Негізгі түсініктер мен реттеуші ережелер

 

 

Дәріс 11.

Тақырып:    «Қорғаныш жабулар жасау технологиясы»

Сұрақтар

1.Жылылықты өткізбейтін  жабындар технологиясы

2.Құрылыс конструкцияларын  коррозияға қарсы қорғауды қамтамасыз  ету тәсілдері

3.Сапалық бақылау

Орама төбе жабындылар

Орама төбе жабындылары тегістелген және құрғатылған жерге орнатылады.Орама жабындының асты тегіс, жылтыр,құрғақ, қатты болуы керек.Жабынды негізінің ұзақ уақыт іске асуы оның орама жабындының жағдайына байланысты.Егер негізі ағаштан жасалған болса, онда төселген төсеніштің, шатыржалдың бойында жатқан итарқаға,қалыңдығы12-20ммболатын жіңішке, құрғақ тақтайдан тегіс,тұтас қабат қағылады. Егер негізі темір-бетон плитасыжабындысынан болса, онда олардың аралары бос немесс тастары шығып тұрмау керек араларыдағы бос жерлеріне цемент ерітіндісімае толтырылып, тегістелуі қажет.

Көбіне негіздікке қолданылатын ұсақ түйіршекті асфальт бетоны немесе цементті-құмды ерітінді.

Толық кепкеннен кейін жақсылап  кілеммен жабысу үшін праймермен өңдейді (битум мен керосиннің ерітіндісі).Асфальт-бетонды стяжкыны праймермен өңдемейді.

Орамалы жабынды материалдар келесібелгілермен жіктелінеді (ГСТ 30547-97):

-құрылымы бойынша ленталы: негізгі( бір және бірнешенегізді  және негізсіз);

-түрі бойынша: картон  негізді, асбест негізінде, шыныталшық  негізінде, полимерталшықты, аралас  негізді;

-құрамы бойынша жабынды  түрлері, тұтқыр материалдар және  материалдар: битумды(ерітілген,  ерітілмеген), битумды-полиерлі (ерітілген, ерітілмеген), полимерлі (эластомерлі,ысытылған және  ысытылмаған);

-қорғаныс қабаты түрі  бойынша: сусымалы материалдар(ірітүйірлі, қабыршақты, ұсақтүйірлі, шаңтәріздес), металлқаңылтыр материалы(фольга), пленка материалы.

Полимерлі орамалы материалға «жабынды мембрана» термины берік орнықтырылған.Әдетте мембрана деп басқа да, мысалы, битумды полимерлі орамалы материалдар деп атайды.

Полимерлі мембрандар- ерекше классты материалдар, онымен түбегейлі байланысқан  жаңаша жабынды ұйымдастырып істеу.Олар ерекше беріктігімен, иілімділігімен, жоғары-атмосфералы және оттегітұрақтылығымен, тотықтанудан берік және ультро-фиолет жарығына, аязға шыдамдылығымен ерекшеленеді.

Жабынды мембрана үшін  ұзақ мерзімді басқа да жұмсақ жабынды материалдар белгілі.

Полимерлі мембрана, битумды –полимерлі материалға қарағанда 20-30 % қымбатқа түседі, бірақ қызмет көрсету уақыты анағұрлым көп. Мембрана кепілі 10-20 жыл,ал полимерлі жабындының жөндеусіз қызмет көрсету уақыты -50 жылға дейін.

Бұл материалдар мембрананың енінің үлкендігімен ерекшеленеді. Осының арқасында ғимараттың көлеміне қарай қажетті , қолайлы мөлшермен алуға болады , және оның жігінің саны мейлінше аз болады.

Полимерлі жабынды мембрананың көбірек кездесетін ерекше үш түрі кеңінен жайылған:

ЭПДМ – синтетикалық каучук (этилен-пропилен-диен-мономер).

Мембрана жіктерін құрастыру арнайы екі жақты лентаның көмегімен қыздырылмай жөнделінеді. ЭПДМ мембрананы қолдану аз уақытта көп жабынды жабуға септігін тигізеді (ораманың ені 3м ден 15 м дейін және ұзындығы 15м ден 61м ге дейін).

Ол биік созылмалылыққа ие (300%  шамасында ұзарады), салмағы жеңіл(1кв метр мембрананың қалыңдығы 1,15 мм, бар  салмағы 1,4 кг ғана), ауа райы құбылысына тұрақты (-40 Стан +100 С қа дейін).

