Негізгі түсініктер мен реттеуші ережелер

Дәріс 1.

Тақырып: «Негізгі түсініктер мен реттеуші ережелер»

Сұрақтар

1.Құрылыс өнімі, оның ерекше өзгешелектері.

2.Құрылыс процестері  мен жұмыстары, олардың мазмұны  және құрамы.

3.Құрылыс процестерінің  кенестік және уақытша параметрлері.

Үймереттер, ғимараттар, тұрғын үйлер, инженерлік, ауылшаруашылық құрылыстарын салуды ұйымдастырудың әдіс-тәсілдері бар. Құрылыс-құрастыру жұмыстарын ұйымдастырудың тиімді жолы – құрылысты кешенді әдіспен және технологиялық ретімен жүргізу.

Құрылыс технологиясы құрылыс жұмыстарына және процестерге бөлінеді.

Құрылыс жұмыстары жер жұмыстары, бетон және темірбетон, құрастыру, әрлеу және т.б. өзара құрылыс процестеріне бөлінеді. Мысалы, жер жұмыстарын жүргізу үшін мына процестерді орындау қажет: жердің өсімдік қабатын бульдозермен тіліп алу, жер бетін тегістеу, топырақты көлікке тиеп қазу, ордың түбін тазалау және т.б.

Аталған құрылыс жұмыстары мен процестері белгіленген технологиялық ретімен жасалуы қажет.

Құрылыс жұмыстары үш кезеңге бөлінеді: дайындық жұмыстары – жер астындағы құрылыстар (нөлдік цикл), жер үстіндегі құрылыстар және әрлеу жұмыстары (сылақ, бояу).

Құрылысқа мөлшерленген уақытты қысқарту үшін құрылыс кезеңін тасқынды әдіспен жүргізу қажет. Бұл әдіс құрылыстың өзіндік құнын кемітеді, еңбек өнімділігін арттырады және машина-механизмдерді тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Құрылыс мерзімін қысқартуға құрастыру процестері ерекше әсер етеді. Сондықтан жоғарыда аталған процестерді жүргізу мерзімі құрастыру процестеріне тікелей байланысты. Атап айтқанда құрастыру процесін жеделдету дегеніміз – жалпы құрылыс мерзімін қысқарту. Осы процестің даму қарқынына орай басқа жұмыстардың реті мен әдістері де өзгереді. құрылыс өндірісінің құрамы мен қарқынын белгілеу және оған біркелкі үздіксіз ұйымдастыруды жақсартып, технологиясын жетілдіруге болады. Құрылыста тасқынды әдіспен жүргізудің негізі – құрылыс процестерін тоқтатпай, бір мезгілде әр түрлі жұмыстарды бірден атқару. Ол үшін объектідегі барлық жұмыстарды кезекті ретімен жасалатын процестерге бөліп, құрылысшылардың мамандық дәрежесіне лайықты звено, бригадалар құрамын тағайындап, жалпы құрылыс көлемін тепе-тең ауқымдарға бөліп жоспарлау қажет. Тең бөлінген ауқымдардың көлемі мен жасалатын жұмыс мерзімдері бірдей болу керек. Бұл бөлімдер тасқын ырғағы деп аталады.

 Күрделі құрылысқа  жаңа құрылыс,реконструкция немесе  жұмыс істейтін кәсіпорындардың, ғимараттардың имараттарды техникалық  қайта қаруландыру жатады.

Күрделі құрылыс жүйелерінің бір жүйесі –құрылыс өндірісі, құрылыс өндірісі  процестердің жиынтығы болып келеді. Құрылыс  алаңында, құрылыс - монтаж  және  арнайы процестер даярлайтын  ең басты  құрылысы жатады .

Құрылыс өндіріс пәні екі ішкі жүйені біріктіреді: технологияны және құрылыс өндіріс ұйымын , әрбіреуі өзінің маңызды және ғылыми негіздерін иеленеді .

Құрылыс өндіріс технологиясы, өз кезегінде, екі ішкі жүйе біріктіруімен келеді: құрылыс процестердің технологиялары және ғимараттар мен имараттарды тұрғызу.

