Объектілі бағытталған бағдарламалау ортасының жобалау мүмкіндіктерін салыстыру

Query1->Close();

Query1->SQL->Clear();

Query1->SQL->Add("Delete emp where empno=1010");

Query1->ExecSQL();

   Open - TQuery компонентін ашажы. Ол true мәнінің берілген Active қасиетіне барабар. Егер сұрату  нәтижесі  деректер жиынтығы болса пайдаланылады (мұндай сұратулар  әдетте  SELECT операторынан басталады).  Open әдісін пайдалану мысалы: Query1->Open();

   Close - TQuery компонентін  жабады. Close шақыру false мәнінің Active қасиетін  беруге барабар.  Close әдісін пайдалану  мысалы: Query1->Close();

 

Prepare – Серверге  SQL қасиетінде  болатын сұратудың деректер базасын  оңтайландыру және компиляциялау  үшін беруді қамтамасыз етеді.  Толық сұрату Open немесе ExecSQL әдістері  шақырылмаған кезде пераметрлермен  бірге берілмейді. Тіпті егер  Prepare әдісі анық шақырылмаса, ол  егер Open немесе ExecSQL әдістері пайдаланылса, толық шақырылмайды (бұған  SQL Monitor утилитін іске қосып, көз жеткізуге  болады). Prepare әдісін пайдалану мысалы:

Query1->Close();

Query1->SQL->Add("Delete emp where empno=:empno");

Query1->Prepare();

TQuery компоненттері TDataSet-тан қалған көптеген алуан түрлі әдістерге ие болады. Келесідей әдістер неғұрлым жиі пайдаланылады:

First, Last, Next, Prior нұсқағышын сәйкесінші бірінші, соңғы, келесі және алдыңғы жазбаларға жылжытады, мысалы:

MoveBy нұсқағышты  жолдардың белгілі бір санына ығыстырады.

Insert, Edit, Delete, Append, Post, Cancel – сұрату нәтижесін модификациялауға мүмкіндік береді. Insert әдісі келесі мысалдағыдай жолды сұрату нәтижесіне енгізуге мүмкіндік береді:

Query2->Insert();

Query2->Fields[0]->AsInteger = 100;

Query2->Fields[1]->AsString =Edit1->Text;

Query2->Post();

Post әдісі деректер базасында нақты физикалық өзгерістер жасай отырып Insert, Update немесе Delete операцияларын растайды Cancel әдісіаяқталмаған Insert, Delete, Edit немесе Append операцияларын жояды.

FreeBookmark, GetBookmark, GotoBookmark- - сұратуда бетбелгі (таңбаланған жолдар) құруға және содан кейін мұндай жолға кейін оралуға мүмкіндік береді.

    Сұратуларды тікелей  пайдалануға өтпес бұрын егер  қандай да бір себептермен  мұны тікелей қасиеттер редакторында  жасау қолайсыз болса, көмегімен  TQuery компонентінің  SQL қасиетін анықтауға  болатын өте пайдалы құрал-сайман -  Visual Query Builder сұратулар генераторына  тоқталып өткен жөн. 

Visual Query Builder

    Visual Query Builder (VQB) –  SQL-ға негізделетін сұратулар  құру үшін көрсетуші құрал  болып табылады. Бұл құралдың  көмегімен SQL бірқатар біліміне  ие бола отырып, немесе мүлде  мұндай білімі болмай-ақ кешенді  сұратулар құруға болады.

Сұратулар қажетті нәтиже алынғанға дейін өрнектер, кестелер, өрістер мен қатынастарды кезең-кезеңімен  қосу арқылы бірінен кейін бірі құрылады. Visual Query Builder-ті TQuery компонентін таңдап, және тышқанның оң жақ батырмасын баса отырып, шақыруға болады, содан  кейін  контекстік меню пайда болады, одан Query Builder опциясын таңдаған жөн.

Ескерту. Visual Query Builder  барлық  Borland C++ Builder версияларының кешеніне кірмейді немесе орнатылмауы  да мүмкін. Бұл жағдайда контекстік менюде тиісті опциялар болмауы да мүмкін.

Query Builder таңдағаннан кейін  экранда  ДБ таңдауға және  онымен қосылысты жүзеге асыруға  мүмкіндік беретін Databases диалогтік  панелі пайда болады (12-сурет).

12-сурет. Деректер базасының   псевдонимін таңдау

    Деректер базасымен  қосылғаннан кейін экранға Visual Query Builder терезесі және сұратуда  пайдаланылатын кестелерді таңдауға  арналған  диалогтік панель шығарылады (13-сурет).

13-сурет. ДБ-мен қосылғаннан кейін Visual Query Builder терезесі және Add Table диалогтік панелі пайда болады.

   

    Visual Query Builder құрал-саймандар панелі сұрату мәтінін құру, тестілеу және қарау кезінде орындауға болатын операцияларды таңдауға мүмкіндік береді. 2-кесте Visual Query Builder құрал-саймандар панелінде батырмалардың мақсатын сипаттайды:

2-кесте. 

