Электр қондырғыларын орнату қағидалары

189. Осы Қағидалардың 185 және 187-тармақтарының талаптарына қосымша  және осы Қағидалардың талаптарын  сақтаулармен оның кедергiсiне  немесе жанасу кернеу көрсетiлетiн  жерге тұйықтау құрылғылары орындауына қосымша:

1) жердегi жабдық немесе  жерге тұйықтағыш құрылғы жалғауыш  жерге тұйықтау өткiзгiштерi кемiнде 0,3 м тереңдiкке салу;

2) күш беретiн трансформаторлардың  жерге қосылатын бейтараптарының  қоныстары осы маңай, тұйықтағыш (төрт бағытта) өзеннiң көлденең  жерге тұйықтағыштар ұзындығынан  салу.

Жерге тұйықтау құрылғысы электр қондырғының қоршауынан тыс жерге шығып кеткенде, электр қондырғының аумағынан тыс орналасқан көлденең жерге тұйықтағыштар кемінде 1 м тереңдігінде салынады. Осы жағдайда жерге тұйықтау құрылғысының сыртқы контуры доғалы немесе дөңгелектелген бұрыштары бар көпбұрыштың түрiнде орындалады.

190. Электр қондырғыларды  сыртқы қоршауды жерге тұйықтағыш  құрылғыға қосуға рұқсат етiлмейдi. Егер электр қондырғылар 110 кВ  және одан жоғары ӘЖ жүрсе, оның барлық периметрі бойынша  қоршаудың бағандарында 20 - 50 м, тік периметрдің көмегімен 2-3 м ұзындыққа жерге тұйықталады.  Мұндай жерге тұйықтауды орнату үшін арматурасы электрлі темір буындармен жалғанған, темір және темірбетон табантіректерімен қоршау қажет емес.

Сыртқы қоршаумен ішкі, сыртқы және екі жағынан бойлай орналасқан, жерге тұйықталған қондырғылар элементтерінің арасында, электр байланысын болдырмау үшін арақашықтары 2 м кем болмауы керек. Металдық коммуникациялар және басқа көлденең жерге тұйықтағыштар, құбыр және металдық қабығы бар кәбілдер кiретiн қоршаудың сыртына кемiнде 0,5 м қоршау табандылардың арасындағы тереңдiкке ортасында салуы керек. Ішкi металдық қоршауларды сыртқы қоршауға қабысулар орындарында кемiнде 1 м ұзындықтағы кiрпiш немесе ағаш орнатылуы  тиіс.

Электр қабылдағыштардың орналасуында олардың қоректенуi сыртқы қоршауда бөлгiш трансформаторлар арқылы iске асырылады. Бұл трансформаторларды қоршауда орнатуға рұқсат етiлмейдi. Қоршауда орналасқан сызық, бөлгіш трансформаторларының жалғастырғыш екінші кезектік орамасы және электр қабылдағышы, жерге тұйықтағыш қондырғылардағы маңызы есептелген кернеу жерден оқшаулануы керек.

Егер көрcетiлген шаралардың, ең болмаса, біреуі орындалуы мүмкiн болмаса, онда жерге тұйықталған қондырғы, металдық қоршаудың бiр бөлiктерi және сыртқы және қоршаудың iшкi жақтарымен жанасу кернеуi мүмкiн мәндердi аспайтындай етiп, әлеуеттерді теңестiрулердi орындауға қосады. Кедергi бойынша құрылымның осы мақсатпен орындаудың жанында оған және тереңдiкке 1 м, көлденең жереге тұйықтағыш қоршаудың сыртынан 1 м қашықтықта салуы керек. Бұл жерге тұйықтағыш, кемінде төрт нүктедегі жерге тұйықталып қондырғыларға қосылады.

191. Егер электр қондырғының  жерге тұйықтау құрылғысы, басқа  электр қондырғының жерге тұйықтау  құрылғысымен металл қабығы бар  кәбілмен, орамсауытпен немесе басқа  металдық байланыстар арқылы  тұйықталса, онда ғимарат айналасында  басқа электр қондырғыны әлеуеттi теңестiру үшiн немесе оған  мына шарттардың бiрi қолданылуы  керек:

1) ғимараттың іргетасы  немесе жабдығы орналасқан аумақтың  периметрi, бұл ғимарат немесе  аумақ әлеуеттерінің теңестiру  жүйесімен бiрлескен жерге тұйықтағыш 1 м тереңдiкке және 1 м қашықтықта төсеу, ал ғимаратқа кіреберістерде немесе кіретін жерлерде өткізгіштерді жерге тұйықтағыштан 1 және 2 мқашықтықта тиісінше 1 және 1,5 м тереңдікке төсеу және осы өткізгіштерді жерге тұйықтағышпен қосу;

2) егер бұл ретте әлеуеттерді  теңестірудің рұқсат етілетін  деңгейі қамтамасыз елітсе, осы  Қағидалардың 204-тармағына сәйкес  жерге тұйықтағыштар ретінде  темірбетонды іргетасты қолдану.