Арматуралы ЭПДМ мембраналары да жасап шығарылады.Олар мейлінше берік, бірақ аз созылмалы.

ТПО-мембраны-термопластикалық полиолефинді негізінде.

Мембрананың жіктерін біріктіру ыстық ауаны пайдаланып, арнайы пісірілетін машинамен жасалынады. Бұл материал жабу жүйесінде ЭПДМ негізінде ұйымдастырылады. Арматулы қабаттың (полиэфирлі тордың) арқасында материал механикалық  ықпалға берік, бірақ аз созылмалы. Полимердің құрамындағы  30% ке дейін полипропилена, мембранаға айрықша химиялық беріктік береді. Ені 95см және 1,8м  орама түрінде жеткізілінеді.

      ТПО жабындысын  орнатқан кезде автомтталған  пісірім құралын пайдаланғанда  кезде  едәуір жұмыс уақытын  азайтады. ТПО мембранасын арнайы  құрылыс кезінде және оны пайдалану  кедінде, қиын шатырларда қолданғанда  және мембранаға көп  қауіпті  жағдайда және шатырға механикалық  салмақ  түскен жағдайда пайдаланады.

      ПВХ – жоғарысапалы, созылмалы поливинилхлорид (РУС-Р).

      ТПО-мембран  әдісімен бірдей әдісте ыссы  ауамен пісіру жолымен арнайы  пісірілетін машинкалар арқылы  жіктерді біріктіру жүзеге асады. Кең ауқымды мембран әртүрлі  мінездемелерімен әрқилы жағдайларда  пайдалануға ыңғайлы.

       Полимерлі  мембрана-бұл қазіргі кездегі  жабынды материал, бірқабатты жабынды  қолдану жұмыс өндіру жылдамдығын  ілгерілетеді. Әртүрлі енді (1 ден 15м  дейін) орамалар қандай күрделі  жабынды болса да жігінің аздығымен  ерекшеленеді.

         Шатырдың ылдиы 15% болса ораиа  материалдың лентасы су ағысына  қарай тікелей жапсырылады, ал 15% ылдилығы аз болса паралельді  жапсырылады. Лентан қарама-қарсы  жапсыруға болмайды. Шатыржалдың  бойында жатқан лента  көрші  жатқан беткейдің астына 250 мм кем емес қылып салынады.

Егер ораманың ұзындығы ғимараттың ұзындығынан кем болса,онда лентаның тігістерібіріктіріліп, көрші лентаның жабылуы 100мм аз болмау тиіс. Осындай жабылым төменгі және жоғарғы қатарға да қатынасты. Ылдилылығы 5-8%дейін болса жабылу ені  барлық жағынан да 100мм кем болмау керек. Ылдилылығы үлкен болған жағдайда жабындының ені төменгі қатарда 70мм кем емес, ал жоғарында 100мм ден кем болмауы қажет.

             Төсеуге арналған орама материалдар ,сусымалы материалдан тазартылыу  тиіс. Қарақағазды фиброщеткасымен  сусымалы материалдан тазартады. Шаңтәріздес себінділерді жасыл  мұнай майымен, лаколейм, немесе  керосинмен кетіреді.Шаңды себінділерді  алдын-ала тазалап, өңделіп, жайылған  орамаларды 20 сағат таза ауада  ұстау керек,СОдан кейін ғана  ораманы қайта орауға болады.

Орамалы жабынды материалдарды ыссы (160-180С) температурада желімдейді және салқын (90С) темперарурада мастикамен желімдейді.Жабыдысыздары тек ыссылай желімделінеді.Салқын мастиктардың ыстық мастиктерге қарағанда айырмашылығы созылмалыдан басқа (талькты ұнтақ, изветтен, күлден,төменмаркалы цементтен т.б.) және антисептик, қосындылардан- ауаға тарамайтын (майлы солярка, трансформатор т.б. майлар) немесе ауада ұшып кететін(бензин,лигроин, сольвент, уайт-спирит, керосин). Жабынды ыстық мастикамен орындалады,ұзақ уақытқа жеткілікті, төзімді, бірақ орындалуы күрделі.

Руберойд төсемінің жоғарғы тігісі ені80-100мм мастикамен жағылуы керек. Материалдың жабылынбайтын қатарын,сонымен қатар екі жақты жабынды қатары бар жабындыны желімдемес бұрын,келесі жағына домалатып алу керек. Ыссы битумды қарамайлы мастиканы 220-160С температурада ысытады. Салқын мастиканы жаққаннан кейін бір кабат рубероидты 35-40минуттан кейін жапсырады, келесі қабат 12 сағаттан ерте болмауы қажет. 