Visual Query Builder құрал-саймандар панелі

Батырма		Мақсаты
	New	Жаңа сұрату құрады.
	Open	Сұрату файлын ашады.
	Save As	Файлда сұратуды сақтайдыв.
	Options	Экранға сұратудың түрлі  опцияларын белгілеуге мүмкіндік беретін Options, диалогтік панелін орналастырады.
	Table	Экранға кестелерді SQL операторына енгізуге мүмкіндік беретін Add Table диалогтік панелін  орналастырады.
	Expression	Экранға SQL тіліні тұрғысынан мүмкін есептелетін өрістер құруға мүмкіндік беретін Expression диалогтік панелін орналастырады.
	SQL	Генерацияланған SQL-сұратуының мәтіні бар терезені шығарады.
	Run	Генерацияланған сұратуды орындайды  және экранға нәтижелерін шығарады.
	OK	TQuery компонентінің генерацияланатын сұратуға тең SQL қасиетін белгілейді және Visual Query Builder жабады.
	Cancel	TQuery компонентінің берілген SQL қасиетін болдырмайды және Visual Query Builder жабады.
	Help	Экранға Visual Query Builde арналған оперативті көмекті шығарады.

   

Add Table диалогтік панелі (13-сурет) Visual Query Builder ашқан кезде немесе  диалогтік панелдің сәйкес батырмасын  таңдаған кезде пайда болады. Ол ағымдағы ДБ-ның барлық кестелерінің  тізімін шығара отырып, сұратуға  кестелерді енгізуге мүмкіндік  береді. Егер Include System Tables опциясын белгілесе,  сұрату құру үшін осы ДБ-ның  жүйелік кестелері мүмкін болады.

14-сурет. Visual Query Builder терезесінің жұмыс кеңістігінде тізімнен таңдап алынған кесте пайда болады

Сұратуға бір немесе одан да көп кестелер енгізу үшін төмендегілерді орындаған жөн:

     Егер Add Table диалогтік  панелі экранда болмаса, экранға  шығару үшін құрал-саймандар панелінде  Table батырмасын шерту керек. 

Диалогтік панелде кестелер тізімінен кестенің атын таңдау және Add батырмасын шерту керек. Таңдалынған  кестенің құрылымын сипаттау  Visual Query Builder терезесінің үстіңгі бөлігінде  пайда болады.

Барлық талап етілетін кестелер сұратуға енгізілгенге дейін 2-тармақты қайталау және  Close батырмасын басу.

    Кестелердің бірінің  бағанын сұратуға енгізу үшін  бағанның атын таңдау және  содан кейін осы бағанды жылжытып, оны терезенің төменгі бөлігінде   кестеге орналастыру немесе бағанның  атын екі рет шерту керек.  Кестенің барлық өрістерін таңдау  үшін терезенің төменгі бөлігіне  кестенің өрістері тізімінің  үстінде болатын * белгісін жылжытып  апарған жөн.

15-сурет. Аралас ұрату  құру

    Бірнеше кестеден  тұратын ақпаратты араластыру  үшін түрлі кестелердің  қалай   біріктірілетінін анықтау керек.  Visual Query Builder  көмегімен аттары  кестелердің байланысы үшін қызмет  атқаратын бағандарды анықтауға  болады.  Осы мақсатта кестеаралық  байланыс  жүзеге асырылатын бағанның  атын таңдау керек,  байланысатын  кестелердің бірінде тышқанның  сол жақ  батырмасын басып,  меңзерді  келесі кестенің  сәйкес  бағанының атына апару керек  (ол пішінді өзгертеді). Осының  нәтижесінде сұратудың жұмыс  кеңістігінде осы екі кестенің бағандарын  байланыстыратын сызық пайда болады.

    Visual Query Builder  терезесінің  үстіңгі бөлігінде осы қосылысты  көрсететін сызықты екі рет  шертіп, кестелерді біріктіру критерийлерін  қарауға немесе редакциялауға  болады. Бұл ретте Join диалогтік  блогы пайда болады (16-сурет).

16-сурет. Кестелерді біріктіру критерийлерін таңдау

    Сұрату үшін іріктеу критерийлерін анықтау үшін Visual Query Builder терезесінің төменгі бөлігінде кестенің Criteria жолын пайдалану керек. Criteria жолы  SQL операторының  WHERE қосымшасы тұрғысынан мүмкін болып табылатын сұратудың кез келген өрнегіне рұқсат етеді (3-кесте).

3-кесте. 

WHERE SQL-сұратудың сөйлеміндегі  мүмкін өрнектер

Өрнек	Сипаттамасы
=	Тең
>	Қарағанда, үлкен
<	Қарағанда кем
!=	Тең емес
like	Үлгімен салыстырғандағы  символдар жолы.
Between	Бастапқы мәнге қарағанда  кем емес және соңғы мәнге қарағанда  артық емес.
In	Тізімде бар

   

Criteria жолына енгізілген  өрнек AND шарты болып табылады. Мысалы, егер Name бағаны бар кесте бар болса және осы бағандағы С әрпінен басталатын әрбір элементті табу қажет болса, Criteria Name LIKE'C%' жолына шығарған жөн. Нәтиже SQL операторының WHERE сөйлеміне AND Name LIKE 'C%' енгізгенге барабар. OR шарты OR жолына енгізілген өрнек сияқты енгізіледі (Criteria жолынан төмен).

