Ұйымның баға саясатын қалыптастыру: кезеңдік басшылық

4-кезең. Баға саясатын таңдау, соңғы бағаны белгілеу

Кәсіпорын бұл кезеңде  бағаны құрау тәсілін таңдап, баға белгілеу туралы шешімін жүзеге асыруға кіріседі. Бұл орайда бағаны құраудың бірқатар нарықтық факторларын ескеру қажет: психологиялық сипаттағы факторлар (тұтынушыларға қатысты), тілекке сәйкес баға  образы, бағаларды диверсификациялау мүмкіндігі. Бұл факторлардың қай-қайсының да  маңыздылығы өз кезегінде  кәсіпорынның өмірлік кезеңдеріне айтарлықтай әсерін тигізетін таңдалған баға  стратегиясына байланысты.

Кәсіпорынның нарықта пайда  болуы кезеңінде,  оның алдында тұратын басты мақсат  — қатаң бәсекелестік күрес жағдайында аман қалу. Бұл жағдайда барынша қолайлысы – жаңа нарыққа ену стратегиясы (жоғарыда  4.1 кестесіндегі стратегия), оны жүзеге асыру үшін бағаны құраудың психологиялық  факторларының  маңызы зор.

• Кәсіпорын көп жағдайда баға белгілеуде «бірінші цифр» тактикасын қолданады. Оның мәні баға дөңгелектелмеген формада белгіленеді, мысалы,  399,99 руб. Бір қарағанда сатып алушының көзі 3 цифрына түседі және  тауар 300 руб. тұратындай әсер қалыптастырады.
• Түтынушы  психологиясын естерудің тағы бір нұсқасы  — бағаның сапа ретіндегі көрінісі —  баға неғұрлым жоғары болса, сапа соғұрлым жоғары болады деген пікір қалыптасқан. Баға белгілеудің бұл нұсқасы әдетте Ресейдің кеңінен қолданылатын тауарлар, мысалы, киімдер мен аяқ киімдер  нарығына тән.
• Үшінші нұсқа — баға тауар мерейінің көрінісі ретінде — тұтынушылардың сән туралы түсінігін, белгілі бір әлеуметтік және кәсіби топтардың пікірлерін қамтиды. Нәтижесінде, тауардың бағасы жоғары болған сайын, тұтынушылар көзқарасы тұрғысынан мерейі жоғары (мысалы, шаштараздық қызметтер ұсыну салондары).

Кәсіпорынның даму кезеңінде пайданы  максимизациялау және кәсіпорынды  жедел дамыту мақсаттары қойылады. Бұл орайда, көбіне, нарықты немесе оның сегментацияларын дамыту стратегиясы (4.3) қолданылады. Тұтынушылардың артық  қаражатын тарту үшін бәсекелестермен  күрес жүргізу кәсіпорынның баға саясатының аса маңызды элементіне айналады. Өнімге соңғы бағаларды  белгілеу туралы шешімнің ерекшелігі – оларды диверсификациялау.

Тұрақтылық кезеңінде  кәсіпорын  нарықтағы өз позиицияларын  нығайтады, жеткілікті түрде бәсекелестікке қабілетті. Сондықтан оның мақсаты – нарық үлесінің өсуі немесе бағаларда көшбасшылыққа қол жеткізу. Мұндай мақсатқа  тілекке сәйкес баға образын құруды қарастыратын нарықтағы позициялар тұрақтылығы стратегиясы (4.2) сай келеді. Көбіне, жеңілдіктер жүйесі  және нарықтағы ең төменгі баға  жарнамасы жиі қолданылады.

Уақыт өте келе, нарықта ҒТП-тен  қалыспай келе жатқан жаңа бәсекелестер пайда болады. Нәтижесінде нарықта  бұрыннан келе жатқан бәсекелестер көнере бастайды. Олар үшін нарықтағы позицияларын сақтап қалу негізгі мақсатқа айналады. Бұл жағдайда  нарықтағы позицияларын тұрақтандыру стратегиясы (4.2)  қолданылады, бірақ кәсіпорын баға образын құруға емес (осының алдындағы кезеңдегідей), оны сақтауға  басты назар аударады. Бұл орайда басшылық кәсіпорынды жаңарту туралы ойластыра бастайды.

