Электр қондырғыларын орнату қағидалары

16. Барлық қоршайтын және  жабылатын құрылғылар жергілікті  талаптарға сәйкес жеткілікті  механикалық берік болуы тиіс. Кернеу тогы 1 кВ жоғары болғанда  қоршайтын және жабылатын металл  құрылғының жуандығы кемінде 1 мм болуы қажет. Механикалық ақаулардан кәбілдер әуе қорғау сымдары үшін арналған құрылғылар машиналарға, аппараттарға және құралдарға орнатылуы тиіс.

 

 

2. Электрмен жабдықтау  және электр желілері

 

 

1. Жалпы ережелер

 

 

17. Электрмен жабдықтау  желілерінің жүйесін жобалау  мен электр қондырғыларын қайта  жаңғырту кезінде мынадай мәселелер  қарастырылады:

1)  кернеудің басқа класс желілерімен қайта құрастырылатындары мен қайта құрастырылатын қолданыстағы электр желілерінің оңтайлы үйлесімділігін есепке ала отырып, электрмен жабдықтау жүйелері мен электр жүйелерінің келешектегі дамуы;

2)  ведомстволық тиесілігіне қарамастан, электр желілерінің әрекет ету аймағында орналасқан барлық тұтынушылардың кешенді орталықтандырылған электрмен жабдықтауды қамтамасыз етілуі;

3)  келешекке белгіленген шекті деңгеймен ҚТ тогын шектеу:

4)  электр энергиясының шығынын азайту.

Бұл ретте, кешенде технологиялық резервтеудің экономикалық тиімділігін және мүмкіндігін есепке ала отырып, ішкі және сыртқы электрмен жабдықтау қарастырылады.

Резервтеу мәселесін шешу кезінде электр қондырғы элементтерінің жүктелу қабілеті, сондай-ақ технологиялық жабдықтағы қордың бар болуы есепке алынады.

18. Электрмен жабдықтау  жүйелерін дамыту мәселесін шешу  кезінде жөндеу, апаттық және  апаттан кейінгі режимдер есепке  алынады.

19. Энергия жүйесінің нысандары  болып табылатын өзара резервтелетін  тәуелсіз ток көзін таңдау  кезінде, жүйелі ауыр авариялар  кезінде осы ток көздерінде  кернеу тогының бір мезгілде  ұзақ мерзімге жоғалуы, сондай-ақ  энергия жүйесінің электр бөлігіндегі  ақаулары кезінде релелік қорғаушы  мен автоматиканың әрекетінде  кернеу тогының толық жоғалуы  немесе бір мезгілде тәуелді  аз уақытқа төмендеуі есепке  алынады.

20. Электр желілерін жобалау  оларға қызмет көрсетудің түрі (тұрақты кезекшілік, үйдегі кезекшілік, көшпелі бригадалар және т.б.) есепке алынып жүзеге асырылады.

21. Кернеу тогы 3-35 кВ электр  желілерінің жұмысы резистор  немесе доға сөндіруші реактор  арқылы жерге тұйықтау, бейтараптамамен, сондай-ақ оқшауланған бейтараптамамен  қарастырылған.

110 кВ электр желілерінің  жұмысы тұйық жерге қосылған, сондай-ақ тиімді жерге тұйықталған  бейтараптамамен қарастырылуы тиіс.

220 кВ электр желілерінің  жұмысы тек қана тұйық жерге  қосылған бейтараптамамен қарастырылуы  тиіс.

Тұйықталған ток сыйымдылығының қарымталануы токтық тұрақты режимі кезінде қолданылуы тиіс:

1) ӘЖ темір-болат және  металл тіреулері бар 3-20 кВ желілерінде  және барлық 35 кВ және 10 А жоғары  желілерде;

2) ӘЖ темір-болат және  металл тіреулері жоқ: 3-6 кВ және 30 А жоғары кернеу тогы; 10 кВ  және 20 А жоғары; 15-20 кВ және 15 А  жоғары кезінде;

3) схемада 6-20 кВ трансформатор-генератор (генераторлық кернеу тогында) блоктарынан  – 5 А жоғары.

Токтың жерге 50 А аса тұйықталуы кезінде екіден кем емес жерге тұйықтау доға сөндіргіш реактор қолданылады.

