Музыкалық білім берудің әдістемесі

а) Жаңа тақырып бұрынғы өтілген материал негізінде жеңілірек игеріледі.

б) өткен сабақ пысықталады.

в) мұғалім балалардың музыкалық білімін тереңдете, нығыздай байланыстыра түседі.

      “Эмоциялық  драматургия әдісі” сабақтың  қызықты және  нәтижелі өтуін  қамтамасыз етеді. Музыка сабағының  басқа пәндік сабақтармен ұқсастығына, айырмашылығына тоқтала отырып, әр сабақтың өзінің бір–бірін  қайталамайтын өрнектермен ерекшеленетінін  айта кеткен жөн. Бұл әрине, музыка  сабағы мұғалімнің шеберлігіне  икемділігіне шығармашылық қасиетіне  байланысты.

Сыныптардың өзіндік ерекшеліктеріне байланысты мұғалім музыкалық материалды іріктеуде жалпы талаптарды басшылыққа ала отырып, ауыстырып жүргізу мүмкін.

Әдістер, нысандар (топтық, ұжымдық, жеке), құралдар (фонограмма, ОТҚ (ТСО), альбомдар, суреттер, плакаттар, суреттер көрмесі, сигналды карточкалар және т.б.) сабақ сайын жоспарда белгіленеді.

Тәрбиелеу және оқыту процесінің оптималдық принципін меңгеру мүмкіндіктері:

- ғылыми негізде сабақты  жоспарлау және жүргізу;

- сабақ нәтижелілігін  болжау;

- оның мазмұнын үнемі  жетілдіріп, өзгерту;

- минималды уақыт шығьшдарымен  жоғары тиімділікке жету;

- сабақтың өзіне-өзі талдау  жүргізу;

-оқушылар мен мұғалім  және ата-аналар ұжымдарында жақсы  микроклиматты құру және қолдау;

-қателерді ескере отырып, оқушының, өзінің, мектептің нақты  мүмкіндіктеріне сай мақсатта  оқи отырьш, педагогикалық тәжірибе  жинауға мүмкіндік беру.

 

Коллоквиум

1. Музыкалық білім берудегі әдістердің  спицификасын анықтаңыз.

2. Музыкалық білім беруде әсерлендіру, таңдандыру әдісі дегеніміз не?

3. Музыкалық білім беруде мәнерлеп  орындау, сөздік орындау дегенімізді  қалай түсінесіз?

4. Музыкалық білім беруде үйрету, ойын, салыстыру әдістерін анықтаңыз.

5. Музыка сабағында әсерлендіру әдісін қолданудың жолдары.

6. Музыка сабағында таңдандыру  әдісін қолданудың жолдары.

7. Музыка сабағында мәнерлеп  орындау әдісін қолданудың жолдары.

8. Музыка сабағында сөздік орындау әдісін қолданудың жолдары.
9. Музыка сабағында үйрету әдістерін қолданудың жолдары.
10. Музыка сабағында көрнекі құралдар қолдану әдістері.
11. Музыка сабағында ойын әдістері н қолданудың жолдары.
12. Музыка сабағында көрсету мен   есіттіру әдістері
13. Музыка сабағында салыстыру әдістерін қолданудың жолдары.

14. Музыка сабағында проблемалық  әдісңн қолданудың жолдары.

 

5 – Тақырып

 

 Оқушылардың музыкалық тәрбиесінде сыныптан тыс жұмыстарының әртүрлі формасын ұйымдастыру әдістері.

 

Қарастырылатын мәселелер:

   1. Музыкалық тәрбиенің  сыныптан және мектептен тыс формаларының мазмұнына әртүрлі көзқарастар.

2. Сыныптан тыс музыкалық  тәрбиені ұйымдастыру : тақырыптық  мерекелер, үйірмелік іс - әрекет, музыкалық  клуб, фонотека және т.б.

 

Қазіргі мектепте музыка пәні мұғалімінің қызметі екі үлкен саланы қамтиды:

1. Мектепішілік іс – шаралар мен түрлі музыкалық  өнерге баулитын үйірмелік жұмыстар.
2. ҚР Білім стандартының тұжырымдамасы негізінде құрастырылған жаңа буын оқулықтарын, оқытудың жаңа технологияларын қолдана отырып сабақ жүргізу.