Қайта жаңару кезеңінде кәсіпорын  өз қызметін жаңартуға және дамытуға бағытталған шаралар жүргізеді, олардың бірі жаңа баға саясатын қалыптастыру болып табылады. Ол үшін бұрыннан белгілі  жаңа нарыққа ену (4.1)  және нарықты немесе оның сегментацияларын дамыту (4.3) стратегиялары қолданылады. Өнімге соңғы бағаны белгілеу туралы шешім таңдалған стратегияларға сәйкес қабылданады.

Осылайша, баға саясатын қалыптастырудың  барлық  кезеңдерінен өткен кәсіпорын шығарылатын өнімге баға бекіту туралы соңғы шешімді көптеген  факторларды ескеріп қабылдайды: өнім сатылатын нарықтың типі, кәсіпорынның мақсаттары мен міндеттері;  маркетингтік шаралар жүргізу мүмкіндіктері, нарықтағы бәсекелестік күрес деңгейі және т.б. Дұрыс қалыптасқан  баға саясаты өнімнің және кәсіпорынның нарықтағы бәсекелестікке қабілеттілік деңгейін көтеруге бағытталған қарқынды процесс болып табылады.

Қорытындылар

1. Ұйымның(кәсіпорынның) баға саясаты  көбіне оның өз қызметін жүзеге асыратын нарықтың типіне байланысты (жетілген бәсекелестік, монополиялық бәсекелестік, олигополия және таза монополия нарығы).
2. Жетілген бәсекелестік нарығында баға өндірістің шектеулі шығындарына тең болуы, тұтынушылық сұраныспен сәйкес келген жағдайда шектеулі табыс  орташа шығындардың ең төменгі мәніне тең болуы негізінде белгіленеді.
3. Монополиялық бәсекелестік, олигополия және таза  монополия нарығында бағаны құрау мүмкіндігінше түрлі топтағы тұтынушылардың артық қаражатын жаулап алуды көздейді.
4. Баға саясатын қалыптастыру процесі бірқатар кезеңдерден өтеді: мақсаттарды айқындау; бағаны құрайтын  факторларды талдау; бағаны құрау тәсілдерін таңдау; баға  стратегиясын таңдау және соңғы бағаны белгілеу.
5. Баға саясаты нұсқасын таңдауға, атап айтқанда, баға саясатына кәсіпорынның өмірлік кезеңдері әсерін тигізеді: кәсіпорынның нарықта пайда болуы, кәсіпорынның дамуы, қызметінің тұрақтылығы, ескіруі, жаңаруы.
6. Баға саясаты құрамындағы баға  стратегиясы бағаны белгілеудің кейбір факторларына сүйенеді: жаңа нарыққа ену стратегиясы  психологиялық  факторларды ескереді; нарықты немесе оның  сегментацияларын  дамыту стратегиясы бағалар  диверсификациясын көздейді; нарықта позиицияларды тұрақтандыру  стратегиясы тілекке сәйкес баға образын құруға бейімделеді.
7. Фирманың баға саясаты: баға белгілеу кезеңдері, әдістері, стратегиялары [8 бет]
8. 1. Өмірде баға белгілеудің мынадай мақсаттары қойылады: 
   • Нарықта қалуды қамтамасыз ету; 
   • Пайданы мейлінше молайту; 
   • Нарық үлесін жаулап алу; 
   • Тауар сапасы бойынша берілген нарықта жетекші орынды алу. 
   Көтерме саудамен айналысатын ірі саудагерлерді, фирманың өндірістік мүмкіндіктерін пайдалану, тауар имиджін жасауда баға белгілеудің мақсаттары болуы мүмкін. 
   Қазақстанның нарықтық қатынастарға өткен бастапқы кезеңінде көптеген фирмалардың баға белгілеудегі басты мақсаты –нарықта сақталып қалуды қамтамасыз ету болса, қазіргі жағдайда күнделікті ағымдағы пайданы мейлінше молайту мен нарық үлесін жаулап алу алға шықты. 
   Кәсіпорындардың экономикалық жағдайы жақсарса, баға белгілеудің де мақсаттары өзгереді.Ағымдағы пайданы молайту жаңа, беделді, стандартты емес тауарлар өткізілген кезде ғана баға белгілеудің мақсаты бола алады. 
   Егер нарықта бәсеке деңгейі едәуір жоғары болса, көбіне баға белгілеудің мақсаты –нарық үлесін жаулап алу деп қабылданады. Мұндай жағдайда бәсекелестік бағаларға ерекше көңіл бөлінеді. Бірақ, нарық жағдайларына үнемі бейімделіп отыру баға дифференциясының болмауына әкеледі. 
   Фирма белгілі бір көрсеткіштері бойынша нарық лидері болғысы келеді, бұл оның шығындарын азайтып, пайда алуға көмектеседі.Өнім сапасын жоғарылату көптеген шығындарды талап етеді, әйтсе де бұл шығынның орны тұтынушы сапалы, озық тауарды жоғары бағамен сатып алуға әзір болғандықтан, тез толады. 
    
