Жер салығының мәні

      Осы жер салығын жақсарту жолдары шегінде, олардың 2030 Бағдарламасымен сәйкес болуын да айта кету қажет. Президент атап өткендей: “келесі жылдан бастап біздің жоспарларымыз ұзақ мерзімді келешектегі істерге сай болуы керек”. Міне осы себептен  үшін жер сияқты маңызды факторды болжау және салық салу қажет.

      Біз қарастырып отырған жерге салық салу мен оны жақсарту жолдары шегіндегі жүйе – бірыңғай жер  салығының және басқа да ұсыныстар 2030 жылға шейін келешекке мызғымас негіз құрайды деп ойлаймыз.

 

 

 

 

 

 

 

 

                                               ҚОРЫТЫНДЫ

 

     Мемлекет нарық экономикасының қалыптасуына әсер ету ретінде пайдаланатын экономикалық тұтқалардың ішінде салықтардың рөлі өте маңызды. Кез келген мемлекеттің нарықтық дамуы салық саясатын мемлекеттің өз мүдделеріне пайдалануды болжайды. Салық және салық жүйесі неғұрлым экономиканы басқарудың жалпылама қарсы институттардың енгізілуін отандық және шетел тәжірибесі көрсетіп отыр.

      Қазақстанда нарық экономикасының алыптасуы жағдайында кәсіпкерлік қызметке қауіпті әсер етпейтін рационалды салық жүйесінің қалыптасуы неғұрлым маңызды мәнге ие болып келеді. Сондықтан бюджетпен шаруашылық етуші субъектілердің өзара экономикалық қарым-қатынас ұйымдастыруда салықтардың фискалды және реттеуші функцияларын қолайлы үйлестіруді қамтамасыз ететін кәсіпкерлер қызметін салықтық реттеуді жетілдіру өте маңызды болып отыр. Осы мәселелердің ертерек шешілуіне жүргізіліп отырған экономикалық реформалардың жемістілігіне,оның   ішінде жер реформасыда, экономикалық дағдарыстың созылуына, халықтың әлеуметтік жағдайына байланысты.

      Осыған орай ҚР заңдары бойынша жер салығын есептеудің әдістерімен жер салығын реттеу мәселелерін жиынтық реттеу алда тұрған мәселелердің бірі.

      Бұл жұмыста біз заңды тұлғаларға салынатын жер салығының ерекшеліктері, көршілес елдер тәжірибесін және ҚР жер салығының дамуы жағдайын қарастыра келе жер салығын жетілдіру жолдарын ұсынамыз.

      Қорыта келе біз ерекше айта кетейін дегеніміз, кез-келген мемлекет салықтар саласында фискалдық саясаттың барлық элементтерін қолдану мүмкіндігіне ие болып отыр, Қазақстан экономиканың өтпелі кезеңінің әсерінен болған қиыншылықтармен күресуді қамтамасыз ететін қуатты құралға ие. Тек істі біле тұра болашақ Қазақстанның гүлденуі мен экономиканың тұрақтануы жолдары бойынша дұрыс жолмен дамуға мүмкіндік беретін қолда бар құралды тиімді пайдалану маңызды. ҚР салық реформасы енді тек елдегі жүргізіліп жатқан күрделі жаңартулардың келешегі бар деп саналатындардың біреуі ғана емес. Салық саясаты туралы мәселе бара бара саяси және әлеуметтік сипатқа ие болып келеді. Оның дұрыс әрі тиімді қызмет етуі тек экономикалық мәселелерді шешумен ғана байланысты емес, сондай-ақ азаматтық әлемді сақтаумен де, мемлекеттің саяси тұрақтылығы мен тәуелсіздіктің мығымдылығы және халықтың, әсіресе әлсіз топ өкілдерінің жағдайын жақсарту да салық саясатымен тығыз байланысты.

      Салықтық  реттеу жүргізген кезде негізгі мәселелердің бірі болып тиімді басқару жүйесін құру табылады. Жоғарыда айтылып кеткеннен келесідей қорытынды жасауға болады:

      ҚР жер заңдары әлсіз күйде тұр , ал құрылған нәрсенің барлықы неғұрлым басым бейресми түрде немесе жедел өзгеретін реформаларды талап етеді. Жер иеленушінің заңды негізіне уақытша тәртіпті орнатумен, Н.Назарбаевтың көптеген жарлықтарының арқасында жағдайды өз мәнінде  жақсартудың шаралары бар.

