декларацияны есепті тоқсаннан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей табыс етуге міндетті, декларациямен бірге салық кезеңі ішінде сатып алынған тауарлар бойынша шот-фактуралардың тізілімі табыс етіледі. Шот-фактуралар тізілімінің нысанын уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Қосылған құн салығын  төлеу мерзімдері мыналар: қосылған құн салығын төлеуші қосылған құн салығы бойынша декларацияны тапсыру үшін мерзімі белгіленген күнге дейін немесе сол күні бюджетке әрбір салық кезеңі үшін салық төлеуге міндетті, импортталатын тауарлар бойынша қосылған құн салығы уәкілетті мемлекеттік органмен келісім бойынша кеден ісі мәселелері жөніндегі орган белгіленген тәртіппен, кеден төлемдерін төлеу үшін Қазақстан Республикасының кеден заңдарында белгіленген күні төленеді.

Салық органдары егер: импортталатын тауарлар өнеркәсіптік ұқсатуға арналған, су, газ, электр энергиясы  импортталатын тауарлар болып табылған жағдайларда импортталатын тауарларға қосылған құн салығын төлеу мерзімін өзгертеді.Тауарлар экспорты: экспортқа тауарлар өткізу жөніндегі айналымға нөлдік ставка бойынша салық салынады.

Қазақстан Республикасының  кеден заңдарына сәйкес жүзеге асырылатын Қазақстан Республикасының кеден аумағынан тауарлар әкету тауарлар экспорты болып табылады.

Салық салынатын айналым мөлшерi, мәмiле жасасқан тараптары қолданатын бағалар мен тарифтердi негiзге ала отырып, оларға қосылған құн салығын енгiзбей, өткiзiлетiн тауарлар, жұмыстар,  қызмет көрсетулер құны негiзiнде айқындалады.

 Тауарлар өтеусіз  берiлген кезде, айналым мөлшерi, оларға қосылған құн салығы  енгiзілмей, өткiзу бойынша айналым  жасау күнi қалыптасқан бағалар  деңгейi негiзінде айқындалады, бiрақ  олардың баланстық құнынан кем болмауға тиіс.

Тауарларды өткiзу күнiне бухгалтерлiк есепте көрсетiлген тауарлардың құны баланстық құн болып табылады.

 Аванстар мен айыппұл  санкцияларынан басқа, қосылған  құн салығы салынатын өткізілген  тауарлар, жұмыстар, қызмет көрсетулер  бойынша талап ету құқығын беру кезінде, беру жүргізілу бойынша талап ету құқығының құны мен салық төлеушінің алғашқы құжатына сәйкес талап ету құқығын беру күніне борышкерден алынуға жататын талап ету құны арасындағы оң айырма ретінде айқындалады.

Кепiл берушiге кепiлге салынған мүлiктi (тауарды) берген кезде кепiл берушiдегi салық салынатын айналым мөлшерi өткізілетін кепiлдiктегi мүлiк (тауар) құны негізінде, бірақ осы мүлiктi (тауарды) кепiлге беруден алынған заем қаражаты сомасынан төмен емес болып, оған қосылған құн салығы енгiзiлмей, айқындалады.

Тауарды бөлiп-бөлiп төлеу  шарттарымен өткiзген кезде салық  салынатын айналым мөлшерi, шарт талаптарында көзделген барлық тиесiлi төлемдер ескерiле отырып, осы баптың 1-тармағына сәйкес айқындалады.

Yшiншi тұлғалар үшiн  төлеуге байланысты қызмет көрсетулер  кезінде салық салынатын айналымның  мөлшерiне комиссиялық сыйақы қосылады.

Салық салынатын айналым  мөлшерiне акцизделетiн тауарлар бойынша акциз сомалары енгiзiледi.

Тауарларды сатып алу  күні қолданыстағы Қазақстан Республикасының  салық салық заңнамасына сәйкес қосылған құн салығы бойынша есепке жатқызу көзделмеген тауарларды өткiзу кезiнде салық салынатын  айналым мөлшерi тауардың өткiзiлу құны мен баланстық құны арасындағы оң айырма ретiнде айқындалады.

Қосылған құн салығынсыз сатып алынған жер учаскесін  иелену және (немесе) пайдалану және (немесе) оған билік ету құқығын  берген кезде өткізу бойынша айналым  жер учаскелерін өткізу кезіндегі құнның өсімі ретінде айқындалады.

