Негізгі түсініктер мен реттеуші ережелер

Негiзгi материалды сылақтармен жұмыс iстегенде металлдық торды, шегелер, киiз, сымды жаңыршақты пайдаланады.

Беттердi өңдеулерiн көрсетiлген сапа талаптарға байланысты, сылақты жай, жақсартылған  және жоғары сапалы деп бөлінеді. Жай сылақ жұмыстарын беттi мұқият өңдеуді қажет етпейтін жертөлелер, тұрғын және қоғамдық ғимараттардың шатырдағы бөлмелерi, капитал емес ғимараттар, уақытша сипатты құрылыстарында, қоймалық және тұрғылықты емес бөлмелерде және т.б орындайды. Жақсартылған сылақты тұрғын және қоғамдық ғимараттарда қолданады (мектептер, ауруханалар тағы басқалар), сонымен бiрге кей жағдайда өнеркәсiп ғимараттарында, үлкен классты ғимараттарының қосалқы бөлмелерiнде және арнайы сәулеттiк ресiмдеусiз ғимараттардың фасадтарын сылау үшiн. Жоғары сапалы сылақты өңдеуiне үлкен талаптардың көрсететiн ғимарат және имараттардағы ескередi (театрлар, мұражайлар, көрме залы, қонақ үйлер тағы басқалар).

Сылақтаулардың аталған түрлерi бiрнеше жiктерден орындалады. Әрбір сылақтың жiгi, өз атауы, өз тағайындауы болады. Бiрiншi -  жуандығы 5 мм-ге дейiн обрызг (ағаш бойынша - 9 мм-ға дейiн) – бұл жіктер сылалатын бетi бар сылақты байланыстыру үшiн, сондықтан ол берікті болуы қажет, сылалатын бетке жақсы адгезиясына ие болу және сылақ торды қоса жаппай жабуып тұруы қажет.

Келесi жiк - беттердiң теңестiру үшiн қызмет көрсететiн грунт. Известь және известь - гипсті ерiтiндiлерi үшiн әрбір грунт жуандығы 7 мм аспауы керек және 5 мм – цементті ерітінділер үшін.

Соңғы жiк - бет бiржолата тегiстелген (немесе накрывка) бүркеу, және оның жуандығы кәдiмгi сылақ үшiн теңестiру және сүртуден кейiн 2 мм – ден аспауы керек және  4 – 7 мм - сыртқы сәндiк үшiн. Сылақ наметаның кәдiмгi сылақ үшiн жалпы орташа  жуандығы – 12 мм, жақсартылған – 15 мм және жоғары сапалы – 20 мм.

Жай сылақ обрызгтен және бiр қабаты грунттан тұрады; жақсартылған – обрызгтен, бiр қабаты грунттан және қаптама жіктен; жоғары сапалы – обрызгтен, екі қабаты грунттан және қаптама жіктен.

 

Аспаптар және тетiктер

Сылақ ерiтiндiлер механикаланған әдiспен тұрақты ерітінді араластырғыштардағы зауытта және жылжымалы - құрылыстарда даярлайды. Олар құрылыс алаңдарында жұмыс үшiн тiкелей ұзақ емес уақыт арасында қолданады. Сылақ ерiтiндiлер, сонымен бiрге құрғақ араласпа түрiндегі қоспалы шикiзаттар бункерлердегi құрылыс объектiлерiне, автобетон тасымалдауыштармен, автосамосвалдармен апарып салады. Ерiтiндiлер жұмыс орынына контейнерлердегi көтергiштер немесе крандар арқылы беріледi. Жұмыс аймағына ерiтiндiнiң берулерi үшiн сылақ жұмыстардың үлкен көлемдерiн үшін резеңке шлангтерiнен ерiтiндi таситын комплектiндегi ерітінді насостарын және құрыштан жасалған тұрбалар, крандар, аралық бункерлер және форсункалар (түтiктер)қолданады. Бұл комплекттер қабырғадағы сылақтың жiктерiн механикаланған күйiнделердi келтіруде қолданылады - соплование. Ерiтiндiлердiң берудiң алдында дiрiлдi елеуiш арқылы мiндеттi түрде сүзедi. Обрызг және грунт үшiн ерiтiндi - 3 х3 мм ұяшықтары бар тор арқылы, бүркеу қабаты үшін ерiтiндi – 1,5х1,5 мм ұяшықтары бар тор арқылы.