 

 

2. Электр қабылдағыштардың  санаттары және электрмен жабдықтаудың  сенімділігін қамтамасыз ету

 

 

22. Электрмен жабдықтаудың  сенімділігін қамтамасыз етуге  қатысты электр қабылдағыштар  мынадай үш санатқа бөлінеді:

І санаттағы электр қабылдағыштар – электрмен жабдықтаудағы үзілісі адамдардың өміріне қауіп төндіретін, кәсіпорындардың экономикасына айтарлықтай зардап тигізетін, негізгі қымбат жабдықтың зақымдалуы, өнімнің жаппай бүлінуі, күрделі технологиялық үрдістің бұзылуы, коммуналдық шаруашылықтың аса маңызды элементтерінің қызмет етуінің бұзылуына әкеліп соғатын электр қабылдағыштар.

І санаттағы электр қабылдағыштардың құрамынан іркіліссіз жұмысы адам өміріне қауіп төндірудің, жарылыстардың, өрттердің және негізгі қымбат тұратын құрал-жабдықтардың бұзылуының алдын алу мақсатында өндірістің авариясыз тоқтамауына қажет электр қабылдағыштардың ерекше тобы бөлінеді.

ІІ санаттағы электр қабылдағыштар – өнімнің жаппай шығарылмауына, жұмысшылардың, механизмдердің және өнеркәсіптік көліктің жаппай тоқтап тұруына, қала және ауыл тұрғындарының айтарлықтай санының қалыпты қызметінің бұзылуына әкелетін электр қабылдағыштар.

ІІІ санаттағы электр қабылдағыштар – І және ІІ санаттағы электр қабылдағыштарға жатпайтын электр қабылдағыштар.

23. І санаттағы электр  қабылдағыштар екі тәуелсіз өзара  резервтегі қорек көздерінен  электр энергиясымен жабдықталады, қорек көздерінің біреуінен электрмен  жабдықтаудың бұзылуы кезінде  олардың электрмен жабдықталу  үзілісі қоректі автоматты қалпына  келтіру уақытында болуына ғана  жол беріледі.

І санаттағы электр қабылдағыштардың ерекше тобын электрмен жабдықтау үшін тәуелсіз өзара резервтейтін үшінші қорек көзінен қосымша қоректендіру көзделген.

Электр қабылдағыштардың ерекше тобына арналған үшінші тәуелсіз қорек көзі және І санаттағы қалған электр қабылдағыштарға арналған екінші тәуелсіз қорек көзі ретінде жергілікті электр станциялары, энергия жүйесіндегі электр станциялар (жекелей, генераторлық кернеу шиналары), тоқтаусыз қоректендірудің арнайы агрегаттары, аккумуляторлық батареялар және т.б. қолданылады.

Егер электрмен жабдықтаудың резервтелуімен технологиялық үрдістің қажет үздіксіздігін қамтамасыз ету мүмкін болмаса немесе электрмен жабдықтаудың резервтелуі экономикалық лайықсыз болса, технологиялық резервтеу жүргізіледі. 

Аса күрделі токтаусыз технологиялық үрдісі бар І санаттағы жұмыс тәртібі қалпына келуі үшін ұзақ уақытты қажет ететін, техникалық – экономикалық негіздемелері бар электр қабылдағыштардың электр жабдықталуы технологиялық үрдістің ерекшеліктерімен анықталатын қосымша талаптар қойылатын екі тәуелсіз өзара резервтейтін қорек көздері арқылы жүзеге асырылады.

24. ІІ санаттағы электр  қабылдағыштар екі тәуелсіз өзара  резервтейтін ток көздері арқылы  электр энергиясымен қамтамасыз  етіледі.

ІІ санаттағы электр қабылдағыштар үшін қорек көзінің біреуінен электрмен жабдықтау бұзылған кезде, кезекші қызметкерлердің немесе жедел-көшпелі бригаданың қимылымен резервтік қоректі қосу үшін қажет уақытқа электрмен жабдықтауда үзіліске жол беріледі.

25. ІІІ санаттағы электр  қабылдағыштар үшін электрмен  жабдықтау жүйесінің зақымдалған  элементін жөндеуге немесе ауыстыруға  арналған электрмен жабдықтаудағы  үзіліс уақыты 1 тәуліктен аспаса, электрмен жабдықтау бір қорек  көзінен жүзеге асырылады.