Егер ғимарат айналасында асфальт жыртыстары, соның ішінде кіреберіс және көлік кіреберісінде болса, 190-тармақтың 1 және 2-тармақшаларында көрcетiлген шарттардың орындалуы қажет болмайды. Егер, кейбір кіреберістерде (кіретін жерде) тармағы болмаса, 1-тармақта көрсетілгендей немесе 190-тармақтың 2-тармақшасының талаптары сақталса орындалуы мүмкін. Барлық жағдайларда осы Қағидалардың 191-тармағының талаптары орындалуы тиіс.

192. Әлеуетті шығаруды  болдырмау үшiн бейтарап жерге  тұйықтаумен желiнiң жоғары 1 кВ  электр қондырғылардың жерге  тұйықтағыш құрылғыларының шектерiне  тиiмдi болатын электр қабылдағыштардың  жасалынған кәбілдiң жоғары 1 шаршы  кернеумен электр қондырғыны  жерге тұйықтағыш құрылғының шектерiндегi мұндай электр қабылдағыштардың қоректенуi керек болса, сызық бойынша 1 кВ тарапта ажыратылған бейтараптандырғышы бар трансформатордан iске асыруға болатын трансформаторлардың бейтарап жерге тұйықтауы бар 1 кВ орамдарынан қоректену металдық қабықсыз және бронсыз рұқсат етiлмейдi немесе ылғалға арналған кәбілмен жүзеге асырылады.

Жерге тұйықтағыш құрылғыда бұл кернеуде тесiлетiн сақтандырғыш, ажыратылған бейтараптандырғышы бар трансформатордың тарапқа орнатылған төменгi кернеуiн iстеудi кернеу асуы керек.

Мұндай электр қабылдағыштардың қоректенуi сондай-ақ бөлгiш трансформатор арқылы iске асады. Егер ол 1 кВ-ден жоғары электр қондырғының жерге тұйықтау құрылысы алып жатқан аумақ бойынша өтсе, электр қабылдағышқа, оның екiншi орамынан бөлгiш трансформатор және сызық, атқаратын жерге тұйықтағыш құрылғымен орындалады.

 

 

5. Оқшауланған  бейтарабы бар желiлердегi кернеуі 1 кВ жоғары электр қондырғыларының  жерге тұйықтау құрылғылары

 

 

193. R, Ом жерге тұйықтау  құрылғысының кедергісі оқшауланған  бейтарабы бар 1 кВ жоғары электр  қондырғыларында табиғи жерге  тұйықтағыштардың кедергісін есепке  алып, кез келген жыл мезгілінде  есептік жерге тұйықтау тогы  өтуі кезінде болуы тиіс:

R ≤ 250/I, бірақ 10 Ом-нан көп емес,

мұндағы I – жерге тұйықтаудың есептік тогы, А.

Есіптік ток ретінде мыналар қабылданады:

1) сыйымды токтар өтелмейтін желiлерде - жерге толық тұйықталатын ток;

2) сыйымды токтар өтелетін  желiлерде:

өтейтін аппараттар қосылған жерге тұйықталған құрылғылар үшін – осы аппараттардың ең қуаттысының 125 % номиналды тогына тең ток.

өтейтін аппаратар қосылмаған жерге тұйықталған құрылғылар үшін – өтейтін аппараттардың ішінен ең қуаттысын өшіргенде осы желіде өтетін жерге тұйықталатын ток.

Есептi жерге тұйықтау тогы бұл токтың ең көп мәні бар желі схемаларын пайдалануда мүмкін болып айқындалуы тиіс.

194. Оқшауландырылған бейтарабы  бар кернеуі 1 кВ дейiн электр  қондырғылары үшiн жерге тұйықтау  құрылғылары қолданғанда бiр уақытта  осы Қағидалардың 200-тармағының шарттары  орындалуы тиіс.

Жерге тұйық қосылған бейтарабы бар 1 кВ дейінгі кернеулі электр қондырғылары үшін бір мезгілде жерге тұйықтау құрылғысын пайдаланғанда, жерге тұйықтау құрылғысының кедергісі осы Қағидалардың 197-тармағында көрсетілгеннен артық болмауы тиіс немесе жерге тұйықтау құрылғысына осы кәбілдердің ортақ ұзындығы кемінде 1 км болғанда, кемінде екі кәбілдің (кез келген кернеудегі) қабықшалары мен сауыттары қосылуы керек.  