      Осындай ережелер мен нұсқаулардың қабаттасуы, сондай-ақ олардың ылғи анық пайымдалмауының нәтижесінде әрқилы қарастыру  мүмкіндігі пайда болады. ҚР заң актілеріне  едәуір жиі өзгертулермен толықтырулар енгізіледі. Бұл негізінен заңның тексттерін азаматтармен заңды тұлғаларға қиын түсінетіндей етеді. Осы жерде жерге салық салу бойынша жеке және жалпы сипаттағы көптеген сұрақтар туындайды.

      Жерді пайдалану, жерді иеленуге салық салуға қатысты көптеген мәселелер әлі құралу сатысында. Олар өздерінің жақтаушылары мен даттаушыларына ие, ана немесе мына топтың жеңісі ҚР заңдылықтардың, соның ішінде жерді ді қоса, қаншалықты дамығанының көрінісі болады.

      ҚР егер жер салығының орнына бірыңғай жер салығын енгізсе онда, жер қорларының жағдайын бағалау нәтижесі  бойынша жергілікті мемлекетік билік органдары, жергілікті және аймақтық өзін-өзі басқару органдарына және жер реурстарын басқару жөніндегі комитетке жақымсыз процестердің салдарын жою және оларды болдырмау үшін шаралар қолдануға берілетін баяндамалар, ұсыныстар болжамы жасалады.

      Сонымен қатар бірыңғай жер салығын енгізу механизмі бір уақытта ірі ақша қаражаттарының бюджетке енуі ретінде пайдалану экономикалық жақынан пайдалылығын айта кету керек. Бұл шаралар салық қызметіне салық төлеушілер есебін жүргізу мен түсуге тиісті қаражатты неғұрлым анық болжауға мүмкіндік береді. Жоғары айтылғандарды ескере келе және ауыл шаруашылық кәсіпорындардың жер пайдаланумен байланысты мәселелердің тезірек шешілуі үшін ҚР қандай жер ресурстарының қандай көлеміне  ие, олар қалай жер пайдаланушылар арасында бөлінеді және ауыл шаруашылық топырақтардың жағдайын бағалауды қарастыру қажет. Ѕорыта келе айтайын дегеніміз РФ және басқада дамыған елдердің оң тәжірибесін қолдана және отандық тарихи ерекшеліктерді ескере отырып Қазақстан дамыған демократиялық мемлекеттер арасында беделді орынға ие болатын құқықтық мемлекет болады деп сенеміз. Ал заңды тұлғалардан алынатын жер салығы аз да болса жергілікті бюджетке өз үлесін қоса береді дегім келеді .

 

 

 

 

 

 

 

 

Рет №	Бонитет балы	Базалық салық ставкасы (теңге)	Рет №	Бонитет балы	Базалық салық ставкасы (теңге)
1	2	3	4	5	6
1.	1	0,48	51.	51	43,42
2.	2	0,67	52.	52	44,49
3.	3	0,87	53.	53	45,55
4.	4	1,06	54.	54	46,65
5.	5	1,25	55.	55	47,71
6.	6	1,45	56.	56	48,77
7.	7	1,68	57.	57	49,83
8.	8	1,93	58.	58	50,95
9.	9	2,16	59.	59	52,01
10.	10	2,41	60.	60	53,07
11.	11	2,89	61.	61	57,90
12.	12	3,09	62.	62	60,63
13.	13	3,28	63.	63	63,26
14.	14	3,47	64.	64	65,95
15.	15	3,67	65.	65	68,61
16.	16	3,86	66.	66	71,31
17.	17	4,09	67.	67	73,96
18.	18	4,34	68.	68	76,66
19.	19	4,57	69.	69	79,32
20.	20	4,82	70.	70	82,02
21.	21	5,31	71.	71	86,85
22.	22	5,79	72.	72	89,55
23.	23	6,27	73.	73	92,19
24.	24	6,75	74.	74	94,89
25.	25	7,24	75.	75	97,56
26.	26	7,72	76.	76	100,26
27.	27	8,20	77.	77	102,91
28.	28	8,68	78.	78	105,61
29.	29	9,17	79.	79	108,27
30.	30	9,65	80.	80	110,97
31.	31	14,47	81.	81	115,80
32.	32	15,54	82.	82	119,02
33.	33	16,59	83.	83	122,21
34.	34	18,08	84.	84	125,45
35.	35	18,76	85.	85	128,67
36.	36	19,82	86.	86	131,86
37.	37	20,88	87.	87	135,10
38.	38	22,00	88.	88	138,32
39.	39	23,06	89.	89	141,51
40.	40	24,12	90.	90	144,75
41.	41	28,95	91.	91	149,57
42.	42	30,01	92.	92	154,40
43.	43	31,07	93.	93	159,22
44.	44	32,17	94.	94	164,05
45.	45	33,23	95.	95	168,87
46.	46	34,29	96.	96	173,70
47.	47	35,36	97.	97	178,52
48.	48	36,48	98.	98	183,35
49.	49	37,54	99.	99	188,17
50.	50	38,60	100.	100	193,00
			101.	100-ден жоғары	202,65