   2. Фирма басшылары бағаны есептеудің әдістерін таңдап, ең жоғары және төмен бағаның ықтималды деңгейін бекітеді. Бағалық стратегия шығынға, сұранысқа, бәсекеге, тауардың өмірлік цикл кезеңіне негізделіп, айқындалуы мүмкін. 
   Нарық түрін бағалау фирма стратегиясын жасаудағы нақты бір әдісті таңдауының маңызды шарты болып табылады.нағыз бәсеке нарығы (полиполия) белгілі бір өнімді сатып алатын және сататын көптеген сатып

 

 

 

 

 

 

 

Баға нарықтық шаруашылық категориясы ретінде

02.02.2012 aslan

Скачать/Жүктеу

МАЗМҰНЫ 
АҢДАТПА 
ДИДАКТИКАЛЫҚ ЖОСПАР 
1.1 Бағақалыптастырудың теориялық негіздері 
1.2 Баға функциясы 
1.3 Бағаның жіктелуі

2.1 Баға құрамындағы өзіндік  құн 
2.2 Баға құрамындағы пайда 
2.3 Баға құрамындағы салықтар 
2.4 Бағадағы үстемелер мен шегерімдер

3.1 Бағаны есептеу схемасы 
3.2 Баға саясатының мақсаты 
3.3 Бағақалыптастыру стратегиясының түсінігі 
3.4 Бағақалыптастыру стратегиясының түрлері

ӨЗДІК ЖҰМЫСҚА ТАПСЫРМА 
ГЛОССАРИЙ 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
РЕФЕРАТ ТАҚЫРЫПТАРЫ 
ЕМТИХАНҒА АРНАЛҒАН СҰРАҚТАР

МАЗМҰНЫ 
АҢДАТПА 
КУРС: БАҒА ЖӘНЕ БАҒА ҚҰРУ

Берілген ЮНИТАДА «Баға  және баға құру» курсынан баға құрудың  әдістері және стратегиясы, бағаның  қарым- қатынасы, қаржы және құнсыздану, еңбек рыногында және капитал  активінің процессіндегі баға құру, шетелдік және әлем бағасын айналдыру  денгейі көрсетілген. Сондай-ақ «Баға  және баға құру» курсы оқу пәндерінің арасында өте маңызды рөл ойнайды, Қазақстанның қаржы-несие жүйесінде  жоғары білікті мамандарды құрады. Осы курс барысында қазіргі баға құру және оның негізгі әдістері көрсетілген, рынок экономикасында баға құрудың  ролін анықтаған, негізгі экономикалық көрсеткіштерде баға құру қатынасы көрсетілген.С.Аманжолов атындағы ШҚМУ студенттеріне арналған

ДИДАКТИКАЛЫҚ ЖОСПАР

1.1 Бағақалыптастырудың  теориялық негіздері.  Баға және баға қалыптастыру мәселелері. Баға теориясында  негізгі екі бағыт: шығындық, нарықтық.

1.2 Баға функциясы. Баға өлшеу,  есептік, реттеуші, ынталандырушы,  үлестіру (қайта үлестіру) және де  өндірісті ұтымды орналастыру  критерииі функциялары.

1.3 Бағаның жіктелуі.Саудалық баға және көтерме баға. Коммерциялық баға. Тауарлық аукцион бағалары . Биржалық котировкалар. Сауда-саттық бағасы. Тұрақты баға.Маусымдық баға . Сатылы баға.

2.1 Баға құрамындағы өзіндік  құн.

