Музыкалық білім берудің әдістемесі

 

Глоссарий

1. Бағдарламаның  авторлары.

2. Бағдарламадағы І тоқсан  тақырыбы.

3. Бағдарламадағы ІІ тоқсан  тақырыбы.

4. Бағдарламадағы ІІІ тоқсан  тақырыбы.

5. Бағдарламадағы ІҮ тоқсан  тақырыбы.

 

11 – Тақырып

 

«Елім - ай» бағдарламасына сүйене отырып, сабақ тұтастығына іс - әрекет түрлерінің өзара байланыс жолдарымен  жету.

 

 Қарастырылатын  мәселелер:

1. Музыка тыңдау, орындаушылық  іс - әрекет (ән айту, билеу, сурет  салу, балалар аспаптары, музыкалық  дидиактикалық ойындар), жаә әуендерді  импровизациялау; би элементтерінің  қисындасуы; музыкалық ойындар кейіпкерлерінің  бейнелерін көрсете білу және  т.б.

2. Бағдарлама материалдарының  тақырыптық құрылымы (Сары – арқа, Тұлпар, Аққу, Елім - ай).

  

       1988 - 1989. оќу жылы профессор М: Х:Балтабаевтіњ басшылыѓымен жєне авторлар: С.¦заќбаев, Т Ќышќабаев ќазаќ мектебініњ  1-сыныбына арнап “Елім-ай” атты баѓдарламаларынг дайарлаѓан болатын.

    Баѓдарлама маќсаты- оќушылар бойына µз ±лтыныњ єдет ѓ±рпын, салт-дєст‰рін сіњіру ондаѓы єсемдікті ємоционалдыќ ќабылдай білуге м‰мкіндіктер туѓызу.

      Негізгі міндеттері:

1.  Халыќтыњ єн –к‰йлерініњ  мазм±нымен, шыѓу тарихымен, авторларыныњ  µмірімен таныстыру арќылы балалардыњ  санасына  туѓан халќына деген  ќ±рмет пен маќтаныш сезімін  ояту, ±лттыќ рухты сіњіру, ±лттыќ  µнер саласыныњ мєдени дењгейін  кµтеру.

2. Балаларды єн-к‰йдіњ  µзіндік кµркемдік ерекшеліктерін  кµре, ажырата, талдай білуге даѓдыландыру, музыкалыќ шыѓармашылыќ ќабілеттерін (естіген єуенді есте саќтау, ырѓаќты  ±ѓа білу, екпінді сезе білут.б.). дамытуѓа ыќпал етеді.

3. ¦лттыќ µнерлер:єн, к‰й, би, ою-µрнектер арасындаѓы (мєселен:єуен  мен бояулар, єуен мен ќимылдар, мен сызыќтар т. б. ) µзара ‰ндестікті,байланысты  ±ќсастыќты кµре білуге, олардыњ  µзіндік тілін т‰сініп эстетикалыќт±ѓыдан  ќабылдай білуге ‰йрену.

4. Ауыз єдебиеті ‰лгілеін(маќал  – мєтелдер, ж±мбаќ, жањылтпаш, ќашаќ  санамаќ ойындары, ертегі т. б.) ойын  тєсілі жєне єуен жаттыѓуларыныњ  сµзі т±рѓысында пайдалану арќылы  балалардыњ ќиялын дамытып, ойын  ұшқырлау, сөз өнеріне деген қызығушылығын  арттырып,  тілін ширату,  тақырыпқа  байқампаздыққа, тәрбиелеу,  рухани  өрісінің кеңеюіне жәрдемдесу.

5. Балаалрды ата-баба мұрасы  домбыра аспабында ойынға үйцрету  арқылы күй өнеріне деген қызығушылығын  арттыру,  күй өнері саласынан  түсініктерін молайту,  күй сазының  әсемдігін жүрек сезімімен қабылдай  білуге дағдыландыру.

 

Глоссарий

1. Бағдарламаның  авторлары.

2. Бағдарламадағы І тоқсан  тақырыбы.

3. Бағдарламадағы ІІ тоқсан  тақырыбы.

4. Бағдарламадағы ІІІ тоқсан  тақырыбы.

5. Бағдарламадағы ІҮ тоқсан  тақырыбы.

 

12 - Тақырып

 

«Елім - ай» бағдарламасына сүйене отырып, сабақ тұтастығына іс - әрекет түрлерінің өзара байланыс жолдарымен  жету.