 

Мектепішілік іс – шаралар мен түрлі музыкалық  өнерге баулитын үйірмелік жұмыстар - мектепте әр түрлі үйірмелерді құру арқылы жүзеге асырылады. Атап айтқанда мынадай үйірмелер болуы тиімді: хор, оркестр, жеке аспаптар, әншілер, би үйірмелері, фольклорлық, музыка театры және т.б. Оқушылармен өткізілетін музыкалық іс – шараларды ұйымдастыру жұмыстары балалардың білімділігіне байланысты. Арнайы дағдыны талап етпеседе, олардың музыканы білуге деген ықыласы болу керек.  Бұл салаға лекция - концерт, көпшілікпен бірге  театрға, музыкалық киноларға бару, музыкалық кештерді ұйымдастыру,  жүргізу, карнавалдар, конкурстар, байқауларды өткізу жатады.

Мектептегі музыка мұғалімі өз сабағында білім беру мен шектелетін білікті маман ғана емес, музыкалық талғамдық жұмыстарды жүргізуші, мерекелік кештерде, концерттерде, түрлі үйірмелерді ұйымдастырушы.

Мектепте ұйымдастырылатын музыкалық іс- шаралардың ішіндегі ең сүбелі сала танымдық, тағылымдық мәні зор лекция - концерттер ұйымдастыру.

Лекция-концерт оқушыларды өнердің сан қилы салаларымен, сазгер шығармашылығымен жеке аспапта орындаушы әнші күйшілердің өнер жолдарымен жеке таныстыруға мүмкіндік береді. Сондай - ақ музыка сабағынан алған мағлұматтар мен тыңдаған музыкаларымен  әрі қарай терең игеруге жағдай жасайды. Оқушыларға музыканы күйтабақ арқылы жиі тыңдату мүмкіндік бар жерде өнер қайраткерлерін шақырып ұйымдастырылған кездесу кештері осы бағыттағы өткізілетін лекция - концерттерге мектептегі өнер сүйгіш балалардың жиі тартып қатыстару музыка құдіретін жастай ұғынукға бала жүрегінің нәзік те сыршыл  және мейірімді болып қалыптасуына ықпалын тигізеді. Бұл жерде лектор шеберлігіне тоқталмай кетуге болмайды. Қандай тақырып болмасын оның тыңдаушыларға нәзік сезіммен, әдемі мақаммен, өте дәмді де тартымды жеткізе білу-лектордан өте білімділікті, тапқырлықты талап етеді. міне сондықтанда болашақ музыка мұғалімінің иниститут қабырғасында жүрген кезден ақ бұл өнерге дайындаудың маңызы зор.

 

Реферат тақырыптары

1. Сыныптан тыс музыкалық тәрбиені ұйымдастыру (мерекелік іс-шаралар).

2. Оқушылармен жаппай өткзілетін музыкалық тәрбие.

3. Үйірме түрінде өткізілетін музыкалық жұмыстардың түрлері.

4. Сыныптан тыс музыкалық тәрбиені ұйымдастыру (үйірмелік іс-әрекет).

5. Сыныптан тыс музыкалық  тәрбиені ұйымдастыру (музыкалық клуб).

6. Сыныптан тыс музыкалық  тәрбиені ұйымдастыру (фонотека).

 

 

6 - Тақырып

 

Оқушылардың музыкалық тәрбиесінде сыныптан тыс жұмыстарының әртүрлі формасын ұйымдастыру әдістері.

 

Қарастырылатын мәселелер:

1. Мектептегі  музыкалық   сыныптан тыс     жұмыстардың кең  тараған формалары: ертеңгіліктер, мерекелік кештер, әдеби-музыкалық қойылымдарды ұйымдастыру.

2. Сыныптан тыс музыкалық тәрбиені ұйымдастыру мақсатында сценарийлер дайындау.

 

      Қоғамда  бүгінгі таңда білім берудің  өндірісті қамтудан мәдени –шығармашылық  мұратқа қарай ойысуы жолындағы  саяси міндеті туралы  дәстүрлі  түсінік қаралу үстінде.

