Студенттердің оқу іс-әрекетіндегі эмоционалды регуляция

Тақырыбы: Студенттердің оқу іс-әрекетіндегі эмоционалды         регуляция

 

Кіріспе..................................................................................................................3-5

1 Тарау.   Іс-әрекет туралы жалпы түсінік.................................................6-10

1.1 Эмоция және эмоционалды регуляция................................................11-18

1.2 Студенттік  кезең ерекшеліктері және жастық  шақ .........................19-28

1.3. Оқу іс-әрекетінде  эмоционалды күйді басқару жолдары................29-34

Қорытынды.....................................................................................................35-36

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...............................................................37-38

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Курстық жұмыстың тақырыбы: «Студенттердің оқу іс-әрекетіндегі эмоционалды         регуляция».

Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, бір тараудан, тарау тармақшаларынан, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Курстық жұмыстың мақсаты: студенттердің оқу іс-әрекетінде эмоционалды регуляция процесінің мәнін аша отырып, ерекшеліктерін анықтау.

Курстық жұмыстың міндеттері:

1) Іс-әрекет, эмоция, эмоционалды  регуляция түсініктері туралы  мәлімет жинақтау.

2) студенттердің оқу әрекетіндегі эмоционалды регуляция ерекшеліктерінің мазмұнын ашу.

3) Жас ерекшелік психологиясын  ескере отырып, оқу әрекетіндегі  эмоционалды күйді басқару түсінігінің  жүру барысын айқындау

темперамент түрлері  мен оның адам психологиясына әсерін анықтау .

Зерттеу объектісі: студенттердің оқу әрекетіндегі эмоционалды регуляция

Қойылған мақсат-міндеттерді  шешу үшін және болжауды тексеру үшін психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау әдіс-тәсілдері қолданылды.

Курстық жұмыстың гипотезасы: егер студенттердің оқу іс-әрекеті эмоционалды регуляция арқылы зерттелсе, осы үдерістердің жас ерекшелік психологиясында жүру барысын жан-жақты қарастыру болып табылады.

Курстық жұмыстың өзектілігі. Жас ерекшелік психологиясында балалық шақ, жас өспірімдік шақ, кемелдену периодизациясы сынды бөлінулер бар екендігі мәлім. Оның ішінде студенттік шақ , оның ерекшеліктері, оқу іс-әрекеті – маңызды, аз зерттелген, алайда күннен күнге өзінің өзектілігін арттырып келе жатқан мәселелердің бірі.

Әрекет-жеке мақсатты орындауға бағытталады, әрекетті орындау  тәсілдері операция деп аталады.  
Дағды-алғашқыда саналы орындауды қажет ететін іс-әрекет бөліктерінің  қайталап жаттығудың нәтижесінде автоматалынуы.  
Интериоризация-заттық іс-әрекет құрылымын сананың ішкі  құрылымына өзгерту.  
Интерференция-бұрынғы дағдылардың жаңа дағдылардың жасалуына  бөгет келтіруі.  
Мотив-адамды әрекетке бағыттайтын, қажетін өтеуге талаптандыратын  
себеп. Қандай болмасын объектінің себебін білмей тұрып, адамның бір  
мақсатқа жетем деген ойын қалайша тоқтата алатынын және оның мінез-  
құлқының мән-жайын толық тусіну қиын болады.  
Қажеттілік-өмір сүрудің, тіршілік етудің арқауы. Іс-әрекетінің негізгі  
мотивтері, яғни оның психологиясының қайнар көзі, бастамасы болып  
табылады.  
Экстериоризация- заттық іс-әрекет құрылымын сананың сыртқы  
құрылымына өзгерту.