Барлық жабдық аталған комплектi автомобилдiк шассиларда бiрлестiреді, және қабылдау үшiн деп аталатын сылақ станция пайда болады, қабаттардаға сылақ ерiтiндiнi өңдеу және беру. Әкелген сылақтың сүртулерi үшiн ағаш, резеңке, киiз тағы басқа дисктерi бар электр және пневматикалық тегiстеу машиналарын қолданады. Машиналарының өнiмдiлiгi сағатына 30-60 м2. Сылаққа тiгiлген жiктермен бетон және тас беттерiндегi керуді келтіруде пневматикалық және электр балғашықтарын қолданады. Қабаттар бойынша ерiтiндiнiң тасымалдаулары үшiн қол носилкілерi және жәшiкті - арба қолданылады.

Ғимараттың  iшiкі өндірістік жұмстарына бiр жағынан тасымалдау үшiн ыңғайлы , оңай және тез жиналып, құрастырылатын үстелшелер және мінбелер әр түрiндегi жеңiлдiктi инвентарлық мiнбелерiді қолданады: жиналмалы әмбебап үстелшелер биіктігі 2,5 – 2,7 м болатын өндiрiстік өңдеу бөлмелерінде жұмыс iстеу үшін, әмбебап құрама-жинамалы жылжымалы мiнбелер биіктігі 3 – 4 м болатын бөлмелерде жұмыс iстеу үшiн, биіктігі 5 – 7 м болатын бөлмелерде жұмыс iстеуге арналған мінбелер және т.б. Фасадтарда жұмыс жасау үшiн биіктігі 15 м болатын электр қозғағышы бар телескопиялық белгiлерiді және сатыларды қолданады. Бұдан басқа, фасадтарды өңдеу кезінде кең қолданылатын өзi көтерiлетiн аспалы бесiктердi алды.

Беттiң өлшеу сияқты қол жұмыстарын орындау үшiн, шамшырақ құрылымын, қолдан ерiтiндiні салу және т.б., қол аспаптарының келесі ассортименттері қолданады (сурет - 15.1): ережесі бар деңгей, деңгей (бақылау ережесi), ватерпас, сылақ қалақшасы, ағаш немесе алюмини соколы, сылақ ожау, қашау, шапқы, құрыштан жасалған шөткелер, балғашық, сылақ қалағы, үтiктеу, рустовка, қалыпты сылақ қалағы (усенок, лузгалар, фаска).

 

 

 

Дәріс 13.

Тақырып:    «Әрлеу жабуларын жасау технологиясы»

Сұрақтар

1.Аспалы төбелерді  жасау

2.Ойықтарды әйнектеу  және сәуле өткізгіш аралық  қабырғаларды жасау

3.Беттерді май  құрамдарымен әрлеу

Майлау, ақтау жұмыстарына бетті майлағыш құрамдармен әрлеу жұмыстары, былайша айтқанда бетті сырлау жұмыстары жатады. Нормативті бағалау кезінде майлау жұмыстарының құны қолданылатын материалдарының арзандығына және төмен қор сыйымдылығына байланысты мардымсыз құрылыс жұмыстарына жатқызылады.

Сырлау ғимарат пен имаратқа аяқталған түр беретін, қорғаушы, санитарлы-гигиеналық және декоративті функцияны атқаратын, бірнеше қабаттан тұратын декоративті-қорғаныш жамылтқы болып табылады.

Майлау жұмысының әрбір үрдісі бірнеше операциялардан тұрады. Бұл оепрациялардың сипаты мен мөлшері сырланатын беттің түрі мен материал сапасына қарай анықталады. Алайда жалпы алғанда майлау жұмыстары мынадай үрдістерден тұрады: бетті дайындау, тегістеу, шпаклевка, сырлау.