Құрылыс процестердің технологиясы құрылыс процестерінің әдіс-тәсілдерінің орындалуының, құрылыс материалдарының дайындап, қамтамасыз ететін, жартылай фабрикатты және құрылымдардың сапалы өзгеьтруімен оның жағдайы, физикалық және механикалық қаситін, геометриялық өлшемін, өнімді қойылған талапқа сай алу мақсатының теориялық негізін анықтайды.

Ғимараттар мен имараттарды енгізу технологиясы құрылыс,монтажды және арнайы жұмыстарды жүргізу барысында теориялық және практикалық негіздерін орындауды қамтамасыз етеді.

Құрылыс өндірісі индустриалды негізде ғимараттар мен имараттардың кешенді,механикалық монтаждау процесінде дамып келе жатыр.

Құрылыс процестер көпфакторлы  және  арнайы ерекшеліктерімен сипатталады.

Дайындау процестері салынып жатқан объектіні жартылай фабрикаттармен, бөлшектермен және бұйымдармен қамтамасыз етеді.Бұлар процестер әдетте мамандандырылған кәсіпорындарда , бірақ сонымен қатар және құрылыс алаңы шарттарында орындайды.

Транспорттық процестер жеткізуді және контрукциялардың тұрғызу орындарына техникалық құралдардың енгізуді қамсыздандырады.

Транспортты  процестерге жүк тиеу, жүк түсіру және қоймалау процестері жатады.

Даярлайтын процестер монтажды-әрлеу жұмыстарының орындалуын және олардың нәтижелі орындалуын  қамсыздандырады .

Монтажно – әрлеу процестері құрылыс өндірісінің өнімін алуын қамсыздандырады,құрылыс өндірісінің  және құрылысшы заттық элементтерге өңдеуде , түр өзгертуінде немесе жаңа сапалардың беруінде болады.

Монтаждау - әрлеу процестері бөлінеді бастаушы және бірлескендерге .

Бастаушы процестер толассыз технологиялық шынжырына кіреді және дамуын және объектінің құрылыс ұзақтығын анықтайды .

Құрылыс өндірісі процестерінің топтастырылуы 1.1- суретте көрсетілген.

 

Тарифті ұтыс тігулер жұмысшы төлемақысының мөлшерін анықтайды , Тарифті ұтыс тігулер сағаттық,күндізгі және айлық болуы мүмкін.

Жұмысшы еңбек ақы төлеу келісімді түрі төлеуді алдын ала ескереді, сол үшін жұмысшы төлеудің жұмыстардың нақты орындалған көлемінің артынан бағалаулармен тиісті сапа өнімі бірлігін қарастырады.

          Наряд - бұл өндірістік тапсырма  СМР орындалуына, жұмыстардың басына  дейін жұмысшыға,буынға немесе  бригадаға берілетін.

Еңбек мерзімді ақы төлеуі жұмысшылар үшін нақты жұмыс істейтін уақыты тарифті ұтыс тігу дәрежесімен , ЕТКСпен анықталған.

Еңбекақының безнарядная жүйесі - оның көзінше құрылысшы бөлімшелерге орындалған жұмыстардың құнын есептейді .

Жұмысшылардың еңбек ұйымы . Құрылыста жұмысшылар бригадамен немесе буындармен 2-5 адамнан,сирек оқиғаларда –бір адаммен жұмыс істейді .

 

 

 

 

 

 

Дәріс 2.

Тақырып:    «Құрылыс процестерінің технологиялық жобалануы»

Сұрақтар

1.Құрылыс процестерінің  жобалаудың негізгі ережелері.

2. Құрылыс процестерін  вариантты жобалау.