 

 

 

 

 

 

3. Кернеудің деңгейлері  және оны реттеу,

реактивті қуатты қарымталау

 

 

26. Кернеуді реттеу құрылғылары  ең көп жүктемелер кезінде  номиналды 105 %-дан төмен емес және  осы желілердің ең аз жүктемелері  кезінде 100 %-дан аспайтын таратушы  желілер қосылған 6-20 кВ кернеуі  бар станциялар мен қосалқы  станциялар кернеулерінің сақталуын  қамтамасыз етуі тиіс.

27. Тұтынушыда орналастырылатын  реактивті қуатты қарымталау  құрылғылары осы тұтынушының  электр құрылғыларын жалғау шарттарының  көрсетілген шегіндегі реактивті  қуатты энергожүйесінің тұтынуын  қамтамасыз етуі тиіс.

28. Электр желілеріндегі  реактивтік қуаттың қарымталау  құрылғыларын таңдау және орналастыру  қолданыстағы реактивті қуатты  қарымталау бойынша нұсқаулыққа  сәйкес жүзеге асырылады.

 

 

 

 

3. Өткізгіштерді  қыздыру, токтың экономикалық тығыздығы

және тәж шарттары бойынша таңдау

 

 

1. Қолданылу аясы

 

 

29. Қағидалардың осы тарауы  электр өткізгіштердің (оқшауланбаған  және оқшауланған өткізгіштер, кәбілдер  және шиналар) қыздыру, токтың экономикалық  тығыздығы және тәждің шарттары  бойынша қимасын таңдауда қолданылады. Егер осы шарттар бойынша анықталған  өткізгіштің қимасы басқа шарттар  бойынша (ҚТ токтарында жылулық  және электр динамикалық беріктілік, кернеудің жоғалуы және ауытқуы, механикалық беріктік, асқын жүктелуден  қорғау) талап етілетін қимадан  кем болса, осы шарттармен талап  етілетін ең үлкен қима қолданылуы  тиіс.

 

 

2. Қыздыру бойынша  өткізгіштердің қималарын таңдау

 

 

30. Кез келген мақсаттағы  өткізгіштер тек қалыпты режимді  ғана емес, авариядан кейінгі, жөндеу  жұмыстары кезіндегі және желі, шиналар секциялары арасындағы  токтың бірқалыпты таралмауы  және т.б. режимді ескергенде мүмкін  болатын шекті рұқсат етілетін  қыздыруға қатысты талаптарды  қанағаттандыруы тиіс. Қыздыруды  тексеру кезінде желінің осы  элементінің орташа жарты сағаттық  тогының ең көбі, жарты сағаттық  токтың максимумы қабылданады.

Электр қабылдағыштардың қайта-қысқа мерзімді және қысқа мерзімді жұмыс тәртібінде (жалпы ұзақтық циклі 10 мин дейінгі және жұмыс кезеңі уақыты 4 мин артық емес) қыздыру бойынша өткізгіштер қимасын тексеру үшін есептік ток ретінде ұзақ режимге келтірілген ток қабылданады. Бұл ретте:

1)     мыс өткізгіштер үшін қимасы 6 мм2 дейін, ал алюминий өткізгіштері үшін қимасы 10 мм2  дейінгі ток ұзақ жұмыс тәртібіндегі құрылғыларға арналғанындай қабылданады:

2)     мыс өткізгіштер үшін қимасы 6 мм2 асатын, ал алюминий өткізгіштері үшін қимасы 10 мм2 асатын ток мүмкін болатын токтың   коэффициентіне көбейтіндісімен анықталады, мұндағы ТҚС.в.- салыстырмалық бірліктердегі жұмыс кезеңінің ұзақтығы (циклдің ұзақтылығына қатысты қосудың ұзақтылығы).

