Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі

Мазмұны

 

Кіріспе..........................................................................................................................4

1 Технологиялық  бөлім

1.1Ұн зауытының майдалау  бөлімін жобалауға берілген бастапқы

мәліметтер....................................................................................................................6

1.2Астықтың сапалық сипаттамасы...........................................................................6

1.3Ұн тарту партиясын  есептеу................................................................................10

1.4Астықтың ерекшеліктерін  зерттеп майдалау процесстерінің  технологиялық схемасының сипаттамасы.........................................................................................12

1.5Ұн тарту зауытының  майдалау бөлімінің технологиялық схемасы бойынша жабдықтарды есептеу және таңдау..........................................................................16

1.6 Майдалау бөліміндегі  астықтың қозғалысының коммуникациясы...............22

2 Құрылыс бөлімі

2.1 Ұн тарту зауытының  майдалау бөліміндегі жабдықтардың қабаттарда үйлесімді орналасуы..................................................................................................25

2.2 Ұн тарту зауытының  майдалау бөлімінің құрылыс параметрлерін анықтау.......................................................................................................................28

2.3 Жобаланатын өндіріс  ғимарат құрылысының жалпы сипаттамасы...............31

3 Энергетикалық  бөлім

3.1 Ұн тарту зауытының  майдалау бөлімінің электр жабдықтары және электр энергиясымен қамтамасыз ету.................................................................................36

3.2 Электрқозғалтқыштың қажетті  және берілген қуатын есептеу......................38

3.3 Өнім алуға жұмсалатын  электрэнергиясының шығынын есептеу.................39

4 Еңбекті қорғау  және техника қауіпсіздігі

4.1 Өндірісте еңбек қорғаудың  маңызы..................................................................41

4.2 Ұн тарту зауытының  майдалау бөліміндегі жабдықтарды жөндеу және оларға қызмет көрсету кезіндегі техника қауіпсіздігі...........................................42

4.3 Өндірістік санитария  және қоршаған ортаны қорғау......................................43

4.4 ^{Өндірістік жарықтандыру..................................................................................45}

^{4.5 Өндірістік шаң.....................................................................................................45}

^{4.6 Өндірістік  ғимараттың микроклиматы.............................................................45}

^{4.7 Өндірістік  шу.......................................................................................................46}

Қорытынды................................................................................................................47

Қолданылған әдебиеттер..........................................................................................48

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Ауыл шаруашылығы өнімдерін  сақтау және өңдеу технологиясы –  бұл ауыл шаруашылығы өнімдерін  алғашқы рет өңдеу, қайта өңдеу  және оны сақтау жөніндегі ғылым.

Қазіргі кезде, Қазақстанда  технологиялық ғылыми мекемелер мен жоғарғы оқу орындары, ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасын тексеретін зертханалар бар. Әр алуан шикізаттың сапасына сорттық және оны өсіру жағдайының әсері туралы мәліметтерді студенттер өсімдік шаруашылығы, агрохимия, селекция, егіншілік және тағы басқа пәндердің курсынан алады. Астық сапасына жинағаннан кейінгі өңдеудің және өнімді сақтаудың әсерін ауыл шаруашылық өнімдерінің сапасы, оларды мемлекеттік мөлшерлеу принципі, сондай-ақ әр түрлі өнеркәсіптердің шикізаттарға қоятын талаптары кешенді түрде толық қарастырылады.

Ауыл шаруашылық мамандарын осы курстан өнімнің тұтынушы бағасы жөнінде түсінік алған  соң, соны ескеріп, халықтың қажетіне сай  өнімді өндіруді жоғары тиімділікпен ұйымдастыра алады.

Қазіргі уақытта ғылым  мен техника біршама жақсы  дамығанымен сақтау кезінде жыл  сайын астық шығыны 10-15%, көкөніс  пен картоп – 20-30%, ал кей жылдары 40-50% жетеді.

Сонымен бірге ауыл шаруашылығының өнімдерін сақтау және өңдеу технологиясы күрделі іс. Болашақ ауыл шаруашылық мамандарына өсімдік шаруашылығында азық-түлік сапасын арттыруға және өнімді сақтаған кезде шығынның аса көп болмау жолдарын табуға көмектеседі.