3.Технологиялык  карта-құрылыс процестері технологиясының  негізгі құжаты

Құрылыс өндірісі құрылыс-құрастыру жобаларымен қамтамасыз етілуі қажет. Ол жобалар құрылыс өндірісін ұйымдастыру нұсқаулығына сәйкес орындалады. Құрылыс мөлшері және оның ережелері (КМЕ) құжаттарда сипатталады. Құрылыста қолданған жобалар мен құжаттар ұзақ жылдар бойы зерттеліп дәлелденген озат әдіс-тәсілдерге, ғылым мен техниканың соңғы жетістіктеріне сүйене отырып жасалуы қажет. Құрылыс құжаттарында жоспарды асыра орындау, шикізат пен еңбек шығынын азайту, бөлінген қаржыны ұтымды пайдалану жолдары көзделеді.

Құрылыс құжаттарына: құрылысты ұйымдастыру жобасы, жұмыстар өндірісін жобалау, технологиялық карталар және еңбек процестерінің карталары жатады.

Аталған құжаттардың көлемі, түрі, мазмұны және оларды жобалап бекіту тәртібі Мемлекеттік құрылыс комитетінің шешімдерінде сипатталады.

Құрылыс жобаларының негізгі құжаттарына, құрылысты ұйымдастыру жобасына және жұмыстар өндірісінің жобаларына сипаттама берейік.

Құрылысты ұйымдастыру жобасы құрылысты жобалау тапсырмасының құрамына еніп, негізгі жоба ретінде есептеледі. Құрылысты ұйымдастыру жобасы күрделі, ұзақ жылдар бойы салынатын және кешенді құрылыстарға жасалады. Онда салынатын объектілердің реті мен аяқталатын мерзімі, жылдық орындалатын жұмыстардың көлемі мен бөлінген қаражаттың мөлшері, дайындық жұмыстарының көлемі, объектілердің салыну кезегінің реті, негізгі құрылыс жұмыстарын салу әдістері, қажетті мамандардың саны, шикізат, техникалық және электр қуаттарының қажеттілігі көрсетіледі.

Жұмыстар өндірісінің жобасы жеке объектілердің дайындық және негізгі құрылыс жұмыстарын орындауға жасалады. Оның құрамына құрылысты ұйымдастыру жобасында қабылданған шешімдер енеді және жергілікті техникалық-ұйымдастыру шаралары қолданылады. Жұмыстар өндірісінің жобасының құрамына мына төменде аталған көрсеткіштер енеді:

• Дайындық жұмыстарын жүргізу реті;
• Негізгі құрылыс-құрастыру жұмыстарының озат технологиясы мен кешенді механикаландыру жолы;
• Құрылыс жұмыстарын тасқынды әдістермен жүргізу;
• Жұмысшылардың бригада, звено құрамын мамандық дәрежелеріне сәйкес анықтау және оларды құрылыстың барлық кезеңінде бірдей жұмыспен қамтамасыз ету;
• Қауіпсіздікті сақтау және еңбек қорғау шараларын белгілеу;
• Объектілік жұмыс өндірісінің мерзімдік жоспары;
• Дайындық жұмыстарының кестесі, көлемі және оның тізімі;
• Құрылыстың бас жоспары (объектінің жер асты немесе жер үсті құрылыстарына арналған);
• Қажетті шикізат, құралымдар мен бөлшектердің тасымалдау кестесі;
• Құрылыс процестерінің технологиялық картасы, жобаға берілетін түсініктеме және оның техникалық-экономикалық көрсеткіштері.

Құрылыстың технологиясын жобалағанда оның ерекшеліктерін ескеру қажет. Мысалы, ғимараттардың типтері, құралымдық айырмашылықтары, өндірістің негізгі технологиялық және ұйымдастыру принциптері және т.б.

Құрылысты индустрияландыру принципінің негізгі мақсаты – құрылыс құрылымдарын, бөлшектерін зауыттарда жасап шығару, ауыр қол еңбегін механикаландыру, яғни құрылысобъектісін құрастырып-жинақтау алаңына айналдыру. Индустриялық әдіспен құрастыратын объектілердің саны мен сапасын арттыру үшін құрастырмалы құрылымдар мен бөлшектердің өлшемдерін біркелкі топтастыру қажет.

Өндірістік үймереттердің биіктігі бір және көп қатарлы болады, оларды құрастырудың өзіндік ерекшеліктері бар.