Сапасы мен күрделілігіне қарай сырлау мынадай түрлерге бөлінеді: қарапайым (қойма имараттарын, уақытша және қосымша ғимараттарды әрлеу үшін), жақсартылған (тұрғын және өнеркәсіптік ғимараттарды,  тұрмыстық және коммуналды мекемелерді әрлеу үшін) және жоғары сапалы (қоғамдық және әкімшілік ғимарттарды әрлеу үшін).

Майлау жұмыстары мынадай тізбек бойынша жүргізіледі: бетті дайындау, тегістеу, шпаклевка және сырлау материалын жағу.

Дайындық жұмыстары.

Дайындық құрамы сырланатын беттің түріне және жағдайына, сондай-ақ сырлау түріне қарай таңдалады.

Бетті ең алдымен шаңнан, ластан, дақтан, ерітінді қалдықтарынан және т.б. тазартады. Бетті қырғышпен және шпательмен қырып, компрессор немесе өнеркәсіптік шаңсорғыштар ауасымен үрлеп тазартады. Беттің біртексіздігін лещадь (тегіс құмды тас) немесе пемзамен тазалайды. Егер ақау пайда болса, 3 мм дейін тереңдікте кесіп, сулайды және гипсборлы пастамен майлайды. Кепкеннен кейін тегістеп қырады.

Ағаш құрылымдарды дайындаған кезде шығып тұрған бұтақшаларды, ағаш шегелерді 2-3 мм дейін кесіп, шпаклевкамен әрлейді. Егер май дақтарын кетіру қажет болса, онда бетті сабын мен каустикалық сода қосылған сілті ерітіндісімен сүртеді. Жабысқан сырларды сумен шаяды, ал әк казеин, силикат негізіндегі және басқа да сырларды механикалық әдіспен, алдын-ала сумен сүрту арқылы тазалайды. Өте қатты ластанған болса тегістегіш машиналарымен немесе металл щеткалармен тазаланады. 

Бұрын майлы сырлармен сырланған беттерді механикалық, химиялық әдістермен немесе күйдіру арқылы тазалайды. Химиялық әдісте бұрын боялған бетке каустикалық сода қосылған сөндірілмеген әк ерітіндісін жағады. Еріген бояуды болат қырғыштармен қырып алып тастайды да, тазартылған жерді сумен шайып, мұқият кептіреді. Боялған штукатурка немесе бетонның дымқылдығы 8% аспауы керек, ағаш құралымдар үшін - 12%. Жуылмайтын дақтарды кетіру үшiн силикат жерiн және ақ құрғақ силикат бояуын қосылған калий шынысының су ерiтiндiсiн қолдану керек.

 Беттердiң астарлауы.

Астарлауды жасап бiтiрiлетiн беттердiң кеуектілігін теңестiруi үшiн және өңдеу жiктердiң биiк адгезиясы шарттарын жасау үшiн келтiредi. Беттердiң астарлауын жартылай май жағумен, әрбiр тығындаумен және түске бояр алдында орындайды. Бiрiншi астарлаудың жеке түрлерiнде күштi сiңiрушi беттерге 2-3 қабаттай келтiредi. Бояу үшін де, грунт жағу үшін де бірдей құрам қолданылады, бірақ төмен шоғырландырады, егер бұл су құрамы болса, не әлiпмай, егер майлы бояуға грунт жағу қажет болса.

Кәдiмгi грунт жағу арқылы өнiп шыққан ерiтiндi тотияйн ретінде  қолданады. Төсеніштік бояу механикаланған немесе қол әдісі арқылы жағылады. Төсеніштік бояулы бетте жұмыс iстегенде механикаланған әдiспен жазық алауы бар компрессорсыз тапаншамен немесе конусты алауы бар қармақтармен орындайды. Грунтты бiр қалыпты жағу және жақсы алауды тозаңдандыру үшін форсунканы беттерден 0,7-1м қашықтықта ұстау керек. Механикаланған әдiспен купоростан басқа, ол металлдық тетiктердiң бiр бөлiктерiн шiрiтiп жiбередi, грунт жағулардың барлық түрлер келтiруге болады. Груннты қолмен келтiру кезінде  қауырсын қанат және бояу жаққыш побелочнесi, макловица, сондай – ақ ағартушы белдiкшелер қолданылады.