Өзіндік құн. Өндіріс көлеміне байланысты кәсіпорынның (фирманың)  шығындарының екі түрі– тұрақты және өзгермелі. Калькуляция.  Калькуляциялану кезінде өнімнің өзіндік құнына ену әдісі бойынша шығындар — тура және жанама.

2.2 Баға құрамындағы пайда. Пайда.  Рентабельділік деңгейі

2.3 Баға құрамындағы салықтар. Салықтар. Әлеуметтік салық. Қосымша құн салығы.  Акциз ұғымдарына анықтама.

2.4 Бағадағы үстемелер мен шегерімдер. Өндіруші-кәсіпорынның үстемесі. Көтерме  сауданың үстемесі (жабдықтаушы-өткізу  үстемесі). Саудалық үстеме. Шегерімдер. Қолма-қол төлем үшін шегерімдер. Жылдам төлемдер үшін шегерімдер. Жеңілдетілген баға. Тауарды кешендік  сатып алудағы шегерімдер. Сатып  алынатын тауарлардың көлемі  үшін шегерімдер (кумулятивті емес). Айналым үшін шегерімдер немесе  бонустік шегерімдер (кумулятивті). Прогрессивті шегерімдер. Дилерлік  шегерімдер. Арнайы шегерімдер. Сатуды  ынталандыру үшін шегерімдер. Экспорттық  шегерімдер .Мерзімдік шегерімдер. Фирмадан бұрын сатып алынған  тауарды қайтарғаны үшін шегерімдер. Бұрын қолданған құрал-жабдықтарды  сатудағы шегерімдер. Жасырын шегерімдер. Сервистік шегерімдер. Клубтік шегерімдер.

3.1 Бағаны есептеу схемасы. Бағақалыптастыру мақсаттары мен міндеттерін анықтау. Сұранысты анықтау. Өндіріс шығындарын бағалау.    Бәсекелестер тауар бағасы мен сапасын талдау.   Бағақалыптастыру әдісін таңдау.  Бастапқы бағаны есептеу. Қосымша факторларды есептеу. Соңғы бағаны бекіту.

3.2  Баға саясатының мақсаты. Фирманың әрі қарай  өмір сүруі. Пайда максимизациясы. Өткізуді максималды түрде ұлғайту. Сападағы лидерлік.  Жаңа нарықтарға шығу.  Инвестициядан қажетті қайтарылымдыққа бағытталған бағаны бекіту.

3.3 Бағақалыптастыру стратегиясының  түсінігі. Сараланған бағақалыптастыру стратегиясы. Бәсекелестік бағақалыптастыру стратегиясы. Ассортиментік бағақалыптастыру стратегиясы.

3.4 Бағақалыптастыру стратегиясының  түрлері. Жоғарғы баға стратегиясы.  Орта баға стратегиясы (бірқалыпты бағақалыптастыру). Төменгі баға стратегиясы (нарыққа ену стратегиясы). Кешендік сатуды ынталандыру стратегиясы (шығындық лидер). Қосымша тауарлар стратегиясы. «Лидер соңынан еру» стратегиясы. Мәртебелі баға стратегиясы. Шығындық көзқараспен байланысты тауарлар. Сұраныс көзқарасымен байланысты тауарлар бағасының стратегиясы. Баға бекітудегі қызметтерді үйлестіру стратегиясы. Бағалық дискриминация стратегиясы. Мақсаттық баға стратегиясы (мақсатты пайда). «Байланыстырылған бағақалыптастыру стратегиясы». «Өзгермейтін баға» стратегиясы. Нольмен аяқталмаған немесе психологиялық баға стратегиясы. Бағалық жолақ стратегиясы.

1.1 Бағақалыптастырудың  теориялық негіздері

Бағалар және бағақалыптастыру нарықтық экономиканың шешуші, маңызды элементтерінің бірі.

Баға  тауарлық-ақшалай қатынастардың барлығына қатысты болып табылады.

Баға – сатып алушының тауарды  сатып алуға, ал өндірушінің сатуға дайын ақшалай сомасы. Сатып алушы  тауарды ақшалай бірлікте көрсетілген  тауар құндылығы оның бағасынан  жоғары болғанда сатып алады (1 Сурет.).