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Рет №	Елді мекеннің түрі			Тұрғын үй қоры, соның ішінде оның іргесіндегі құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерлерді қоспағанда, елді мекендердің жерлеріне салынатын базалық салық ставкалары (теңге)		Тұрғын үй қоры, соның ішінде оның іргесіндегі құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерлерге салынатын базалық салық ставкалары (теңге)
1		2		3		4
1.		Қалалар:
2.		Алматы		28,95		0,96
3.		Астана		19,30		0,96
4.		Ақтау		9,65		0,58
5.		Ақтөбе		6,75		0,58
6.		Атырау		8,20		0,58
7.		Қарағанды		9,65		0,58
8.		Қызылорда		8,68		0,58
9.		Көкшетау		5,79		0,58
10.		Қостанай		6,27		0,58
11.		Павлодар		9,65		0,58
12.		Петропавл		5,79		0,58
13.		Талдықорған		9,17		0,58
14.		Тараз		9,17		0,58
15.		Орал		5,79		0,58
16.		Өскемен		9,65		0,58
17.		Шымкент		9,17		0,58
18.		Алматы облысы:
19.		облыстық маңызы бар қалалар		6,75		0,39
20.		аудандық маңызы бар қалалар		5,79		0,39
21.		Ақмола облысы:
22.		облыстық маңызы бар қалалар		5,79		0,39
23.		аудандық маңызы бар қалалар		5,02		0,39
24.		Облыстық маңызы бар басқа қалалар		облыс орталығы үшін белгіленген ставканың 85 проценті		0,39
25.		Аудандық маңызы бар басқа қалалар		облыс орталығы үшін белгіленген ставканың 75 проценті		0,19
26.		Кенттер		0,96		0,13
27.		Селолар (ауылдар)		0,48		0,09

 

Рет №	Бонитет балы	Базалық салық ставкасы (теңге)	Рет №	Бонитет балы	Базалық салық ставкасы (теңге)
1	2	3	4	5	6
1.	0	48,25	52.	51	2634,45
2.	1	91,67	53.	52	2690,23
3.	2	135,10	54.	53	2745,95
4.	3	178,52	55.	54	2801,72
5.	4	221,95	56.	55	2857,46
6.	5	265,37	57.	56	2913,24
7.	6	308,80	58.	57	2968,96
8.	7	352,22	59.	58	3024,73
9.	8	395,65	60.	59	3080,47
10.	9	439,07	61.	60	3136,25
11.	10	482,50	62.	61	3188,36
12.	11	530,75	63.	62	3247,75
13.	12	592,41	64.	63	3325,49
14.	13	654,08	65.	64	3364,61
15.	14	715,68	66.	65	3423,05
16.	15	777,35	67.	66	3489,25
17.	16	839,01	68.	67	3539,95
18.	17	900,67	69.	68	3598,39
19.	18	962,29	70.	69	3656,81
20.	19	1023,96	71.	70	3715,25
21.	20	1084,66	72.	71	3769,29
22.	21	1138,70	73.	72	3829,64
23.	22	1189,07	74.	73	3890,53
24.	23	1239,35	75.	74	3951,67
25.	24	1287,73	76.	75	4012,79
26.	25	1340,29	77.	76	4073,88
27.	26	1390,66	78.	77	4135,02
28.	27	1441,07	79.	78	4196,15
29.	28	1491,45	80.	79	4257,23
30.	29	1541,88	81.	80	4319,34
31.	30	1592,25	82.	81	4371,45
32.	31	1646,29	83.	82	4432,57
33.	32	1693,03	84.	83	4493,66
34.	33	1740,76	85.	84	4554,80
35.	34	1788,47	86.	85	4615,92
36.	35	1836,20	87.	86	4677,01
37.	36	1883,87	88.	87	4738,15
38.	37	1931,58	89.	88	4799,27
39.	38	1979,31	90.	89	4860,36
40.	39	2027,02	91.	90	4921,50
41.	40	2074,75	92.	91	4975,54
42.	41	2126,86	93.	92	5054,48
43.	42	2178,19	94.	93	5134,32
44.	43	2228,61	95.	94	5214,22
45.	44	2278,98	96.	95	5294,09
46.	45	2329,41	97.	96	5373,99
47.	46	2379,79	98.	97	5453,83
48.	47	2340,22	99.	98	5533,73
49.	48	2480,57	100.	99	5613,59
50.	49	2531,00	101.	100	5693,50
51.	50	2582,34	102.	100-ден жоғары	5790,00