    Таңдалынған баған  үшін нәтижелерді төменнен жоғары  (ascending) немесе жоғарыдан төмен  (descending) ретте сұрыптауға болады. Баған үшін сұрыптау ретін  анықтау үшін тышқанның нұсқағышын Sort жолының қасындағы бағанға  орналастырып, тышқанның оң жақ  батырмасын шерту керек және  контекстік менюден Ascending или  Descending таңдау қажет. 

    Option жолын пайдаланып  сұрату нәтижелерінтоптастыруға  болады. Егер қандай да бір  баған үшін сұратуда деректерді  беру опциясын анықтау қажет  болса, меңзерді  Option жолының қасындағы  бағанға орналастырып, экранға Option контекстік менюін шығару үшін  тышқанның оң жақ батырмасын  шерту және қажетті опцияны  таңдау керек. 

17-сурет. Бағанға арналған опция таңдау

    Group Condition жолын  пайдалана отырып, топтастыру нәтижелеріне  арналған шартты анықтауға болады, бұл  GROUP BY сөйлемін пайдаланатын SELECT SQL-операторында HAVING сөйлемі бар  өрнек енгізгенге ұқсас. 

    Visual Query Builder өрнекті  сұратудың  бөлігі ретінде  анықтауға мүмкіндік береді. Өрнек  сандық мәндер, жолдық операциялар  және т.б. негізіндегі есептеу  операциялары болып табылады.

    Есептелетін өріс  құру үшін құрал-саймандар панелінде  Expression батырмасын шерткен жөн. Expression диалогтік панелі пайда болады (18-сурет).

18-сурет. Expression диалогтік панелін шақыру

    Expression диалогтік  панелі арифметикалық операциялар  сұратуларында көбейту, бөлу, қосу, азайту, бағандар аты және avg, count, min, max және sum сияқты құрамдас өрнектерді пайдалануға мүмкіндік береді.  Expression редактор блогын пайдалана отырып, өрнектерді қолмен редакциялауға немесе құруға болады.

19-сурет. Options диалогтік панелі

    Options диалогтік  панелі (19-сурет) SQL операторы үшін  опцияларды анықтау үшін пайдаланылады.  Мысалы,  SQL операторының DISTINCT сөйлемін  пайдалана отырып, қайталама жазбаларды (Remove Duplicate Records) алып тастауға болады.  Options диалогтік панелін шақыру  үшін құрал-саймандар панелінде  Options батырмасын шерту керек. 

    Visual Query Builder генерацияланған  сұратуын орындауға болады. Сұрату  нәтижелері Result Window диалогтік панелі (нәтижелер терезесі) экранда бейнеленеді.  Бұл терезе сұрату бағандары,  таңдау критерийлері, топтастыру  және сұрыптау критерийлері дұрыс  анықталғанына көз жеткізуге  мүмкіндік береді.  Сұратуды орындау  үшін құрал-саймандар панелінде  Run батфырмасын шерту керек. 20-суретте берілгенге ұқсас Result Window терезесі пайда болады.

20-сурет. Сұрату нәтижелері  экранда Result Window-де бейнеленеді

    SQL Statement терезесін  қарай отырып, сұрату мәтінін  тексеруге болады, бұл үшін құрал-саймандар  панелінде SQL батырмасын шерту  керек. Бұл терезе генерацияланған  SQL операторын көрсетеді. Сұрату  бағандарын, іріктеу критерийлерін,  топтастыру немесе сұрыптау критерийлерін   қосу немесе өзгерту кезінде  SQL Statement терезесінің ішіндегісі  автоматты түрде редакцияланады (21-сурет).

21-сурет. SQL Statement терезесіндегі генерацияланған SQL операторы

    Visual Query Builder жұмысын  аяқтау үшін құрал-сайманды панелде  жасыл белгісі бар батырманы  басу керек. Осыдан кейін сол  үшін Visual Query Builder активтендірілген TQuery компонентінің SQL қасиетіне SQL-сұратудың  генерацияланған мәтіні берілетін  болады.

     TQuery компонентін пайдалану мысалы

    TTable, TQuery, TDataSource, TDBGrid компоненттерін пайдаланатын қосымшалар  құру үшін алынған мәліметтерді  қолданып көреміз. Бұл мақсат  үшін Borland C++ Builder жеткізу жиынтығына  кіретін BCDEMOS деректер базасындағы  Customer.db және Orders.db кестелерін пайдаланамыз. Бұл қосымша Customer кестесінен клиенттердің  тізімін,  Orders кестесінен олардың  тапсырыстарының тізімін шығаратын  болуы тиіс, сондай-ақ  клиенттер  нөмірлерінің диапазонын таңдауға  мүмкіндік береді. Жаңа жоба құрамыз  және оның басты пішінін  CUST1.CPP ретінде, ал жобаны CUST.MAK ретінде  сақтаймыз.