Қазақстанда астық, тұқым  және олардан өндірілетін өнімдер  селекциялық станцияларда, әр түрлі  шаруашылықтарда, элеваторларда, астық  қабылдау жерлерде, ұн, жарма, құрама жем, нан зауыттарында, макарон фабрикаларында, өсімдік майы, крахмал өндіру, сыра қайнату, спирт зауыттарында сақталады.

Агроөнеркәсіптік кешеннің негізгі құраушы элементі ұн және жарма өнеркәсібі болғандықтан, оны  дамыту және жаңарту үкімет алдында  маңызды мәселе болып отыр. Қазіргі  кезде үкімет өз алдына ұн және жарма  өнеркәсібінің техника – өндірістік және техника – қайта жандандыру базаларын  дамыту, қосымша өндірістік қуаттарды енгізуге, енгізілген капиталды  тиімді пайдалану, құрылыстық өндірісті  экономикалық ынталандыру сияқты мақсаттар  қоюда. Жаңа өнеркісіптік кешендерді құрумен  қатар ескі ұн және жарма зауыттарын қайта жобалап салу да жоспарлануда.

Бұл мәселелерді шешу көбінесе жоғары мамандырылған технологтарға жүктеледі. Технологтардың өндірістік өнеркәсіптерді дұрыс жобалауынан оған бөлінген қаражатты қаншалықты дұрыс игергенін көресетеді. Жаңа өнеркісіптерді және қайта жандандырылатын өнеркісптерді жобалау жаңа ғылыми – техникалық жетістіктер, технологиялық процесстер және өндірістік процесстерді автоматтандыру, оған қоса қолданыстағы кәсіптердің тәжірибесі негізінде  жүргізіледі.

Дақыл дәндерінен ұн, жарма  және құрама жем алу технологиясы -  бірімен бірі тығыз байланысқан  астықты тазалап тартуға арналған дайындау, ұнтақтау, майдалау, мөлшерлеу, араластыру және қаптау сияқты негізгі  жүйелерден тұрады.

Дайындалған астықты  ұнға айналдыру тәсілдері мынадай  оперциялардан тұрады: жармалау жүйесіндегі  дәнді жармалау, ұнтақталған заттарды түйіршіктерінің ірілігіне қарай  бөлу, елек пен желдеткішті қолданып жарманы кебегінен айыру, таза жарманы  ұнтақтап ұнаға айналдыру, сортқа бөлу, сапасын тексеру, байыту, қаптау.

Ұн өндірудің технологиялық  жүйелерінің құндылығы астық  пен электр энергиясын тиімді пайдалануы арқылы бағаланады. Мұнда ұн сапасы да ескеріледі. Ұн, жарма және құрама жем шығаруға, астықты үнемді пайдалануға  дәннің технологиялық жүйелердің құамы  және олардың жұмыс істеу ырғақтығы, сондай – ақ технологиялық және тасымалдау жүйелерінің түрі де әсер етеді.

Дәнді ұнға айналдырудың технологиялық  жүйелері, дәннің және дайын азық –  түлік құрамының физикалық, химиялық, биологиялық, т.б. көптеген қасиеттері тығыз байланысты.

Нарықтық экономика кезінде  ұн, жарма және құрама жем өндіру салаларында, осы өнімдерді өндіретін  кіші шағын кәсіпорындар саны жедел  өсіп дамуда. Бірақ бұл зауыттар Кеңес үкіметі кезінен қалған технологиямен қолданатындықтан, дайын  өнім сапасы айтарлықтай жоғары болмайды. Сондықтан соңғы кездері жаңа технологиялар мен жабдықтар  енгізілуде, оған мысал, заманауи сегізбілікті станоктар, біріктірілген сепараторлар  және т.б. жаңа қондырғылар шығарылып  жасалуда.

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Технологиялық бөлім

1.1 Жобалауға арналған бастапқы берілгендер

 

Ұн зауытының өнімділігі – 110 т/тәул;

Дәнді дақыл түрі – жұмсақ бидай;

Ұн тарту түрі – сортты;

Дайын өнім түрі – 85 % - қ наубайханалық ұны

Ұн зауытының бөлімі – майдалау.