Орама жамылғы төсегенде ағаш негізіне қосымша төменгі қабатына орама материат жайып, шегелеп (150см обрешоткадан кейін) қояды. Шыныматаны қолданғанда оның әрбір қабатын ыстық мастикамен сіңдіреді. Жоғарғы бетін ,қорғаныс қабатын битумды мастикамен, ұсақ гравии қосылады. Жабынды төсемінің қосылған жердерін артық шығып тұрған жерлеріне қосымша жабынды қабатымен жабылады.

Жабындының жоғарғы қабаты механикалық кедергілерден қорғау үшін, арнайа прубероид лентасымен (брондалынған) жабылады. Төбе ылдилылығы 5 процетте қорғаныс қабатына ыстық битумға батырылынып гравии немесе құм қолданылады.Күннің радиациясы жоғары аудандарда төсеніштің жоғарғы қабаты алюминии унтағы қосылған бояумен боялынады.

Ерітілген битум және мастикалар жоғарғ қабаттарға механика түрімен немесе қолмен көтерілінеді.Механикалы түрін қолданғанда ерітілген битум немесе мастиканы компрессордың көмегімен қысыммен шланг арқылы жібепіп, форсунка арқылы құяды. Ерітілген битумды ия мастиканы кран арқылы арнайы ыдыстен көтеруге де болады.

Қол жұмысында ерітілген битум мен мастиканы конус тәріздес арнайы жасалынған ыдысқа құйып жеткізеді. Жоғары жағы тар ыдыс ыссы битумды тасымалдағанда оның сууына жол бермейді.

Қолданылатын құрал жабдықтар: Гравии мен құмды кептіретін мұржасыз темір пеш, битум пісіретін қазан, шаң тазартатын бояйтын компрессор, мастика құятын ожау, ораманы сусымалы заттардан тазартатын станок, термостар, тасымалдайтын шелек, 80-100кг каток, сапасын тексеретін білте тақтайша.

 Соңғы уақыттарда ерітілетін  руберойд кеңінен тараталып жүр, бұл материалдың тасымалдануы,әзірленуі, битум мастикасын салғанда операциялар  азаяды.

Бұндай рубероидтты мастиканы қабатын  сұйықтап,оған жағу кезінде желімдейді. Мастиканы сұйықтатып немесе газды ашық отпен ерітеді,немесе сұйық отынмен жанатын горелкамен , инфрокраскалық горелгамен, өрт қауіпсіздігін сақтап,жабынды жабу кезінде барлық технологияларды қадағалап,отыру қажет екенін естен шығаумау керек.Өрт қауіпсіздігін сақтау жолында төбе жабындысына растворительдер мен уайт-спиритті қолданады.

Мастикалық жабынды

Көп жағдайларда орамалы жабындыға қарағанда  механикалық мастикалық жабынды ұйымдастырылады. Осыған байланты рулонды жапсырмаға қарағанда арзанға түседі.Мастикалы жабындылар армираланған, армираланбаған және аралас болып келеді.

Және де олар орамалы бірнеше қабатты болып келеді.

Мастикалық жабынды гидроизоляциялы төсем бір-біріне бірнеше қабат битум-латексы  ЭГИК эмульциясы жұғылған , және қалыңдығы10мм ыстық мастика қорғау қабаты, батырылған ұсақ гравии немесе минералды ұнтақ. Бір немесе бірнеше қабатты мастика шыныталшығымен шыныторлармен армирлануы мүмкін.

Мастикалық жабындының негізін әзірлеу рулонды жабындының әзірленуінен айырмашылығы жоқ десе де болады. Негізін әзірлеу битумды грунтовкаиен боялынылады.

Мастика пневматикалық шашатын-пистолетпен 3-4 қайтара шашылтады. Әрбір қабаты алдыңғы қабаты кепкеннен кейін боялады. Армираланған материал ұзынынан, көлденеңіне де 100мм бір-бірінің үстіне төселінеді.

Бытырау армированиясы шыныталшықтарын пайдалану арқылы шашатын-пистолет арқылы арнайы жарғыш қондырғымен қолданылады. Негізгі мастикалық жабылымды орындау шұқыды желімдеп,ой жерлерге қосымша қабат құйылады. Жанастыру негізгі қабатты орналасырғаннан кейін жүзеге асады.