 

Қарастырылатын мәселелер:

1. Дәстүрлі көркемдік мәдениет  арқылы оқытудың музыкалық эстетикалық  тәрбиесін қалыптастыру.

2. Бағдарлама міндеттерінің  ерекшелігі-қазақ халқының рухани  байлықтарын меңгеру.

3. Бағдарламаның тоқсан  тақырыптары

 

Бағдарламаның баса көрсететін бір ерекшелігі –оның тақырыптық құрылымы. Әрбір тоқсанның өз тақырыбы бар. Бірінші тоқсан- «Сарыарқа». Екінші тоқсан-«Тұлпар». Үшінші тоқсан-«Аққу». ТӨртінші тоқсан-«Елім-ай» деп аталады. Ол сабақтан сабаққа  біртіндеп, бізділікпен, жүйелілікпен, күрделеніп  толықтырыла ашылады. Төрт тоқсанның аралығында да барлық оқу жылдарының аралығында да ішкі сабақтасық жүзеге асырылып отырады.  Тақырып аттары қазақ халқының дәстүр ерекшелігіне байланысты туындаған. Атап айтқанда «Сарыарқа» қазақ халқының кең жазира даласы. Бұл символдық мәні бар сөз  көптеген салаларға сипаттама бере алады. «Сарыарқа» десе көз алдыңа қазақ  жерінің бүтіндей  дерлік табиғатының  сұлу көрінісі келеді. «Сарыарқа» -қазақ халқының тыныс-тіршілігінің күйеніш-сүйенішінің  куәгері.

«Тұлпар» қазақ  халқының төрт түлік малының ішіндегі киелісі, айнымас серігі. Ол жайында айтылған әңгіме жыр, өлең, жолдарына өте көп. Мысалы  Кендебейдың Кер Құласы, Қобыландының Тайбұрылы, Алпамыс Байшұбары. «Аққу»-сұлулықтың нышаны. Қазақ халқы үшін ол құстың төресі, қасиетті де киелі құс. Оны атуға болмайды. Халық оның сұлулығын өлең жырға қосу арқылы оны ардақтауға үндейді, тыңдаушысын гуманистік идеяға баулиды. «Елім-ай»- қазақ халқының қиын кезеңдегі көңіл-күйін танытып, қайғылы жағдайын көрсететін ән. Оны бүкіл елді билікке шақырған, ерлік гиміні десе артық болмайды. Бұл ән «Ақтабан шұбырынды,  Алқакөл сұлама»  оқиғасына байланысты туған.

Глоссарий

1. Бағдарламаның  авторлары.

2. Бағдарламадағы І тоқсан  тақырыбы.

3. Бағдарламадағы ІІ тоқсан  тақырыбы.

4. Бағдарламадағы ІІІ тоқсан  тақырыбы.

5. Бағдарламадағы ІҮ тоқсан  тақырыбы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

13 - Тақырып

 

«Мұрагер» бағдарламасының  жалпы принциптері.

 

Қарастырылатын мәселелер:

1.  Бағдарлама принциптері : оқытудың дәстүрлі түріне қарай  репертуарды ұжымдық әдіспен  үйрену.

2. Халық ауыз творчество  жанрын меңгеру арқылы музыканы  эмоционалды бейнелі түсіну; импровизациялау, инсценировкалау,  музыкалау арқылы  образды музыканы іске асыру.

 

«Мұрагер»  атты  бағдарлама  «ән-күй» пәні   бойынша   қазақ орта   мектебінің  бастауыш    сыныптарына   арналған   алғашқы   бағдарламалардың  бірне     жатады. Жаңа   бағдарламаның   негізгі  мақсаты  өзінің  тілінің,дінінің, дәстүрлі, өнерін, әдет-ғұрпын   біліп, халқынын асыл қазынасын мұрагері  сезінетін  өз  елі, туған  жері, ата мекені   сүйетін  Қазақстан  Республикасының  азаматы  тәрбиеле. Бағдарлама   төменгідей   педогогикалық   міндеттерді   көздейді:

       1.  Домбыра  сүйемелдеуімен   ән  айтып, күй  тартуды   үйре,  қазақтың   басқа да  халық   аспаптарын  меңгеріп, айыс өнерінің  дәстүрімен  таныстыру    

        2. Қазақтың  кейбір  қолөнер түрлерін  үйретіп,  оқушылардың  көркемдік ой  жүйесін  қалыптастыру.