     Орта мектептің  атқаратын міндеттеріне сәйкес  өзіне қойылатын әлеуметтік-эстетикалық  талаптарға қол жеткізу және  осы бағыттағы жұмыстарды  кеңінен  енгізу  керек екендігін көрсетеді. Мектепте тәрбие жұмысының әдіс-тәсілдерін  жетілдіру- оқушылардың мәдени (музыкалық) тынығу жұмыстарының теориясы  мен практикасын дұрыс пайдаланып, оны ұйымдастыра білуге  байланысты.

Оқушылар аудиториясындағы музыкалық мәдениеттің деңгейіне  анықтама беру үшін классикалық және қазіргі музыканың әртүрлі жанрлары бойынша үздік туындыларын  оқушылар өміріне және тұрмысына толық енгізу керек екендігін қарастыру қажет.

    Оқушыларды эстетика мен музыка тәрбиесінің ортақ мәселелері, музыкалық өнердің әсерінен табиғат пен өмірдегі әсемдікті қабылдап, бағалауға және түсінуге тәрбиелеу.  Ол үшін музыка мұғалімдері оқушылардың сыныптан тыс музыкалық тәрбие жұмыстарын жоғары деңгейде ұйымдастырып, уақыт талабына сай  жоспарлап жүргізуі  қажет. Эстетикалық тәрбие орталықтары, өнер мектептері, театр және кино театр барынша дамытылуға тиіс.

Оқушылардың сыныптан тыс музыкалық тәрбие жұмыстарын ұйымдастыруда қойылатын  міндеттер:

• музыка өнерінің мазмұны мен  мәнін айқындау;
• оқушылардың  ұйымдастырушылық, тәрбие және насихат жұмыстарының қажетті білім мен дағды алуына жәрдемдесу, олардың белсенділігін арттыру;
• театр, кино өнері арқылы қазіргі заман талабына сай оқушылардың  эстетикалық талғамын қалыптастыру;
• музыкалық спектакльдердің, музыкалық кино өнерінің теориясы және практикасымен таныстыру;
• мектепте музыкалық қойылымдарды, кештерді ұйымдастыруға дайындау.

   Адам баласының  өмірінде өнердің оның ішінде  музыканың алатын орны ерекше. Ұлы ойшылдардың қайсысын алсақ  та, олар өздерінің үлкен  тарихи  міндеттерімен қатар үнемі музыканы  сүйіп тыңдау мен, тіпті кейбіреулері  өздері орындаумен шұғылданған. Музыка олардың өмірінде тек  қызық үшін емес, өмірдің сырт  сәнін келтеру үшін емес, алған бағыттарында сол жолдарында үлкен демеуші, рух беруші күш  болған. Олар өнердің, соның ішінде музыканың адам санасына әсер етуде үлкен рухани құрал екенін түсінген және сол пікірлерін кейінгіге мирас еткен.

 

Реферат тақырыптары:

1. Мектептегі   музыкалық   сыныптан тыс     жұмыстардың кең  тараған формалары.

2. Ертеңгіліктер, мерекелік  кештер, әдеби-музыкалық қойылымдарды  ұйымдастырудың жолдары.

3.Ертеңгіліктер сценарийі

4. Мерекелік кештер сценарийі

5. Әдеби-музыкалық қойылымдар  сценарийі.

 

 

7 - Тақырып

 

 Оқушылардың жас ерекшелік кезеңдеріне сай музыкалық білім беру әдістемесіндегі жүзеге асырылып жатқан музыка бағдарламаларының сипаты.

 

Қарастырылатын мәселелер:

1.  Мектептің бастауыш сыныптарындағы музыкалық білім берудің әдістемесі, психофизиологиялық қабілеттерінің ерекшеліктерін ескеру.

2. Орта сыныптардағы музыка  сауықтарының бағыты. Көркем творчестволық  процестердің негізгі түрлерін  іске асыру.

3. Оқушылардың  жалпы және  музыкалық дамуындағы жас ерекшеліктер.

 

Бастауыш сыныптар оқушыларына арнап іріктелген репертуарды талдау барысындағы кез-келген халық әні оқу-тәрбиелік міндеттерді шешуде «Ән мен күй - халық қазынасы» атты басты тақырыпты ашып, ашық дидактикалық бағыттылықты көрсетеді.