Лизинг алушының негізгі  құрал, жылжымайтын мүлікке инвестициялар, биологиялық активтер ретінде алуына жататын мүлікті, қайтарымды лизинг шарты бойынша берудi қоспағанда, қаржы лизингіне беру кезінде  салық салынатын айналым мөлшері:

1) қаржы лизингінің  шартына сәйкес белгіленген лизингтік  төлем мөлшері негізінде, оған  сыйақы мен қосылған құн салығы  сомаларын енгізбестен, осы көрсетілген айналым жасау күніне;

2) барлық мерзімдік  лизингтік төлемдер сомасының  негізінде, алу мерзімі басталатын күн қаржы лизингінің шартына сәйкес мүлікті лизинг алушыға берген күнге дейін белгіленген сыйақы мен қосылған құн салығы сомаларын енгізбестен, айналым жасау күніне;

3) қаржы лизингі шарты  бойынша алынуға жататын барлық  лизингтік төлемдердің жалпы сомасы, осы шартқа сәйкес өткізу бойынша айналым жасаудың алдындағы күніне келетін салық салынатын айналымдар мөлшерінің сомасы ретінде белгіленетін салық салынатын айналым мөлшері арасындағы айырма ретінде, сыйақы мен қосылған құн салығы сомаларын енгізбестен, айналым жасау күніне айқындалады.

Лизинг алушының (сатушының) негiзгi құрал, жылжымайтын мүлікке  инвестициялар, биологиялық активтер ретiнде алуына жататын мүлiктi қайтарымды лизинг шарты бойынша беру кезiнде  өткiзу бойынша айналым мөлшерi.

Көлік экспедициясының шарты бойынша қызмет көрсету кезінде экспедитордағы салық салынатын айналым мөлшері оның сыйақысы негізінде айқындалады.

Кәсіпорынды мүліктік кешен  ретінде тұтастай сату кезінде салық  салынатын айналымның мөлшері бұрын қосылған құн салығы есепке жатқызылған кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сату кезінде берілген мүліктің:

1) кәсіпорынды сатып  алу-сату шарты бойынша өткізу  құны мен өткізу күніне бухгалтерлік  есеп деректері бойынша берілетін міндеттемелердің баланстық құнына  азайтылған, берілетін активтердің баланстық құны арасындағы оң айырмаға ұлғайтылған;

2) кәсіпорынды сатып  алу-сату шарты бойынша өткізу  құны мен өткізу күніне бухгалтерлік  есеп деректері бойынша берілетін  міндеттемелердің баланстық құнына  азайтылған, берілетін активтердің баланстық құны арасындағы теріс айырмаға азайтылған баланстық құнының негізінде айқындалады.

 Салық салынатын айналымның (оның ішінде оны түзетудің) мөлшерін айқындау жөніндегі ережелер салық салынбайтын айналымның мөлшерін айқындау кезінде де қолданылады.

Комиссия шартының талаптарына  сай келетін жағдайларда тауарларды өткізу, жұмыстарды орындау, қызметтерді  көрсету кезінде комиссионердің салық салынатын айналым мөлшері  оның комиссиялық сыйақысы негізінде айқындалады.

Өткiзiлген тауарлардың, жұмыстардың, қызмет көрсетулердің  құны қандай да бiр өзгерiске түскен жағдайда, салық салынатын айналым  мөлшерi тиiстi түрде түзетiледi.

Салық төлеушiнiң салық  салынатын айналым мөлшерiн түзету:

1) тауарлар толық немесе iшiнара қайтарылған;

2) мәмiленiң шарттары  өзгерген;

3) өткiзiлген тауарлар, жұмыстар, қызмет көрсетулер үшiн  бағалар, өтемақылар өзгерген;

4) бағаны түсірген, сату  бағасын түсірген; 

5) өткiзiлген тауарлар, жұмыстар, қызмет көрсетулер үшiн теңгемен төлеу кезiнде құнының айырмасын алған;

6) Өткізу бойынша айналымға енгізілген ыдыстарды қайтарған жағдайларда жүргізіледі.

Салық салынатын айналымның мөлшерiн түзету бір мезгілде мынадай шарттар сақталған:

1) Түзету жүргізу үшін негіз болып табылатын құжаттар болған;

2) салық салынатын  айналым және қосылған құн  салығы бойынша теріс (оң) мәні  бар қосымша шот-фактура болған  кезде жүргізіледі.

Салық салынатын айналым  мөлшерін азайту жағына қарай түзету осындай тауарларды өткізу, осындай  жұмыстарды атқару, осындай қызметтерді көрсету бойынша бұрын көрсетілген айналым мөлшерінен аспауға тиіс.

Егер өткiзiлген тауарлар, жұмыстар, қызмет көрсетулер үшiн талаптың бiр бөлiгі немесе бүкiл мөлшерi күмәндi талап болып табылса, қосылған құн  салығын төлеушiнің мынадай жағдайларда:

1) күмәндi талаптың туындауына  байланысты қосылған құн салығы  ескерілген салық кезеңi аяқталғаннан  кейiн үш жыл өткен соң; 

2) банкрот деп танылған  дебиторды Заңды тұлғалардың  мемлекеттiк тiркелiмiнен шығару  туралы әдiлет органдарының шешiмi шығарылған салық кезеңiнде қосылған құн салығының сомасын осындай талаптар бойынша азайтуға құқығы бар.