 

3-кесте

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995 жылғы және оған 17 қазан 1998 жылы енгізілген өзгерістермен толықтырулар.

2. Қазақстан Республикасының  Азаматтық кодексі, Жалпы бөлімі. 27.12.1994ж.;

3. Қазақстан Республикасының  Салықтар және бюджетке төленетін  басқа міндетті төлемдер туралы 12.06.2001 ж. Заңы; 01.01.2002.ж. күшіне енген.

4. Қазақстан Республикасының  Бюджет жүйесі туралы 01.04.1999 ж.  Заңы;

5. ҚР Үкіметінің 15.10.1998 ж. қаулысымен бекітілген «ҚР  2000ж. әлеуметтік — экономикалық  дамуының индикативті жоспары»;

6. Баймурзаева Р. Налоги в Казахстане. Алматы, 1997ж.;

7. Гуреев А. Налоговое  право. Москва, Экономика 1995ж.;

8. Годме П.М. Финансовое  право, М., 1997ж.;

9. Ваксян А.З., Симонян  Г.Р. Если вы - налогоплателыцик. Москва, Олимп Астрель, 2000 ж.

10. Ильичева М.Ю. Все о налогах. Москва, Астрель, 2000

11. Мухитдинов Н.Б., Найманбаев  С.М. Қаржылық құқығынан түсіндірме  сөздік. Алматы, 1999ж.;

12. Найманбаев С.М. Салықтық  құқық, Алматы 1996ж;

13. Пепеляев С.Г. Законы  о налогах: элементы структуры.  М., 1995ж.;

14. Пепеляев С.Г Ваш  налоговый адвокат. М., ИД ФБК -Пресс, 2000ж.;

15. Смирнов А.В. Комментарий  к налоговому кодексу РФ. М., 1999ж.;

16. Худяков А.И. Налоговая система Казахстана. Подоходный налог, Алматы, 1997ж.;

17.http://www.nalog.kz

 

 

 

 

 

 

¹ Мәліметтер көзі: Аль-Пари журналы, 2002 жыл, №2, 68 бет

² Қазақстан Республиасының салық  кодексі

³ Қазақстан Республиасының салық  кодексі

⁴ Мәліметтер көзі: Қазақстан  Республикасының “Cалық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы” Салық кодексі, Алматы-Юрист; 2002, 230 бет.

²Көрсеткіштер Қазақстан Республикасының Жер ресурстарын басқару бойынша Агентіктің талдауынан  алынған, Қаржы-қаражат, 2002, №4, 25 бет.

⁶ Мәліметтер ҚР “Салық және бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы” Салық кодексі, 43 бет.алынған.

⁷ Мәліметтер ҚР “Салық және бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы” Салық кодексі, 46 бет. алынған.

⁸ Мәліметтер ҚР “Салық және бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы” Салық кодексі, 47 бет. алынған

⁹ Мухитдинов Н.Б., Найманбаев С.М. Қаржылық құқығынан түсіндірме сөздік. Алматы, 1999ж.;