Екінші сыныптың ән репертуарын таңдауда бірізділік принципін жүзеге асырудың маңызды критерийі болып, және де келесі жағдайларды ескере отырып, халық әндерінің мақсаттальш енгізілуі тиіс:

1. Музыкалық материал оқушылардың  ән мәдениетін әрі қарай жетілдіруге, олардың ішкі есту қабілетінің  дамуына яғни «ойша» әуеннің  үнділігін келтіру біліктілігін  дамытуға жағдай жасау қажет.

2. Халық әндері өнегелі  және әстетикалық тәрбиелеуде  тереңірек мүмкіндіктерді, білімді  нығайтуды, жаңа танымдық міндеттер  үйлесімімен өтілген материалды  қайталау негізінде ой-өрісті  кеңейтуді қамтамасыз ету қажет. Музыкалық фольклордың ән репертуарын  іріктеудегі негізгі міндет олардың  мазмұны мен сипаты тұрғысынан  жан-жақты болу болып табылады: «Ақ сиса», «Ортеке», «Боз жорға»  және т.б.

Үшінші сыныпқа арналған ән фольклорының репертуарын іріктеу келесі талаптарға сай болу керек:

-  музыкалық мәнерлілік  құралдарды талдаумен қамтамасыз  ету;

- барлық диапазондағы  тембрге туралап сазды, әдемі, дыбыстар  дағдыларын қалыптастыруға жағдай  жасау;

- кейбір әндерде екі  дауыспен айту элементтерін орындалу  мүмкіндігі ескертілуі қажет.

- тындау және орындау  үшін көркемдік және педагогикалық  мақсатқа сай ұсынылатын шығармалар  сипаты бойынша түрлі болу  керек. Халық әндеріне «Жар-жар, «Елім-ай», «Гәкку» және т.б. жатқызылады.

Жалпы білім беретін мектептердегі бастауыш сынып балаларының музыка сабақтарындағы музыкалық-әншілік тәрбиеге арналған педагогикалық репертуарды іріктеу принципінің негізгі сипаты осындай көрініс алады.

Бастапқы үш сыныптың музыка сабақтарында репертуарды іріктеуде келесі екі тәсілді ескеру қажет: әрі қарай қозғалуға қажет тез темпке көшу оңай материал негізінде міндеттерді шешеді, ал төртінші сыныпта ұсынылған қиынырақ материалдағы, 1—III сыныптарға арналған бағдарламада белгіленген, балалар бойында жоқтың қасы түйінді білімдер және дағдылармен бірізділікпен және біртіндеп жұмыс жасау. Бул принцип кез-келген бағдарламадағы жұмыс бойынша өзінің маңыздылығын сактайды.

Орта сыныптардағы вокалдық-хор жұмысы өзіндік қиындық туғызатынын айта кеткен жөн. Бастауыш сыныптарда қалыптастырылатын ән дағдыларының болмауы оқушылардың қиынырақ репертуарды орындай алмауына, ал ол репертуардың қызығушылықсыз орындауына әкеліп соқтырады. Осыған байланысты әншілік репертуардың дұрыс іріктелуі: жаттығулар мен әндер - алғашқы міндет болып табылады. Алтыншы сыныпта оқушылардың жас ерекшеліктері тек ән айтуда ғана емес, негізінен музыка сабақтарындағы оқушылардың тәртіптерінен де байқалады: -әмоционалдық қозу әсерінде, қызығушылықтың тез жоғалуы, «есеюге» ұмтылу, «қалау» және «істей алу» арасындағы алшақтау болатын өмірлік тәжірибенің жоқтығында. Осы оқытудың өмірмен байланысы принципімен тығыз байланыстағы әмоциялық пен саналылықтың бірлігі принципі оқушылардың тәжірибесіне сүйенетіндігін ескереді.

 

Тест сұрақтары

 

1. Бастауыш мектееп  жасындағы оқушыларға тән психологиялық -педагогикалық ерекшеліктер.

А) ұқыптылық, шыдамдылық;

В) талдау жасап қорытындылауға бейімділік;

С) материалды терең ұғыну;

Д) қиялдау, ойынға әуестік, ұмытшақтық;

Е) дербестікке ұмтылу.

 

2. Орта сынып  пен бастауыш сынып оқушыларының  арасындағы айырмашылық неде?