       3.  Бала  шердың   творчествалық   ынтасын, ой  өрісін, фантазиясын,  қиялын  дамыту.

       4. Дәстүрлі  өнеріміз  арқылы   қайырымдылыққа, адамкершілікке, ізгілікке тәрбиелеп, мәдениетті, жан-жақты   адам  етіп  шығару. 

 

Глоссарий

1. Бағдарламаның  авторлары.

2. Бағдарламадағы І тоқсан  тақырыбы.

3. Бағдарламадағы ІІ тоқсан  тақырыбы.

4. Бағдарламадағы ІІІ тоқсан  тақырыбы.

5. Бағдарламадағы ІҮ тоқсан  тақырыбы.

 

 

14 – Тақырып

 

«Мұрагер» бағдарламасының  жалпы принциптері.

 

Қарастырылатын мәселелер:

1.  Бағдарлама принциптері : оқытудың дәстүрлі түріне қарай  репертуарды ұжымдық әдіспен  үйрену.

2. Халық ауыз творчество  жанрын меңгеру арқылы музыканы  эмоционалды бейнелі түсіну; импровизациялау, инсценировкалау,  музыкалау арқылы  образды музыканы іске асыру.

 

      Бағдарламаның  басты   темірқазығы – балаларға   домбыра  үйрету  арқылы  олардың  жалпы халық   өнеріне   деген   ынтасын   арттыру. Домбыра   тарту   барысында   біз  халықтың  музыка педагогикасына   арқа  сүйеді. Ол  домбыраның  басты  буындарын  мен қағыс  түрлерін  көзбен көріп күйдің алуан  саз   иірімдері   құлақпен  түйсіну  сияқты  домбыраны нотасыз   үйрету   әдістемесін   негізделген.  Сондықтанда  тек  қана   дәстүрлі   әдістемеге арқа   сүйеу   халхымыздың   импровизация  қана дәстүрлі  әдістеме   қайта  тірілтіп,  ұлттық музыкалық психологияның жаңғыртуына әкеліп соғары сөзсіз.

    Домбыра   үйретудің   дәстүрлі   халық   әдістемесіне  зер  салыл   қарасақ,    әрбір   шәкірт   ұстазымен   жекеше  түрде   дайындалып  соңына   еріп   бастаса   алған.   Ал   бала    саны   жиырмадан   астам    сыныпта   бұл   методикамен   жұмыс   істеу    өте қиын. Сондықтан  «Мұрагер»  бағдарламасы   балалардың  санына   қарамай   кез  келген  санына   қолдана    беруге   болатын   домбыра   тартып    үйретудің    коллективті   түрде   жаңа   нотасыз   әдістемесін    ұсынады ,   Бұл  арада   біздің  бағдарламыз   қазақтың   дәстүрлі   педогогикамен   европалық    үрдістерге    құраған, асал   жерлері   біліне    бастаған   кәзіргі    музыкалық    педогогкасының арасына   жол  тауып  отыр  

 

Глоссарий

1. Бағдарламаның  авторлары.

2. Бағдарламадағы І тоқсан  тақырыбы.

3. Бағдарламадағы ІІ тоқсан  тақырыбы.

4. Бағдарламадағы ІІІ тоқсан  тақырыбы.

5. Бағдарламадағы ІҮ тоқсан  тақырыбы.

 

 

15 – Тақырып

 

Жалпы білім беретін қазақ мектебіндегі музыекадан бағдарлама (құрастырғандар : Ш.Б.Құлманова, Б.Р.Сүлейменова, М.А.Оразалиева).

 

Қарастырылатын мәселелер:

1.  Музыкалық іс - әрекеттердің  түрлері : ән салу, музыка тыңдау, музыкалық сауат, материалдың мазмұнын  ашуда тығыз өзара байланысын  импровизациялау.

2. «Ән- күй халық қазынасы»- бастауыш мектептегі қорытындалар бағдарламаларының бірыңғай тақырыптығы.

 

     Музыка өнер құралы ретінде эстетикалық тәрбие берудің маызды жолдарының бірі болып табылады.  Ол көркем бейне арқылы оқушыларды қоршаған ортада болып жатқан түрлі құбылыстардың шын бейнесін ашуда жаңа ой-өрісін байытып, өмірлік тәжірибесін кеңейтеді.