195. 6-10/0,4 кВ кернеудiң қосалқы  станциялары үшiн бiр ортақ  жерге тұйықтау құрылғысы орындалуы  керек, оған мыналар қосылуы тиіс:

1) 1 кВ дейiн тарапта  трансформатордың бейтарабы;

2) трансформатордың корпусы;

3) кәбілдердiң металдық  қабықтары және сауыты;

4) 1 кВ дейін және одан  жоғары кернеудегі электр қондырғылардың  ашық өткiзушi бөлiктерi;

5) сыртқы өткiзушi бөлiктер.

Қосалқы станция алып жатқан алаңның айналасында кемінде 0,5 тереңдікте және қосалқы станция ғимараты іргетасының шетінен немесе ашық орнатылған жабдық іргетасының шетінен 1 м аспайтын қашықтықта жерге тұйықтау құрылғысына қосылған жабық көлденең жерге тұйықтағыш (контур) салынуы тиіс.

196. Тиімді жерге тұйықталған  бейтарабы бар 1 кВ жоғары кернеулі  желінің жерге тұйықтау құрылғысымен  бір ортақ жерге тұйықтау құрылғысына  біріктірілген оқшауландырылған  бейтарабы бар, 1 кВ жоғары кернеулі  желінің жерге тұйықтау құрылғысы  сондай-ақ осы Қағидалардың 185 және                 186-тармақтарының талаптарын қанағаттандыруы тиіс.

 

 

6. Жерге тұйық  қосылған бейтарабы бар желiлердегi

1 кВ-ге дейiн  кернеудегі электр қондырғыларының

жерге тұйықтау құрылғылары

 

 

197. Жерге тұйық қосылған  бейтарабы бар электр қондырғыларында  генератордың немесе үш фазалық  айнымалы ток трансформаторының  бейтарабы, тұрақты ток көзiнiң  орташа нүктесi, бiр фазалы ток  көзi шығарындыларының бiрi жерге  тұйықтағышқа қосылуы тиіс.

Бейтарапты жерге тұйықтауға арналған жасанды жерге тұйықтағыш генератордың немесе трансформатордың жанында орналасады. Цех iшiндегi қосалқы станциялар үшiн жерге тұйықтағышты ғимарат қабырғасының жанында орналастыруға рұқсат етiледi.

Егер қосалқы станция орналасқан ғимараттың iргетасы табиғи жерге тұйықтағыштар ретiнде қолданылса, трансформатордың бейтарабы кемінде екі металды бағаналарға немесе кемiнде екi темiрбетон iргетастың арматурасына пiсiрiп дәнекерленген бөлшектеріне қосу жолымен жерге тұйықталады.

Кіріктірілген қосалқы станциялар көпқабатты ғимараттың түрлі қабаттарында орналастырылғанда, осындай қосалқы станциялардың трансформаторлар бейтарабының жерге тұйықталуы арнайы салынған жерге тұйықтау өткізгіші арқылы орындалуы тиіс. Бұл жағдайда жерге тұйықтау өткізгіші трансформаторға ең жақын орналасқан ғимараттың бағанасына қосымша қосылуы тиіс, ал оның кедергiсi трансформатордың бейтарабы қосылған жерге тұйықтау құрылғының кедергiсін айқындауда есепке алынуы тиіс.

Барлық жағдайларда жерге тұйықтау тізбегінің үзiлiссiздiгiн қамтамасыз ету және жерге тұйықтау өткiзгiштi механикалық зақымданулардан қорғау  шаралары қолданылуы тиіс.

Егер трансформатордың немесе генератордың бейтарабын тарату құрылғысының нөлдік шинасымен жалғайтын өткізгіште ток трансформаторы орнатылған болса, онда жерге тұйықтау өткiзгiші трансформатордың немесе генератордың бейтарабына тiкелей емес, бiрден ток трансформаторынын кейін нөлдiк өткiзгiшке қосылуы тиіс. Сондай-ақ ток трансформаторына бөлiнуi бар жүйесiндегi электр қондырғы жұмысының жағдайындағы нөлдiк қорғаныш өткiзгiшiн қосу нөлдiк жұмыс және нөлдiк қорғайтын өткізгішпен орындалуы тиіс.

Токтың трансформаторын генератордың (трансформатордың) бейтарабы шығатын жеріне жақын орналастыру керек.