Бір қабатты өндірістік үймереттер негізінде болат қорыту, машиналар құрастыру және т.б. өндірістеріне арналған үймереттер. Олардың сәулеттік ерекшелігі – ішкі құрылыстар кең және биік болуы қажет, себебі ауыр салмақты, көлемді және өте биік құрал-саймандар орнатылады. Осыған орай бір қабатты өндірістік үймереттер салудың да ерекшеліктері бар. Орнатылатын бағаналардың аралығы (12х6, 18х6, 12х12, 18х12, 24х12, 30х12, 36х12 м) бұдан да кең болады.

Мұндай кең өлшемді үймереттерді әр түрлі өндіріс саласына пайдалануға болады. Бұл үймереттердің бағаналары болаттан, темірбетоннан, темірбетон мен болат аралас материалдардан жасалады. Іргетастарды құрастырмалы темірбетоннан құймалы және қада қағылып жасалады.

Көп қабатты өндірістік үймереттер негізінде жеңіл өнеркәсіп, химиялық зауыттар, диірмендер және нан зауыттарын салғанда қолданылады. Бұл үймереттер толық құрастырма құрылымдардан құрастырылады. Үймереттер бағаналарының биіктігі екі қабатқа дейін болуы мүмкін. Әр қабаттың биіктігінде ригельдер қойылып, жабынды тақталар төселінеді. Мұндай аралығы 6х6, 9х6, 12х6, 12х12 метр, әр қабатының биіктігі 3,6; 4,8; 7,2 метр болады. 7,2 метр биіктік тек қана бірінші қабатта болады. Бағаналардың қима өлшемі 0,4х0,4; 0,4х0,6 м тік бұрышты болады.

Ауылшаруашылық үймереттері мен ғимараттары – мал, құс қоралар, ауыл шаруашылығына арналған жем-шөп қоймалары және т.б. ауылшаруашылық өндірістік үймереттері мен ғимараттары екі топқа бөлінеді.

Бірінші топ – мал, құс қоралары және әр түрлі қоймалар, олар бір қабатты тік бұрышты, ені 12х24 м болады.

Екінші топ – шаруашылық шеберханалар, астық қоймалары, ауылшаруашылық бұйымдарын өңдеу цехтары. Олардың еніне төрт қатар тіректер қойылады, шеткі тіректердің аралығы 9 м, биіктігі 5-7 м болады. Бұл ғимараттардың құрылымдары құрастырмалы металдан, құймалы темірбетоннан, ағаштан және жергілікті материалдардан жасалды.

Құрылыс процестердің жиынтығы,соңғы орындалу нәтижелері,өнім, құрылыс жұмыстарын өзімен ұсынады .

Жұмысты орындалу тәсіліне қарай және қолданылған материалына байланысты атайды.Жер,бетонды,тас,өңдеулер және монтаждау жұмыстары құрылыс контрукциялардың құруымен байланысты жалпықұрылыс жұмыстарына жатады .

Ішкі санитарлық - техникалық жабдықтау монтажы,электрлік монтаж және басқа,мамандандырылған кәсіпорынмен орындалатын жұмыстар ,арнайы жұмыстарға жатады .

Жұмыстар циклдармен топталады: жер асты,жер бетіндегі,өңдеу.

          Жер асты жұмыстарына нөлдік  белгіден төмен жұмыстар жер,бетонды,жертөлелердің  қабырғасы мен колонналрының  монтажы, жертөле қабырғасымен еденінің  гидрооқшаулағышы кіреді.

Жер бетіндегі жұмыстарға монолитті құрылыс құрылымдары,қабырғалардың сыртқы және ішкі панелдері,терезе және есік блоктары,жамылтқы,санитарлық-техникалық жатады.

Өңдеу циклна өңдеу жұмыстарын орындайды,едендердің құрылымы, ішкі санитарлық - техникалық және электромонтажды жұмыстар; технологиялық жабдықтау монтажы.

Ұйымдық құрылыс жұмыстары мердігерлік  және иелік тәсілмен орындайды.