Тегiстеу.

Тегiстеу (шпатлевканы )  бояуға дайын тұрған беттердегi тегiс еместiктердiң жоюы үшiн орындайды. Жақсартылған жоғары сапалы түске бояу үшiн бір немесе екі қабатты ортақ наметпен 1 – 2 мм  етіп түгелдей тегiстейді. Шпатлевка құрамдарын үлкен жұмыс көлемiнде механикаланған әдiстермен компрессорды пайдалана, ұлғаймалы түтiкпен бояу бастырмалатқыш бачокпен, тапаншамен, қармағы бар шпатлевка агрегаттарымен және механикаланған қалақшалармен келтiредi. Механикаланған аспаптың жұмыстарынан кейiн түтікшелерді сумен жуады және ауамен үредi. Қол жұмысына қарағанда, шпаклевканы сұйық консистенцияда дайындайды. Шпатлевканы механикаланған әдiспен бетке жаққаннан кейiн, жiкті резеңке пластиналарымен тегiстейдi. Шпатлевканың тегiстеуi үшiн қармақ және созылған қаламы бар қалақшаның қолданады. Шпатлевканың кепкен жiктерiн ажарлайды және егер қажет болса грунт жағады.

Қысылған шарттарда және шпатлевканың аз көлемдік жұмыстарында әр түрлi ұштары бар қол қалақшалармен келтiредi - металлдық, ағаштық, текстолитті, резеңке және тағы да басқа.

Түске бояу.

Су құрамдарымен түске бояуды механикаланған әдiстермен немесе қолдан орындайды. Бетті бояуда известь құрамдарымен, силикат бояуларымен және де желiмі бар желiмдi бояулар, бояу пульттері, тапаншалар және қармақтарды қолданады. Бояуды жеткiлiктi қанықтыру көрсеткiштері ақ беттi жалтырақ айналдырады. Беттерді қолдан түске бояу кезінде қауырсын қанат бiлезiктердi қолданады. Бояуды бояу жаққыштың көлденең қозғалыстарымен келтiредi. Желiмдi құрамдармен түске бояу кезінде бояу тез кебетінін еске сақтау керек, сондықтан екi тапаншаларды қолданады, және де солардың бiрiнде созылған қаламы бар. Бiр майлаушы, түрегелiп тұрып үзеңгiде және қабырға төбеде қабырға бойлай жылжу жұққызады, екiншiсі тапаншасымен созылған тұтқа  арқылы қабырғаның бiр бөлiгiн жұққызады.

Олифтеудi, грунт жағуды және беттердiң түске бояуын майы түске бояудың арқылы компрессормен жұмыс iстейтiн тапаншалармен механикаланған әдiстермен өндiрiп алады, және де майлы бояуларды шашырату үшiн тапанша қордағы түтiктермен жабдықтайды. Тапаншаның еңбек өнiмдiлiгiн жоғарылату үшiн сорғалауды максимал енiне дейін реттеу керек. Тапанша - бүріккішті жұмыс уақытында сорғалап аққан бояуды тiк бұрышпен бетке құлайтындай етiп ұстау керек. Тапанша жұққызылатын беттен 25-30 см қашықтықта орналасады. Түске бояуды тiк немесе көлденең жолақтармен тапаншаның орын алмастыра немесе,оңға, солға, төмен немесе жоғары өндiрiп алады.

 Жақсартылған немесе  жоғары сапалы майлы түске  бояу сылаққа немесе түске  бояуды бiрiншi жiктi ағашқа терiмен  немесе кеуек тастармен құрғаудан  кейiн тазалайды. Аған маталарды  түске бояу кезінде алдымен  тапаншаның тызылдауларымен есiктiң  байламына және тақтайға жұққызады. Қолдан, тапанша - бүріккіштті қолдану  арқылы жылытудың терезелiк түптерінн  және радиаторлары жұққызуға  болады.