Тауар құндылығы
Өзіндік құн	Пайда	Сатып алушыныңолжасы
Тауар бағасы

1 Сурет. Тауар бағасы мен құндылығының қатынасы.

Сатушы үшін баға еңбек үшін, оның пайдасының шамасына, өмір сүру қабілеттілігіне әсер ететін сый-ақы болып табылады. Ол өндіріс құрылымына, нарықтағы фирма үлесіне әсерін тигізеді.

Баға – айырбас үдерісіндегі тауардың (қызметтің) құндылығының (мәнінің) ақшалай көрінісі. Тауар (қызмет) құндылығы оған баға бекіту кезеңіндегі сұраныс және ұсыныс факторларымен анықталады.

Баға және баға қалыптастыру мәселелері экономикалық теорияның ең қиын бөлімдеріне  және экономиканы басқару тәжірибесінің ең маңызды компоненттеріне жатады.

Нарықтық экономика жағдайында бағалар экономиканы реттегіш функцияларын атқару керек, онда бағаны қалыптастырушы факторлар кешені, экономиканың дамуының заңдылықтары мен тауар нарығының конъюнктурасы шоғырлануы керек.

Бағалардың табиғи мәнін айқындау мәселесі оның теориялық негіздерін, мағынасын қарастыруда өте маңызды роль атқарады.

Баға теориясында  негізгі екі бағыт бар:

- шығындық,  оның негізінде өндірушілердің жиынтық шығындар  (тұрақты  және ауыспалы) есебі жатыр;

- нарықтық (құндылық), оның негізінде тұтынушылық мінез-құлық пен  сұраныс жатыр.

Бағалар динамикасы 2 маңызды факторлар әсерінен қалыптасады: стратегиялық және тактикалық.

1.2 Баға функциясы

Баға өлшеу, есептік, реттеуші, ынталандырушы, үлестіру (қайта үлестіру) және де өндірісті ұтымды орналастыру критерииі функцияларын атқарады.

Өлшеу функциясы.  Бағаның көмегімен сатып алушы төлейтін, ал сатушы сатылған тауар үшін алатын ақша саның анықтап, өлшеуге болады. Сатылатын және сатып алынатын тауарлар саны мен бағасын біле отырып тауарлар үшін ақшалай төлемдердің шамасын анықтауға болады.

Есептік функция. Баға еңбектің қоғамдық дәрежеде деп танылған еңбек шығындары мен оның пайдалылығының ақшалай көрінісі ретінде сипат береді. Баға қоғамүшін қандай да бір өнім бойынша қажеттілікті қанағаттандыру қандай шығынға ұрындыратынын көрсетеді. Баға тауарлар мен қызметтер өндіруге қаншалықты еңбек күші,материалдар мен шикізаттар жұмсалатынын  анықтайды.

Реттеу функциясы. Баға экономикалық үдерістерді реттеу құралы ретінде танылады: өндіруші және тұтынушының ақшалай төлем қабілеттілігімен байланыстыра ұсыным мен сұранымды теңестіреді. Ол ұсыным мен сұраным арасында үзілістің бар болуы туралы индикатор қызметін атқарады және олардың арасындағы сәйкестікке жету үшін икемді құрал болып табылады. Сұраныс тауарға деген сатып алушы қажеттілігін оның сол тауарды сатып алу мүмкіншілігін ескере отырып айқындайды, ал бұл жағдай нарықтық баға мен сатып алынатын тауар арасындағы кері байланыспен сипатталады. Бағаның төмендеуінде тауарларға сұраныс  ұлғайады. Сұраныс өсуінде бағалар тез жоғарлайды.

Ынталандырушы функция. Бұл функцияның мәнділігі бағаның сан түрлі тауарларды тұтынуда және өндіруде талаптандырушы немесе тежегіштік сипатта айқындалуымен түсіндіріледі.

Үлестіруші (қайта үлестіруші) функция әртүрлі факторлар әсерінен тауар бағасының, оның құнынан ауытқуына негізделеді. Бағалар арқылы табыстарды үлестіружәне қайта үлестіру жүзеге асырылады, яғни әлеуметтік топтар, ұлттық экономика секторлары, салалары арасында қайта құрылған құн және сонымен қатар халықтың, кәсіпорындардың,  сала табыстарын реттеу жүзеге асырылады.