Ғылыми еңбектерге талдау жасау: өнертану, қазақ музыкасының тарихы, музыкалық  –педагогикалық жұмыстар және бастауыш мектеп оқушыларының физиологиялық , психологиялық даму жөнінде әдебиеттер, шет елдің алдыңғы қатарлы мзыкалық практикалық ойлары, сол сияқты бағдарлама авторларының көп жылдар бойы ән-күй пән мұғалімі жұмысы барысында жинақтаған мол тәжірибелері бастауыш буыны баласының білім дәрежесін анықтауға, қазақ халық музыкасына және дүние жүзілік музыка өнеріне оларды баулып, бейімдеуге ең сәтті де дұрыс жол табуға мүмкіндік береді.

  Бағдарлама   мақсаты- музыка  өнері арқылы  рухани бай,  творчествалық   белсенді, музыкалық   дамыған,  халық  музыкасын   өмірдің  бейнесі   ретінде   түсініп  және  оны  сүйетін,халқымыздың  әдет –ғұрыптары  мен  салт-дәстүрлерін, қастерлеп   класикалық  музыканы және  басқа  халықтардың  өнерін  сыйлайтын   жеке  түлғаны   тәрбиелеу.

 

Глоссарий

1. Бағдарламаның  авторлары.

2. Бағдарламадағы І тоқсан  тақырыбы.

3. Бағдарламадағы ІІ тоқсан  тақырыбы.

4. Бағдарламадағы ІІІ тоқсан  тақырыбы.

5. Бағдарламадағы ІҮ тоқсан  тақырыбы.

 

 

16 - Тақырып

 

Жалпы білім беретін қазақ мектебіндегі музыекадан бағдарлама (құрастырғандар: Ш.Б.Құлманова, Б.Р.Сүлейменова, М.А.Оразалиева).

 

Қарастырылатын мәселелер:

Музыкалық іс - әрекеттердің түрлері : ән салу, музыка тыңдау, музыкалық сауат, материалдың мазмұнын ашуда тығыз өзара байланысын импровизациялау.

«Ән- күй халық қазынасы»- бастауыш мектептегі қорытындалар бағдарламаларының бірыңғай тақырыптығы.

 

          Бағдарламаның  тәрбелік  және   білімділік   міндеттері 

1 Халық   музыкасына  құрметпен   қарау, ұлттық  салт- дәстүрлеріміз  бен   әдет -ғұрпымызды   қастерлеуге  тәрбиелеу,  қазақ  музыкасымен  өнерінің  өз   ара  байланысын   ашып  көрсету.

2 Классикалық  музыкаға  және  дүне  жүзінің  музыка  өнеріне  жақындастыру, белгілі  композиторлардың,  музыканттардың  орндаушылардың   шығармашылғымен  таныстыру,  солардың  үлгілеріне  тәрбиелеу.

        3 Музыка  тыңдау   және  орындау  барысында   оған  шығармашылықпен   қарауға  тәрбиелеу, қызғушылғы  мен  қиялын   дамыту   өмір  құбылыстары   мен   музыканың  өзара   тығыз  байланысың  түсіндіру. 

    4    Орындаушылық  және  тыңдаушылық   біліктілігін   дамыту,  музыканы түсінуге,  дұрыс  музыкалық   талғамын  қалыптастыру  

5 Музыкалық қабілеттілігін   дамыту  және  музыкалық  білім   беру. 

 

Глоссарий

 

1. Бағдарламаның  авторлары.

2. Бағдарламадағы І тоқсан  тақырыбы.

3. Бағдарламадағы ІІ тоқсан  тақырыбы.

4. Бағдарламадағы ІІІ тоқсан  тақырыбы.

5. Бағдарламадағы ІҮ тоқсан  тақырыбы.

 

 

 

 

17 - Тақырып

 

Орыс тілінде оқытылатын Қазақстан мектептеріндегі «Музыка» бағдарламасына қосымша 1-8 сыныптар. (құрастырған Л.П.Мамезерова, Г.М.Самотокина, жетекшілік жасаған: Б.Ғизатов).

 

Қарастырылатын мәселелер:

1. Бағдарламаның басты  ережелері. Қазақстан композиторларының  шығармашылық мұраларын үйрену.

2.Қазақтың халық музыкасы (әншілік және аспапты меңгеру).

3.Қазақтың халық аспаптарының  дыбыстық бояуларының ерекшеліктерін  үйрену.