Тапаншаның тызылдауларымен есiк маталардың түске бояуының жанында бастапқыда есiктiң байламына және жұқа тақтайға жұққызады. Терезелiк түптер және радиаторларды жылытуды, қолдан, тапанша - бүріккіштті қолдану арқылы жұққызуға болады. Перпендикуляр жұққызылатын бетке бояу жаққыш немесе қауырсын қанат бояу жаққышты түске бояу жұмыстарын орындау кезінде қолданады. Түске бояу құрамының жiгiн жағымдармен бастапқыда келтiредi, содан соң өзара перпендикуляр бағыттардағы бояу жұққыш қозғалысымен мұқият уқаланады.

Астарлау жiктерiне бояу жұққыш қылыдағы iздерi тек қана флейцтермер тегiстеледi, келесi беткi жiкті щетка-торцовкада немесе туповкада ойрандайды. Филенканы керу бояу жұққышта сызғыш бойынша сызықтарда сіңірілген борда, сынған бауда, жосада орындайды.

Егер қабырғалардың панелдерiн майлы бояумен боялса, сонымен бiрге жұқа тақтайды майлы бояумен iшке тартады. Қабырғаларды желiмдi түске бояу - желiмдi. Механикаланған әдiспен мастикомета арқылы белгiлi мастиканы жабындарда келтiредi, сол сияқты қолдан білiкшелердi қолданады. Суретi білiкше фактурасынан тәуелдi болатын бедерлi фактураны соңғы жағдайда алады.

Сырлау жұмыстары үшiн материалдар.

Түске бояу құрамдарындағы байланыстырғыш (негiзгі ) түріне байланысты сулы және сусыз болып бөлінеді. Ерітіндіден басқа, түске бояу құрамындағы байланыстырғыш (қабық жасаушы ) заттың эмульсия немесе суспензияларында пигменттер (бояғыштар ), толтырғыштар және әр түрлi қоспалар болады. Пигмент - түс үшiн, толтырғыштар – қажетті жуандыққа дейін қабыршақты алу үшiн, қоспалар қабыршақтың қатаю мерзiмдерiн реттеуi үшiн және түске боялатын құрамдардың тағы басқа қасиеттерi.

Сулы түске бояу құрамдарына минералды құрамдар (известті, цементті, силикатты), желiмді (ағаш шебер желiмде және казеин) және эмульсионды (латекс және поливинилацетат - ПВА) жатады.

Сусыз бояулар - май әлiпмайдың негiзi, май және синтетикалық және табиғи ерiтiндiлерiнiң негiзiнде синтетикалық шайырлар, эмальдегi лактерiне бояу. Бұл бояуларды, эмальдерді және лактарды ерiткiштер ретiнде қолданады:

майлы бояулардағы - скипидар, уайт-спирит, жер майы;

 нитробояулардағы - ацетон, басқа ацетатты ерiткiштер.

Известь құрамдары кiрпiшке, сылаққа, тасқа, бетон бойынша ғимараттардың фасадтарын түске бояу үшін, сонымен бiрге бөлмелердiң iшкi әрлеуі үшін қолданады. Негiзгi бояулы известь құрамын алу үшiн извест сүттерiнде езбелейдi, түске бояудың бекiтулерi үшiн кейде ашудастар немесе ас тұздарын қосады.

Желiмдi түске бояулы құрамды беттер iшкi әрлеуi жұмыстары бойынша сыланған немесе жауып қаптайтын парақтар үшiн қолданады. Негiзгi бояудың желiмдi құрамын алу үшiн бояу құрамына берiктiк беретін су желiмдi ерiтiндiсiнде езеді. Ағаш желiмін(глютин)   ойын таcын, дәнекер ұлпаларды және малдардың сүрегін пiсу арқылы алады, сондықтан оны мал желiмі деп те атайды. Ол полимерцемент мастикаларында және ерiтiндiлерде қоспа ретінде қолданылады. Тығындайтын құрам ретiнде желiмдi түске бояуда борлы, полимерцемент тағы басқа мастикаларын қолданады.