 

 

2.  Астықтың сапалық сипаттамасы

 

Бидай – адам баласы ежелден  пайдаланып келе жатқан ең негізгі  дақыл. Ол жер шарында кең тараған, қазір барлық егіліп жүрген ауыл шаруашылық дақылдарының ішінде бірінші орын алады. Бидайдың мұндай кең тарауына, тек  соның ғана химиялық құрамында болатын, сумен қосылып клейковинаға айналатын  ақуыздардың болуы. Осының арқасында  бидайдың ұнынан нан, макарон сияқты тағамдар пайдалануға болады. Бидай  ұнынан пісірілген нан дәмді, басқа  дақылдардың ұнынан пісірілген нанға  қарағанда өте сіңімді болады.

Бидайдың тағамдық қасиеттеріне байланысты олардан жоғары аса бағалы ұн алады. Ұнның шығымына және сапасына дәннің химиялық құрамы мен техологиялық қасиеттері, ал бұл қасиеттер дәннің сорттық ерекшеліктеріне, оның  өсіп – өнген ортасына, топырақтың құрамы мен ауа райына байланысты өзгеріп  отырады.

Астықтың технологиялық  қасиеттері – дәннің барлық физикалық, химиялық қасиеттері мен сапасын, оның ұнға айналу кезіндегі сипаттамасын, ұнның жалпы шығымын және оның сапасын айтады, сондай – ақ энергия  шығыны жатады.

Бидайды тиімді пайдалану  үшін технологиялық қасиеттерін  әрдайым анықтап тұру керек. Бидай  эндоспермнің шынылылғына, түріне (жұмсақ және қатты), жаздық немесе күздік нысандарына, дәннің түсіне (қызыл және ақ), ал қара бидай құрылысына, өндірілетін аумағына қарай типке бөлінеді.

Астықты қабылдау және ұн тартуға  дайындау кезіндерінде бидайдың күшіне едәуір көңіл бөледі. Өйткені күшті  бидайдан сапалы және наубайханалық  қасиеттері жоғары ұн алуға болады. Наубайханалық күшіне қарай жұмсақ бидай күшті, орташа және әлсіз деп  үш топқа бөлінеді.

Күшті бидайдан алынған ұннан  қамыр илегенде ол суды көп сіңіреді. Осы қамырдан пісірілген нан сапалы, көлемі үлкен болады. Ол ашып жетілу үшін көп уақытты қажет етеді, нанның қабығы жұқа болады.

Күші орташа бидайдан да наубайханалық сапасы жақсы ұн алуға  болады.

Күші әлсіз бидай ұнының наубайханалық қасиетін жақсарту үшін күшті бадайдың ұнын қосу керек.

Дәнің шынылығы мен басқа  көптеген қасиеттері оның наубайханалық  сапасын бағалайтын көрсеткіштер. Дәннің шынылығымен оның проценттік мөлшері  бидайдың сортты ұн тартуға жарамдылығын және ұн тартқанда жүретін процесстердің  ырғағын ретімен анықтайды.

Дәннің ұн  тартуға  әсер ететін көрсеткіштер дәнді ұнтақтап, ұнға айналдыру кезінде ұнның  шығымы мен сапасына, электр энергиясының шығынына үлкен әсер етеді.

Дәннің шынылығы. Бидайдың технологиялық қасиеттері, ең алдымен  бидай ұнының қиыршық болып келуі, оның шығымдылығының жоғары болуы бидай  дәнінің шынылығына байланысты. Бидай  дәнінің эндоспермінің ұлпаларының  өзара байланысы әр түрлі болуына  байланысты әр дән екі түрлі құрылымда  болады. Шынылығы жылтыр және ұн тәрізді  ақ құрылымдар. Кейде ол екеуінің арасындағы жартылай шынылықты түрі де кездеседі.

Эндосперм шынылығы немесе ұн тәріздес болуы оның құрамындағы  крахмал түйіршіктерінің формасына, орналасқан орнына, құрамына, санына және ақуыздық заттардың санына байланысты болады. Мұның бәрі бидайдың ботаникалық  түріне, сортына байланысты өзгеріп  тұрады.