Іс-әрекет ұғымы  психология саласындағы басты түсініктердің  бірі. Іс-әрекетті психикадан, оның ғылыми зерттеу методологиясынан, психиканың пайда болуы мен эволюциясынан, тұлға ұғымының түсіндірілуі мен оның психологиялық сипатының құрылым бөліктерінен ажырата қарастыру мүмкін емес. Алайда, іс-әрекет ерекше психологиялық шындық ретінде әлдеқейда тереңірек сипаттауды қажет ететін ұғым. Бұл ғылыми категория диалектикалық материализм философиясы негізінде құрылып, алғашқы түсіндірулері Л.С. Выготский (1896-1934), С.Л. Рубинштейн (1889-1960), А.Н. Леонтьев (1903-1979) сынды кеңестік психологтердің есімдерімен байланысты болды. Кейіннен, іс-әрекет ұғымын өз тұрғысынан қарастыруға барлық белгілі психологтер, көптеген әйгілі философтер мен ХХ ғасыр методологтері кірісті. Іс-әрекет категориясы бірқатар теоретикалық пікірталастардың пәніне айналып, түсіндіру принципі ретінде танылды. Ол психиканы, мінез-құлықты, тұлғаны зерттеу бірліктерінің бірі болып қалыптасты. Іс-әрекет аясындағы жетекші психологтердің методологиялық көзқарастарының көптүрлігіне қарамастан, бүгінгі күнгі іс-әрекет жайлы психологиялық анықтаманы аяқталған, мінсіз деп қабылдауға болмайды. 
Іс-әрекеттің әлдеқайда аяқты психологиялық тұжырымын толықтыра және түрлендіре отырып, 1940 жылдың ортасында А.Н. Леонтьев жасаған. А.Н. Леонтьев бойынша іс-әрекет дегеніміз, белгілі қажеттіліктерге жауап беретін, мотивтерге бағынатын және адамның дүниеге деген өзіндік қатынасын іске асыратын белсенді процестер [1]. 
А.Н. Леонтьев адамның кез-келген белсенділігін іс-әрекет деп атаған жоқ, тек тұлға, қажеттілік, мотив, мақсат, міндеттермен психологиялық байланыстағы, мақсатқа бағытталған белсенділіктерді ғана іс-әрекет деді.

Адам  мен жануарлар психикасының ерекше көріністерінің бірі— эмония (лат. emavere — күйзелу, қобалжу). Ол мінезді бағыттау және жүзеге асыру амалдарын жасайтың мотивацияның құрамында маңызды орын алады.Эмоцияның бірнеше түрі бар. Биологияльщ эмоция — әртүрлі Тіршілік (ашығу, шөлдеу т. б.) мұқтаждықтарын қанағаттандыру немесе қанағаттандырмау әрекеттерімен байланысты болады. Жоғары эмоция — әр алуанрухани (әлеуметтік, танымдық, әсемдік) әрекеттерінен туады. Қідірген эмоция — жёке адамның кейбір себептерімен, эмоциялық көріністерін тежеуі нәтижесінде байқалады. Жағымсыз эмоция — қандай болса да бір мұқтаждық қанағаттандырылмаған жағдайда ұнамсыз күйзеліс түрінде кездеседі. Жағымды эмоция — мұқтаждық қанағатта.ндырылған кезде болатын сүйкімді әсерленушілік.

Эмоция  кұбылыстары аффект (долданыс), нағыз эмоция және сезім түрінде кездеседі. Аффект — айқын қимылдар ағза көріністерімен қоса жүретін күшті және біршама қысқа мерзімді эмоциялық күйзеліс күйі. Ол жүріп жатқан тіршілік немесе әлеуметтік жағдайда кездеседі. Нағыз эмоция ұзақ уақыт және әлсіз түрде білінеді. Ол бастан кешкен немесе болашақты елестету арқылы туады. Эмоцияның үшінші түрі — заттық сезімдер. Олар кейбір белгілі немесе дәйексіз нәрселерді (мәселен, махаббат), отанды сүю, өшпенділік т. б. елестету немесе ойлау арқылы пайда болады. Заттық сезімдер тиянақты эмоциялық қатынасты көрсетеді. Эмоциялық көтеріңкілік сәтте адамды шабыт, нұрлану, жаңалық ашу, шығармашылық қуанышы билейді. Яғни, сезініс күйі — адамның рухани және дене күшінің ең жоғары көтеріңкі сатысы [2].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 Тарау.    Іс-әрекет туралы жалпы түсінік.

Іс-әрекет - әлемді және өз-өзін саналы түрде өзгертетін процесте адамның немесе топтың әлеммен жасайтын өзара әрекеті. Іс-әрекет – адамның дүниемен қарым-қатынас тәсілі. Іс-әрекет барысында адам табиғатты, қоршаған айналаны игеріп, шығармашылық тұрғыда өзгертеді. Сөйтіп, өзін іскер, жасампазсубъект ретінде қалыптастырады, ал өзі игерген табиғи ортаны Іс-әрекет объектісі етеді. Адам іс-әрекет үстінде кез келген затқа жат пиғылмен қарамайды. Керісінше осы заттың табиғаты мен ерекшеліктеріне ой жүгіртіп, игереді, сондай-ақ өз іскерлігінің өлшемі мен мәні етеді.

Іс-әрекет барысында  адам табиғатпен өзара әрекетте болып  қана қоймайды, оны бірте-бірте өзінің материалдық және рухани мәдениетінің құрамына кіргізеді. Сыртқы дүниені өзгерту адамның өзін дамытуы үшін қажетті жағдай және алғышарт болып табылады.

