Автор работы: Пользователь скрыл имя, 24 Ноября 2013 в 12:02, курсовая работа
Меншік нысандарының трансформациялануы және әлеуметтік-еңбектік қатынастардың екі жаңа субъектілері – жұмыс берушілер мен жалдамалы жұмысшылардың қалыптасуы сияқты белгілермен сипатталатын Қазақстан Республикасындағы нарықтық өзгерістердің жаңа кезеңі еңбек ақы сияқты көптеген экономикалық категорияларға дәстүрлі қалыптасқан көзқарастарды қайта қарастыруды талап етеді.
КІРІСПЕ....................................................................................................................5
1. Нарық жағдайындағы еңбек ақы төлеуді ұйымдастырудың теориялық негіздері
Еңбек ақы төлеуді ұйымдастырудың функциялары мен
қағидалары..............................................................................................................8
Еңбек ақы төлеуді ұйымдастырудың нысандары мен жүйелері............................................................................................................13
Қазақстан Республикасында еңбек ақы төлеуді мемлекеттік реттеу................................................................................................................18
2. «Арыстан» жшс-де еңбек ақы төлеуді ұйымдастыруды талдау
2.1 Қазақстандағы еңбек ақы төлеудің деңгейі мен серпінін талдау......................................................................................................................24
2.2 «Арыстан» ЖШС-нің технико-экономикалық сипаттамасы...........................................................................................................32
2.3 «Арыстан» ЖШС-де еңбек ақы төлеуді ұйымдастыруды талдау......................................................................................................................39
3. Нарық жағдайындағы еңбек ақы төлеу жүйесін жетілдіру жолдары
3.1 Еңбек ақы төлеуді ұйымдастырудың шет ел тәжірибесі...............................................................................................................46
3.2 «Арыстан» ЖШС-де еңбек ақы төлеуді ұйымдастыруды жетілдіру жолдары..................................................................................................................51
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................56
Әдебиеттер тізімі...................................................................................................58
- Еңбек ақының ынталандырушы
функциясын орындауға
- Макроэкономикалық үрдіске әсер ету;
- Еңбек ақының минималды
ставкаларын бекіту;
Еңбек ақының мемлекеттік
реттеу қажеттілігі Қазақстан
Біздің елімізде орташа номиналды
жалақының тұрақты өсуі байқалады.
Мұнда көбіне негізінен еңбекақы
және сыйақы төлеуге негізделген.Төменде
көрсетілген кестеде орташа жалақының
динамикасы соңғы жылдары материалдық
өндіріс және қызмет көрсетумен тығыз
байланысты.
Қазақстанда еңбек ақы төлеу ортасындағы реформаның негізі, ол күш ауырлықтың ортасы еңбек қатынастарының келісім-шарттық реттеу және азаматтық-құқықтық заңнамамен сақтауы болу керек.
«ҚР еңбек туралы
заңы» 1999 жылы құрылып 2005 жылдың
1 қаңтарынан бастап күші
2 – сурет - Қазақстанда
еңбек ақы төлеуді
Сонымен бірге осы кодекс
Қазақстан Республикасында
Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы мынадай уақытқа қысқартылады:
Қызметкер мен жұмыс берушінің келісімі бойынша жұмысқа орналасқан кезде, сондай-ақ жүкті әйелдердің, он төрт жасқа дейінгі баласы бар (он алты жасқа дейінгі мүгедек баласы бар) ата-аналарының (қамқоршысының, қорғаншысының) біреуінің, сондай-ақ медициналық қорытындыға сәйкес отбасындағы науқас отбасы мүшесіне күтім жасайтынадамның өтініші бойынша толық емес жұмыс күні немесе толық емес жұмыс аптасы белгіленуі мүмкін.
Жұмыс уақытының барынша ұзақтығы 36 сағаттық жұмыс аптасы кезінде – 8 сағаттан, ал 30 сағаттық және одан да аз жұмыс аптасы кезінде – 6 сағаттан асыруға болмайды.
Түнгі уақыттағы жұмысқа
22 сағаттан таңғы 6 сағатқа дейінгі
уақыт жатады. Жұмыстың ұзақтығы түнгі
уақытта бір сағатқа
Ең төменгі жалақы ең төменгі күнкөріс негізіндегі тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңмен Қазақстан Республикасының барлық уақытына белгіленеді.
Ең төменгі жалақы мөлшеріне
қосымша төлем мен үстем
Ең төменгі күнкөріс көлемі жағынан бір адамға қажетті ең төменгі тұтыны қоржынына тең ең төменгі ақшалай табыс. Ең төменгі күнкөрісті есептеу тәртібі және оның көлемі Қазақстан Республикасының заңымен белгіленеді.