Қызып кетуден (күн радияциясынан) сақтау үшін мастикалык жабындыны құрамына қарай алюминий ұнтағы қосылған бояумен бояйды. Және де сырқы қабатын қорғау үшін гравий мен құм ұнтағын пайдалану ұсынылады.

Аралас жабындылар төиенгі қабаты мастикамен оның үстіне ыссы мастика қабаты рулонды материалдардан құралады. Жоғарғы рулонды қабаты қорғаныс қабаты,ал төиенгі қабаты тапшы емес мастиканы қолдануға себебін тигізеді.

Дәріс 12.

Тақырып:    «Әрлеу жабуларын жасау технологиясы»

Сұрақтар

1.Әрлеу жабындарының  міндеті және түрлері

2. Сылақ жабындарын  жасау технологиясы

3.Арнайы сылақ  жабындарын жағу технологиясы

Сылақты жасау үшiн бір қалыпты, тегiс немесе ғимарат және имараттардың құрастырымдық элементтерiнiң әдейi өңдеген беттерiне қолданады(сыртқы және iшкi қабырғалар, қалқалар, төбелер, бағаналар тағы басқалар). Тегiстейтiн жiк оған нақтылы форманы береді, жауын-шашындардың әсерлерінен және тағы басқалар ішкі әсерлерден қорғайды, санитарлық-гигиеналық шарттарды жақсартады. Сылақтың сыртқы жiгi жобалап қойылған конструкцияның кескiн-келбетiн қамтамасыз етедi, сылақ декоративтiк - қорғау функцияларын орындайды.

Сылақтың барлық түрлерiн орындау технологиясы бойынша екi принциптi өте жақсы топқа бөлуге болады. Бiрiншiге ылғалды немесе тұтас сылақтар жатады, екіншіге – құрғақ. Айта кету керек, құрғақ сылақтың құрылымы негізінен қаптау жұмыстарына жатады, және осы оқу құралының бұл бөлiмiнде қаралмайды.

Және  сылақ туралы айтқанда мынаны қоса кету керек, құрылыстың индустрияландыруы не құрылыс алаңынан өңдеу жұмыстарының бұл түрiн едәуiр ығыстырды. Құрастырмалы конструкцияларды дайындаудың биiк дәрежесi тұсқағаздардың тығындау, бояумен және жапсырмамен істеуге  мүмкiндiк бередi. Әйтсе де, жеке жобалар бойынша кiрпiш және тұтас құрылыс, құрылыстағы сылақтың алмастырылмайтындығы (сәулетшiлерлер және қала салушылардың мақтанышы, көрнекi болып қалыптасады) бұл биiк ұста талап ететiн өте жеңiл емес дағды, жұмыс материалының құпияларын ұмытқыза алады.

Ылғалды сылақтың жамылғыларын тағайындауларға байланысты кәдiмгi, сәндiк немесе арнайы бола алады. Кәдiмгi сылақ кiрпiш, ағаш және бетон беттерiнiң теңестiруi үшiн сылақ ерiтiндiнiң жұмыстанылатын бетiне келтірумен жасалады; сәндiгi қабаттай беттегi арнайы фактураның жасауы ғимараттардың эстетикалық айқындылықтың күшейтуi үшiн жолымен сылақ арнайды; арнайы – беттердi ылғалдан сақтау үшiн (судан қорғау сылағы), дыбыс толқындарының белгiлi дәрежеде жұту (акустикалық сылақ), қоршаушы құралымдарды жылыту (жылуды оқшаулайтын сылақ), қышқылдардың әсерiнен конструкциялар және бөлмелердiң қорғау, сiлтiлер (қорғайтын сылақ), ренткен шығару және тағы басқалар.

Ылғалды сылақ үшiн цемент, гипс, извест, цемент - извест тағы басқа ерiтiндiлерi әр түрлi толтырғыштармен қолданады(құм, тас қоқымы - ұсақ тас, күйiндi, үгiндi, керамзит құмы). Ерiтiндiлердің ұсатсуын тездету және баяулату үшін керек болса малдың сақар, хлорлы кальци, ерiтiндiлерiне тағы басқа компоненттерді қосады. Сәндiк сылақтаулар үшiн ақ және түрлi түстi цементтер, мәрмәр қоқымы, слюданы және әр түрлi пигменттердi қолданады. Арнайы сылақ ерiтiндiлерiнде олардың тағайындауына байланысты iсiнген перлит, вермикулит, сұйық шынының ерiтiндiсiн, баритті және металл құмын қолданыла алады.