Іс-әрекет тұтас процесс қарым-қатынаспен тығыз байланыста және болашақ ұрпаққа бағытталған әлеуметтік сабақтас белсенді құбылыс болып табылады. Адамдардың Іс-әрекеті әрдайым бұрын жасалған дәлелді алғышарттар мен белгілі бір қоғамдық қатынастардың негізінде жүзеге асады. Сол себепті ол нақты тарихи сипатта, нақ осы әлеуметтік шындықтың өмір сүру тәсілі болып табылады.

Іс-әрекеттің  философиялық ұғымының барлық әлеуметтік ғылымдар, әсіресе, психология, социология, педагогика, т.б. үшін маңызды дүниетанымдық және методологиялық мәні бар.

Азаматтардың еркімен пайда болатын заңды фактілер, былайша айтқанда еркін қалауын білдіру. Құқыққа сәйкес келушілікке байланысты іс-әрекет (құқық бұзушылықтар ретінде) заңды және заңсыз болып бөлінеді.

Іс әрекеттің  органикалық мотиві организімнің табиғи қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталады. Мұндай мотивтер өсу, өзін-өзі сақтау, организімін дамуымен байланысты [3].

Іс-әрекеттің  функцияналдық мотиві түрлі мәдени формадағы белсенділігі қанағаттандыруға арналады. Мысалы, спорттық ойын мен сабақтар.

Іс-әрекеттің  материалдық мотивтері – тұрмыстық қажеттіліктерді атқаруға арналады. Тұрмыс заттарын азық түрлерін, ас-ауқат т.б. адамның табиғи қажеттілігін қамтамассыз етуге болады. Іс әрекеттің әлеуметтік мотиві – қоғамда белгілі бір ортаға ие болуы үшін болатын адамдардың құрметпен мойындауын тудыруға байланысты туындайтын әр түрлі іс-әрекеттер.

Іс -әрекеттің рухани мотиві – адамның өзін-өзі білімін әрекеттендіруіне байланысты болады. Іс-әрекеттің мақсаты ол жүйесінің немесе нәтижесінің болуы. Іс-әрекет мақсаты мен мотиві бір бірімен қабысып жатады.

Заттық іс-әрекет дегеніміз – ол белгілі бір  іске тікелей байланысты болады. Мысалы танымдық іс-әрекет пәні түрлі мәлімет  оқу іс-әрекетінің пәні- білім, білік дағды болса іс-әрекетінің пәні- жасамдал материалдық жеміс (нәтижесі) болады.

Кез келген іс-әректтің құрылымы болады. Олардың құрылымына: Әрекет пен операция жатады. Кез келген адам іс-әрекетінің ішкі және сыртқы компоненттері болады. Ішкі компонент – іс әрекетті басқаруға қатысатын орталық жүйке жүйесі болатын анатомиялық физалогиялық құрылымдар мен процестер және осы іс әрекетті реттеп отыратын психикалық процестер мен киімдер қатысады. Сыртқы компонентке – іс-әрекетті тәжірбиелік орындауда болатын түрлі  қозғалыстар жатады.

Іс-әрекеттің  ішкі және сыртқы компоненттері  үнемі арақатынасы бола бермейді [4].

Іс-әрекеттің  дамуы мен қайта құрылуына  байланысты сыртқы компонент, ішкі компонентке  жүйесі ауысып отырады. Іс-әрекетте қиындық туып, оны қайта қалпына келтіру қажет болғанда кері ауысу жүреді- оны- экстериоризация деп атайды. Экстериоризация ішкі қайтадан сыртқыға айналады, саналы бақыланады, қысқа автоматтанған іс-әрекет компонентінің қайта жасалуын айтамыз. Іс-әрекет бұл таным мен шығармашылыққа бағытталған адамның өзінің өмір сүру кәсіби салалары бойынша айтылуы үшін адамның белсенділігін түрін айтуға болады. Адам іс-әрекет арқасында материалдық және рухани құбылыстарда жасалынады қабілеттілігі арқасында табиғатты қоршайды оны жетілдіреді. Адам өзіне генотиптік мүмкіндігіне негізделіп және одан шеңберінен адам өз іс-әрекетімен шығармашылық сипатқа жасайды. Еңбек құралдарының арқасында жаңа қоғамды техникалық материалдық мәдени рухани даму жасауының арқасында адам өзін-өзі қайта құрып отырды. Тарихи даму прогресіне көз жіберер болсақ, адам іс-әрекет арқасында жетіліп отырды.

Адам іс-әрекет тұтынушылық сипаты үшін ғана емес, жемісін беретін шығармашылықта көрініп, жалғасады.