Қазіргі уақытта кәсіпорында жалақының қорын мемлекеттік реттеу ретінде әлеуметтік салық орын алады. Оны кәсіпорындар, құрылымдық бөлімшелер, ерекше кәсіпорындар, заңгерлер төлейді.
ҚР жаңа Салық кодексіне
сәйкес оның мөлшері 26%-дан 22% дейін
төмендеді. бірақта Президенттің ҚР
үкіміндегі жолдауында 1.07.2001жылы қосылған
салығы 20-дан 16%, ал әлеуметтік салық 21%-ға
төмендеді. бұл адал жалақы беруге жол
береді және ҚҚС мөлшерін төмендету
отандық тауар өндірушілерге
өз табыстарын айналмалы құралдарға
бағыттауға ұсынады. Жеке кәсіпкерлер
салықты 3 айлық есеп көрсеткіші плюс
жұмысшының 2 айлық есеп көрсеткішімен
анықталады. Мұнда салық салу объектісі
ретінде жұмыс берушінің
-Жұмысшылардың зейнетақы қорына төленетін төлемі;
-Кәсіби оқу үшін мемлекеттік бюджеттен төлеу;
-Екі қабат әйелдерге төленетін әлеуметтік ақы
-Іс-сапарға төленетін компенсация
-Вахталық жұмыста
тұрмыс жайды жалға алуға
-Дәрігерлік қызмет үшін материалды көмек.
Мүгедектер жұмыс істейтін арнайы ұйымдарда мүгедектер үшін әлеуметтік салық төлейді.
Еңбек ақы төлеудің тарифтік
жүйесі өзіне: тарифтік ставкаларды (айлық
ақы), тарифтік торды, тарифтік коэффициентті
қосады. Орындалатын жұмыстардың
күрделілігі оларды тарифтеу негізінде
айқындалады. Жұмыстарды тарифтеу және
қызметкерлердің тарифтік разрядтарды
тағайындау жұмыстар мен жұмысшы
кәсіптерінің біртұтас тарифтік-біліктілік
анықтамалығын, басшылық қызметтің, мамандардың
және қызметкерлердің біртұтас біліктілік
анықтамалығын ескере отырып жүргізіледі.
Аталған анықтамалар мен оларды
қолдану тәртібі Қазақстан
Еңбек кодексімен көзделген орташа жалақының мөлшерін айқындаудың барлық жағдайлар үшін оны есептеудің бірыңғай тәртібі белгіленеді. Орташа жалақыны есептеу үшін осы төлем көздеріне қарамастан тиісті ұйымда қолданылатын төлем түрлерінің көзделген барлық жүйелері ескеріледі. Жұмыстың кез-келген режимінде қызметкердің орташа жалақысын есептеу оған нақты есептелген жалақыдан және төлеу алдындағы 12 айда нақты істелген жұмыс уақытынан туындап жүргізіледі.
2 «АРЫСТАН» ЖШС-ДЕ ЕҢБЕК АҚЫ ТӨЛЕУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫ ТАЛДАУ
2.1 Қазақстандағы еңбек ақы төлеудің деңгейі мен серпінін талдау
Еңбек ақы өмір сүрудің басты кепілденген қайнар көзі болып табылуда. Ол 2012 жылы табыстың 71% құрады. Жалпы ақшалай түсімдердің 11,4%-ын әлеуметтік трансфеттер құрайды, сатулардың барлық түрінен түскен табыс-11,1%. Басқа да ақшалай түсімдер көздерінен -6,5%. Осы үшін еңбек ақының динамикасын терең талдау қажет.
Қазіргі уақытта еңбек ақы белгілеудің барлық жүйесі іс жүзінде бөлек алып қаралған жұмыс берушінің іс жүргізуінде болып табылады. Осыған байланысты еңбек ақы жөніндегі процестер стихиялық мінездемеге ие болуда, ал жалақы жұмыс күші бағасы ретіндегі өзінің негізгі қызметін атқаруды қайта-қайта өндіру, ынталандыру және реттеу.
«Маңыздылығы, күрделілігі
жоғары еңбек орташа қоғамдық
еңбекпен салыстырғанда
Мемлекеттің жалақыны аймақтық деңгейде реттеу саясаты территориялық айырмашылықтар мен аймақтық коэффициенттерді белгілеуді анықтаудан тұратыны белгілі, ол негізгі жалақыны толықтырып, әділетті еңбек ақы қағидасын қамтамасыз етеді. Ал жұмыс берушілер мен жұмысшылар рөлі, олар әлеуметтік серіктестік қағидасы негізінде жалақы проблемаларын шешу үшін оларды территориялық өзгешеліктерін біріктіруде жатыр.
Салалық аспектіде еңбек ақы өзгешелігінің талдауы тағы да республикада еңбек ақы көлемінің өзгешеліктерінің тенденциясының күшеюін көрсетеді. Бұны біз 2 кестеден көре аламыз.