Салық салынатын айналым мөлшерiн түзету осы Кодекстiң 105-бабында аталған жағдайлар сақталған кезде жүргiзiледi.

Күмәнді талаптар бойынша  салық салынатын айналым мөлшерін азайту тауарлар өткізу, жұмыстар орындау, қызмет көрсетулер бойынша бұған  дейін көрсетілген салық салынатын  айналым мөлшері шегінде жүргізіледі.

Өткiзілген тауарлар, жұмыстар, қызмет көрсетулер үшiн төлемақыны қосылған құн салығын төлеушi өзiне берiлген құқығын пайдаланғаннан кейiн алған жағдайда, салық салынатын айналым мөлшерi аталған төлемақы алынған сол салық кезеңiнде көрсетілген төлемақының құнына арттырылуға жатады.

Егер Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын төлеушi болып табылмайтын және қызметін филиалдар, өкілдіктер арқылы жүзеге асырмайтын резидент емес ұсынған жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткiзу орны Қазақстан Республикасы болып табылса, олар жұмыстарды, қызмет көрсетулерді алатын Қазақстан Республикасы салық төлеушiсiнiң айналымы болып табылады және қосылған құн салығы салынуға жатады.

Жұмыстарды, қызмет көрсетулерді алушының салық салынатын айналымының мөлшері, қосылған құн салығынан басқа салықтарды қоса алғанда, жұмыстардың, қызмет көрсетулердің құны негізінде айқындалады.

Қосылған құн салығының сомасы ставканы салық салынатын айналым мөлшерiне қолдану арқылы айқындалады. Алынған жұмыстар, қызмет көрсетулер үшiн төленетiн төлем шетел валютасымен жүргiзiлген жағдайда, салық салынатын айналым валюта айырбастаудың айналым жасалған күнгі нарықтық бағамы бойынша теңгемен есептеледi.

Есептелген қосылған құн салығының сомасы қосылған құн салығы жөніндегі декларация табыс етiлетiн мерзiмнен кешiктiрілмей төленедi.

Қосылған құн салығының төленгенiн растайтын төлем құжаты немесе уәкiлеттi орган белгiлеген нысан бойынша салық органы берген құжат салық сомасын есепке жатқызуға құқық бередi.

 Егер: 

1) берiлген жұмыстар, қызмет  көрсетулер жұмыстар, қызмет көрсетулер  болып табылса; 

2) жұмыстарға, қызмет  көрсетулерге қатысты  сыртқы  сауда мәмілелері бойынша жүзеге  асырылатын тауарлардың импорты ретінде  кедендік ресімдеу жүргізілсе, жоғарыда келтірген ережелерi қолданылмайды. 

Экспортқа тауарлар өткiзу бойынша айналымға нөлдiк ставка бойынша салық салынады.

Қазақстан Республикасының  кеден заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатын Қазақстан Республикасының кеден аумағынан тауарлар әкету тауарлар экспорты болып табылады.

Мыналар:

1) экспортталатын тауарларды  беруге арналған шарт (келiсiмшарт);

2)Тауарлар шығаруды экспорт режимiнде жүзеге асыратын кеден органының белгiлерi бар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының кеден шекарасындағы өткізу пунктінде орналасқан кеден органының белгiсi бар жүктің кедендiк декларациясы тауарлар экспортын растайтын құжат болып табылады.

3) мынадай жағдайларда:

магистралдық құбыр жүйесі бойынша немесе электр беру желілері бойынша тауарларды экспорт режимінде  әкету кезінде;

кезең-кезеңдік декларациялау  рәсімін қолдана отырып, тауарларды экспорт режимінде  әкету кезінде;

уақытша декларациялау  рәсімін қолдана отырып, тауарларды экспорт режимінде  әкету кезінде  кедендік ресімдеуді жүргізген кеден органының белгілері бар жүктің толық кедендік декларациясы;

4) тауардың ілеспе  құжаттарының көшірмелері; 

Тауарларды магистралдық құбыр жүйесі бойынша немесе электр беру желілері бойынша экспорт режимінде әкеткен жағдайда, тауардың ілеспе құжаттары көшірмелерінің орнына тауарларды қабылдап алу-тапсыру актісі табыс етіледі;

5) зияткерлiк меншiк  құқығын қорғау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттік органның зияткерлік  меншiк объектiсiне құқығы туралы, сондай-ақ зияткерлік меншік объектісін экспорттаған жағдайда, оның құнының растамасы тауарлар экспортын растайтын құжаттар болып табылады.