198. Генератордың немесе  трансформатордың бейтараптары  немесе бiр фазалы ток көзiнiң  шығатын жерлері қосылған жерге  тұйықтау құрылғысының кедергісі  кез келген жыл мезгілінде  үш фазалы ток көзінің 660, 380 және 220 В немесе бір фазалы ток  көзінің 380, 220 және 127 В сызықтық кернеулерінде  тиісінше 2, 4 және 8 Ом аспауы тиіс. Бұл кедергi табиғи жерге тұйықтағыштарды, сондай-ақ кемінде ығысатын екі  желі болғанда, ӘЖ нөлдік өткізгіштің  қайталама өткізгіштерінің жерге  тұйықтағыштарын пайдалану есбімен  қамтамасыз етілуі керек. Бүл  ретте генератордың немесе трансформатордың  бейтарабынан немесе бір фазалы  ток көзінің шығатын жерінен  тікелей жақындықта орналасқан  жерге тұйықтағыштың кедергісі  үш фазалы ток көзінің 660, 380 және 220 В немесе бір фазалы ток  көзінің 380, 220 және 127 В сызықтық кернеулерінде  тиісінше 15, 30 және 60 Ом аспауы тиіс.

Жердің үлестік кедергісі с > 100 Ом˙м болғанда, жоғарыда көрсетілген нармаларды 0,01 с есе, бірақ он еседен артық емес ұлғайтуға рұқсат етіледі.

199. Ұзындығы 200 м артық ӘЖ ұштарында (немесе оның тармақтарында), сондай-ақ жанама тиіп кеткен кезде қауіпсіздік шаралары ретінде электр қондырғы автоматты түрде өшетін ӘЖ-ден бастап электр қондырғыларына енгізулерде нөлдік жұмыс сымдарын қайта жерге тұйықтау қажет. Бұл ретте, ең алдымен, табиғи жерге тұйықтағыштар (жер астындағы тiреулердiң бөлiктерi, сондай-ақ найзағайдан болатын асқын кернеулерден қорғау үшін жасалған жерге тұйықтау құрылғылары) қолданылады.

Егер осыдан жиi жерге тұйықтаулар найзағайдан болатын асқын кернеулерден қорғау шарттары бойынша керек болмаса, көрcетiлген қайтадан жерге тұйықтаулар орындалады.

Тұрақты ток желiлерiндегi нөлдiк өткiзгiштiң қайтадан жерге тұйықтаулары, жер астындағы құбырлармен металды жалғағыштары жоқ жекеленген жасанды жерге тұйықтағыштар көмегiмен iске асырылуы тиіс. ӘЖ-дегі назағайдың шамадан тыс кернеуінен қорғау үшін орнатылған тұрақты токтың жерге тұйықтағыш құрылғылары нөлдік жұмыс сымын қайта жерге тұйықтау үшін қолданылады.

Нөлдiк өткiзгiшті қайтадан жерге тұйықтауға арналған жерге тұйықтау өткiзгiштерінің көлемі осы Қағидаларға 5-қосымшаның 45-кестесінде келтірілген көлемнен кем болмауы керек.

200. Кез келген жыл мезгіліндегі  әрбiр ӘЖ-дiң нөлдiк жұмыс өткiзгiшiнiң  барлық қайтадан жерге тұйықтауларының (соның iшiнде табиғи) жерге тұйықтағыштарын  ортақ кедергiсі үш фазалы ток  көзінің 660, 380 және 220 В немесе бір  фазалы ток көзінің 380, 220 және 127 В  сызықтық кернеулерінде тиісінше 5, 10 және 20 Ом аспауы тиіс

Жердің үлестік кедергісі с > 100 Ом˙м болғанда, жоғарыда көрсетілген нармаларды 0,01 с есе, бірақ он еседен артық емес ұлғайтуға рұқсат етіледі.

 

 

Оқшауландырылған бейтарабы бар желiлердегi кернеуі 1 кВ-ге дейін электр қондырғыларының жерге тұйықтау құрылғылары

 

 

201. Оқшауландырылған бейтарабы  бар 1 кВ-ге дейінгі желінің ашық  өткізгіш бөліктерін қорғаныс  жерге тұйықтау үшін қолданылатын  жерге тұйықтау құрылғыларының  кедергісі: 

R ≤ Uпр /І шартына сәйкес келуі тиіс.

мұндағы R – жерге тұйықтау құрылғысының кедергісі, Ом; Uпр – жанасу кернеуі, оның мәні 42 В тең деп қабылданады; І – жерге тұйықтаудың толық тогы, А.     

Трансформаторлардың немесе генераторлардың 100 кВ.А аспайтын қуаты кезінде 10 Ом дейінгі жерге тұйықтау құрылғысының кедергісіне рұқсат беріледі. Кедергінің осы мәні, сондай-ақ жинақ қуаты 100 кВ.А жоғары емес параллельді жұмыс істейтін бірнеше генераторлар (трансформаторлар) үшін де  рұқсат етіледі.

 

 

8. Үлкен шекті  жер кедергісі бар аудандардағы