Адам іс-әрекеті  өзге тіршілік иелерімен ерекшеленеді.Жануар белсенділігі жаратылыстық қажеттілікке байланысты болса, адам іс-әрекеті адамзаттың бұрын-соңғы жасалған мәдени- тарихи жетістіктеріне сүйеніп оны қажеттіліктерінде сүйене жалғастырады. Адам іс-әрекеті күрделі қимыл қозғалыстық біліктілік пен дағдыға байланысты. Адам іс-әрекеті жемісті шығармашылықты, жасампаздыққа ие.

Адам іс-әрекеті  заттық материалдық, рухани мәдениетпен

Бұларды өз дамуы  үшін пайдаланады. Ал жануарлар өз биалогиялық  қажеттілігін қанағаттандыру үшін жасайды.

Адам іс-әрекеті  адамның өзін өмір жағдайын қажеттілігі мен қабілеттілігін де қайта қайта құрайды немесе көркейте түседі.

Адам іс-әрекеті  түрлі форма мен оның әр түрлі  құралдар арқылы жүзеге асыруы тарихтық жемісі. Ал жануарлар белсенділігі биалогиялық эвалютциялық нәтижесі ретінде болады.

Адамға заттың іс-әрекеті туа берілмейді. Ол тәлім  тәрбие қалыптасуы мен жүзеге асуы Ал жануарларда бұл іс-әрекет ген.отипке негізделінетіндіктен туа беріледі.

Қиял творчества жалғыз ақындарға тән емес, ғылымның мәдениеттің барлық саласында керекті  өте үлкен орын алатын психологиялық әрекет. Творчества бар жерде қиял да бар Қиял творчестваның негізгі бір психологиялық құрамы болып табылады. Творчества тек жазушы ақын суретші т.б. іс-әрекетінде болмай, ғылым мен техникалық мәдениеттің еңбектің барлық саласындағы адамның күнделікті тіршілігінде, тіпті күнбе күнді оқудың өзінде де елеулі орын алады. Мектеп оқушысының қағидашы түсінуі, бір есепті өз бетінше шығара бастауының өзін творчествалық әрекет деп есептеуге болады [5].

Шабыт – адамның  барлық қабілеттіктерінің жіберлі түрде әрекет етуінен туындайтын күй.  Шабыт үстінде жасалған шығарма адам жазушы болсын ғылым болсын, ғылым болсын, кім болса да оның еңбегі жемісті болмақ. Бірақ шабыт өзінен-өзі келе бермейді. Ол үшін бір нәрсе адамға әсер етуі қажет. Бұл бұрыннан ойланып толғанып жүріп, сол кезхде келген шабыт. Дайындық кезінде материал жинамай , бір мезетте шығармашылық жасай алмайды. Адамда шабыт пайда болуы үшін үлкен дайындық жігерлі еңбек керек творчествалық жемісті нәтижелі болуы түрлі дағдыларға машықтануға байланысты .

Дағдылану еңбектің түрлі салаларында өте үлкен  орын алады. Адам өзінің істейтін еңбегіне орай, тиісті дағдыларды меңгермесе өзінің істейтін жұмысының тектігіне жете алмайды жұмысын дұрыс ұйымдастырып , еңбек өнімін арттыра алмайды  әр уақытта күнделікті істейтін жұмысына шамадан тыс көп жігер көп күш жұмсайтын болады.

Дағдылардың педагогикалық  процесте алатын орны ерекше. Егер оқушы

оқу процестерінде  оқуға , озуға, есеп шығаруға т.б. машыұқтанбкаса олар жақсы оқи да , ғылыми негізін  меңгере де алмас еді.

Адам іс-әрекет үш түрлі параметрлерде: Қажеттілік күші, саны мен сапасымен белгіленеді. Іс-әрекет бұл қажеттілікке байланысты болады. Ал оның қажеттілік күші – оның көкей кестілігі туындау жиілігі, тудыру потенциялы мен көрсетіледі. Сана – туындап отырған әр түрлі қажеттіліктердің уақыт өткен сайын оның актуалды болуынан көрінеді. Оған уақыт жетімсіздігі – түрлі іс-әрекетті атқару жатады.

Іс-әрекет түрлеріне: қатынас, ойын, оқу, еңбек, жатады.

Қатынас – адам дамуы, оның жеке дамуы процесінде туындайтын іс-әрекеттің алғашқы түрі. Қатынас іс-әрекет түрі ретінде қарастырылады, ол адамдардың өзара мәлімет алмасуына бағытталады.

Онда ұстанатын  мақсат: Өзара түсінісу іскерлік ,жеке қатынасты достықты құру, өзара көмек  беру және бір – біріне ықпал етуді көздейді.

Адам бір-бірі мен тілдік және тілдік емесмәліметтер мен алмасады. Адамдар арасында жанама қатынастар тікелей қатынас болмайды. Мәлімет алмасу өзге адамдар, техникалық құралодар, арқылы жүре береді.