Дәннің ірілігі және біркелкілігі. Біркелкілік деп астық қоспаларының ішіндегі барлық дәннің бірдей ірілігі, ылғалдылығы, тазалығы, түсі, химиялық құрамы және тағы да басқа көрсеткіштері  бойынша біркелкі болуын айтады. Біркелкілік  астықтың ылғалдылығын анықтауда ерекше орын алады. Егер бірнеше кішігірім  партиялардың ылғалдылығы біркелкі болса, оларды бір бірімен қоса беруге болады. Егер астықтың үлкен тазартылған  және құрғатылған партиясына аздап  болса да ылғалдылығы жоғары астық  қосылып кетсе, сол арада белсенді аймақ пайда болып, астықтың қыза бастауына себепші болады. Ылғалдылығы  жоғары астықтың тыныс алу процесі  жиілеп, жылу бөліне бастайды да, біраз  уақыттан соң өзінен-өзі қызу процесі  басталып кетеді. Өндіріс орындарында  бидайды тиісті елеуіштерден елеп, біркелкіліктің процентін табады. Содан  кейін әр елеуіштен өтпей қалған массаны немесе екі елеуіште қалған дәндердің массаларының қлсындылары  арқылы бағаланады.

Мың дәннің массасы. Мың дәннің массасын анықтау көбінесе тұқымға  арналған астықтың сапасын тексергенде  қолданылады. Бұл оның эндосперміндегі қоректік заттар қорының көп екенін, дәннің толықтығын көрсетеді. Дән ірі болған сайын оның эндоспермі мен қабыршақтарының арасындағы қатынас өсе береді.

Бұл көрсеткіш дәннің ірілігін, біркелкілігін көрсетеді. Сондықтан  оны дәннің ұнға айналу қасиетінің көрсеткіші деп есептейді. Егер мың  дәннің салмағы жоғары болса, онда одан алынатын сапалы ұнның түсімі де көп  болады.

Дәннің тығыздығы. Тығыздық көрсеткіші дәннің сапасының салыстырмалы көрсеткішінің бірі. Толық піскен толған дәнінің ішіндегі химиялық заттар өзара тығыз орналасады да, оның орташа тығыздығы жоғары болады. Егер астықтың ішінде әр түрлі жеңіл немесе ауыр қосындылар болса, оларды да осы  қасиеттерінің айырмашылықтарын пайдаланып бөліп алуға болады. Астықты қоймаға  құйғанда өздігінен жіктелуі мүмкін. Бұл оның жақсы сақталуына әсерін тигізеді.

Дәннің тығыздығына оның химиялық құрамынан басқа оның ұлпаларының  арасында ауаның болуы, шынылығы, ылғалдылығы  және басқа да көптеген жағдайлар  өздерінің ықпалын тигізеді.

Дәннің күлділігі. Бұл  көрсеткіш дәннің құрамындағы минералдық заттардың мөлшерін көрсетеді. Дәнде  минералдық заттар әр түрлі орналасады. Көбінесе олар дәннің алейрон қабатында, қабыршақтарында, тұқым бүршігінде орналасады, ал эндоспермде олардың  мөлшері аз болады. Бұл заттар дәнді  ұнтақтаған кезде қабыршақпен бірге  кебекке шығып кетеді де ұнның  күлділігі төмендейді. Сондықтан  ұнның сапасын оның күлділігі  арқылы бақылайды. Бұл тек жорамал  баға болып есептеледі.

Дәннің наубайханалық  қасиеттерін бағалайтын көрсеткіштер. Олар дәннің технологиялық қасиеттерін  бағалауға керекті көрсеткіштердің  ішіндегі, ерекше маңыздысы. Олардың  ең маңыздысы сағыз мөлшері мен  сапасы. Дәннің сағызы нәруыздың суға ерімейтін бөлшектерінен тұрады. Оның құрамында нәруызбен мықты  байланысқан аздаған крахмал, май  және басқа заттар бар. Сағыз көбіне нәруыздан тұратын болғандықтан ұнның мөлшері мен сапасы сағыздың мөлшері мен сапасымен байланысты болады. Сағыздылықтың сапасы да құбылмалы  көрсеткіш. Ол бидай сортының ерекшелігіне, ауа-райы мен жер жағдайларына, астықты  қабылдау, тазалау, сақтау ережелерінің ерекшеліктеріне және тағы да басқа  көптеген ұйымдастыру шаруашылық әрекеттеріне байланысты.

Дәннің сапасын білу үшін сағыздылығы бойынша үш топқа  бөледі:

1. Сағыздылығы өте қатты, серпімді, ақ түсті, созылмалдылығы орташа.

2. Сағыздылығы орташа, серпімді, созылмалдылығы орташа немесе ұзын.

3. Сағыздылығы төмен,  созылмайтын, үгітілгішғ, қоңыр түсті.