(тенге)
Экономикалық қызмет түрлері: |
2010ж. |
2011ж. |
2012ж. |
2011ж % 2010 ж-ға |
2012 ж % 2011 ж-ға |
Орман және балық шаруашылығы |
9567 |
11978 |
17720 |
125,2 |
147,9 |
Өнеркәсіп |
29585 |
33465 |
46786 |
113,1 |
139,8 |
Тау-кен өндірісі |
45594 |
54305 |
66992 |
119,1 |
123,3 |
Өңдеуші өндіріс |
24823 |
30234 |
36780 |
121,7 |
121,6 |
Электр қуат, газ, су өндіру және қайта бөлу |
233369 |
26889 |
32099 |
115,0 |
119,3 |
Көлік және байланыс |
34140 |
41637 |
48663 |
121,9 |
116,8 |
Қаржылық қызмет |
55207 |
64532 |
70784 |
116,8 |
109,6 |
Білім беру |
14406 |
17964 |
23434 |
124,6 |
130,4 |
Жылжымайтын мүліктер жалдау және тұтынушыларға қызмет көрсету |
36624 |
40628 |
57580 |
110,9 |
141,7 |
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер |
12112 |
15195 |
21204 |
125,4 |
139,5 |
Басқа да коммуналдық, әлеуметтік және жеке қызметтер |
24175 |
29510 |
48982 |
122,06 |
162,9 |
Мемлекеттік басқару |
18045 |
26031 |
32323 |
144,2 |
124,1 |
Қонақ үйлер мен мейрамханалар |
40012 |
44905 |
51770 |
110,2 |
115,2 |
Құрылыс |
34470 |
38622 |
55342 |
112,0 |
143,2 |
*ҚР-ның статистика жөніндегі
агенттігінің мәліметтері
Жоғарыдағы мәліметтерге
қарап Қазақстан
2012 жылы бір жұмысшыға шаққанда орташа айлық еңбек ақы 35 367 тенгеге тең болды, бұл өткен жылмен салыстырғанда 24,4 %-ға жоғарылады, яғни нақты көріністе – 15,3%-ға жоғарылады. 3 – сурет - Экономикалық қызмет түрлері бойынша орташа номиналды жалақы
Жалданбалы жұмысшылардың еңбек ақысының жоғарылауы экономикалық қызметтің барлық түрлері бойынша анықталады.Ауыл шаруашылық жұмысшылаындың еңбек ақысы 2012 жылы 2011 жылмен салыстырғанда 47,9 %-ға артты, өнеркәсіп жұмысшылардның-39,8 %-ға, қаржылық қызмет жұмысшыларының – 23,4%-ға, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет жұмысшыларының – 39,5%-ға артты [19].
2012 жылы жалақының жоғарғы деңгейі қаржылық ортада жұмыс істейтін жұмыскерлерде – 70784 тенге немесе елдегі орташадан екі есе үлкен, тау-кен өнеркәсібінде 66992 тенге немесе 1,9% есе, көлік және байланыста 48363 тенге.
Көрсеткіштер |
2010 ж. |
2011ж. |
2012ж. |
2011ж % 2010 ж-ға |
2012ж % 2011 ж-ға |
Қазақстан |
17303 |
20323 |
23128 |
117,4 |
113,8 |
Ақмола облысы |
10170 |
12332 |
14954 |
121,2 |
121,2 |
Ақтөбе облысы |
18125 |
21078 |
23848 |
116,2 |
113,1 |
Алматы аблысы |
11683 |
14278 |
15933 |
122,2 |
111,5 |
Атырау облысы |
35484 |
41570 |
48338 |
117,1 |
116,2 |
Шығыс Қазақстан облысы |
16832 |
18816 |
20099 |
111,7 |
106,8 |
Жамбыл облысы |
10750 |
13437 |
19779 |
124,9 |
147,1 |
Батыс Қазақстан облысы |
20124 |
27122 |
29876 |
134,7 |
110,1 |
Қарағанды облысы |
16222 |
18032 |
19962 |
111,1 |
110,7 |
Қызыл-Орда облысы |
12727 |
14176 |
19928 |
111,3 |
140,5 |
Қостанай облысы |
14160 |
17046 |
16803 |
120,3 |
98,5 |
Маңғыстау облысы |
36325 |
38847 |
44369 |
106,9 |
114,2 |
Павлодар облысы |
17631 |
19695 |
21801 |
111,7 |
110,6 |
Солт. қазақстан облысы |
11823 |
13780 |
15245 |
116,5 |
110,6 |
Оңт. Қазақстан облысы |
11542 |
13635 |
15309 |
118,1 |
112,2 |
Астана қаласы |
22717 |
27658 |
33002 |
121,7 |
119,3 |
Алматы қаласы |
23386 |
28396 |
32622 |
121,4 |
114,8 |