31. Қоршаған ортаның температурасына  дейін өткізгіштердің суытылуы  үшін жеткілікті болатын қосулар  арасында тоқтату және қосу  ұзақтығы 4 минуттан аспайтын қысқа  мерзімді жұмыс режимі үшін  ең көп жіберілетін токтар  қайта – қысқа мерзімді, режим  нормалары бойынша анықталады. Қосудың 4 минуттан асатын ұзақтығы кезінде, сондай-ақ қосылулар арасында  жеткіліксіз ұзақтықтағы токтауы  кезінде, ең көп рұқсат етілетін  токтар ұзақ жұмыс тәртібіндегі  құрылғылар үшін қолданылатындай  анықталады.

32. Номиналдықтан төмен  жүктемедегі қағаз сіңдірілген  оқшауламасы бар 10 кВ кернеу кәбілдері  үшін осы Қағидалардың 5-қосымшасындағы             1-кестеде көрсетілген қысқа мерзімді асқын жүктемеге рұқсат етіледі.

33. Авариядан кейінгі режимді  жою кезеңінде егер осы тәуліктің  басқа кезеңдерінде жүктеме номиналдықтан  аспаса, 5 тәулік ішінде 6 сағаттан  аспайтын ұзақтықтағы жүктеме  максимум уақытына номиналды  полиэтиленді оқшауламасы бар  кәбіл үшін асқын жүктеме 10 %-ға  дейін, ал поливинхлоридті оқшауламасы  бар кәбілдер үшін 15 %-ға дейін  болуға рұқсат етіледі.

Апаттан кейінгі режимдегі жойылу кезеңінде қағаздық оқшаулануы бар 10 кВ дейнгі қуаттандырылған кәбілдер үшін осы Қағидалардың                         5-қосымшасындағы 2-кестеде көрсетілген деңгейде 5 тәулік ішіндегі жүктеме қолданылады.

15 жылдан асқан қолданыстағы  кәбілдік желілер үшін асқын  жүктемелер 10 % төмендетілуі тиіс.

Кернеуі 20 – 35 кВ кәбілді желілерде асқын жүктемеге рұқсат етілмейді.

34. Қалыпты жүктеме және  апаттан кейінгі асқын жүктеме  талаптары кәбілдерге және оларда  орналастырылған жалғастырушы және  шеткі муфталарға және шеткі  бітемелерге қойылады.

35. Үш фазалық токтың  төрт өткізгіштік жүйесінде нөлдік  жұмыс өткізгіштерінде фазалық  өткізгіштердің өткізгішті кемінде 50 % болуы тиіс; қажет болған жағдайларда  ол өткізгіштердің фазалық өткізгіштігі 100 %-ға көтерілуі қажет.

36. Осы Қағидалардың 5-қосымшасының 12-15 және 22-кестелерінде келтірілген  температурадан мейлінше ерекшеленетін  ортада салынған кәбілдер, оқшауланбаған  және оқшауланған өткізгіштер  мен шиналар үшін, сондай-ақ қатты  және иілгіш ток өткізгіштері  үшін рұқсат етілетін ток ұзақтығын  анықтағанда осы Қағидалардың 5-қосымшасындағы 3-кестеде келтірілген коэффициенттер  қолданылады.

3. Резеңке және  пластмасса оқшауламасы бар сымдар, баулар және кәбілдер үшін  рұқсат етілетін ұзақ мерзімді  токтар

 

 

37. Резеңке және поливинилхлорид  оқшауламасы бар сымдар, резеңке  оқшауламасы бар баулар, қорғасын, поливинилхлорид және резеңке  қабықшаларымен резеңке және  пластмасса оқшауламасы бар кәбілдер  үшін рұқсат етілетін ұзақ  мерзімді токтар осы Қағидалардың 5-қосымшасының 4-11-кестелерінде келтірілген. Олар: талсым + 65, қоршаған ауа + 25 және  жердің      + 150 С температурасы үшін қабылданған.

Бір құбырға төселетін (немесе көп талсымды өткізгіштің талсымы) желілердің санын анықтау кезінде үш фазалы ток жүйесінің төрт желілі нөлдік жұмыс өткізгіші, сондай-ақ жерге тұйықтаушы және нөлдік қорғаушы өткізгіштері есепке қабылданбайды.

Осы Қағидалардың 5-қосымшасының 4 және 5-кестелеріндегі мәліметтер оларды төсеу орны (ауада, жабындарда, іргетастарда) мен құбырлар санына қарамастан қолданылады.

Қораптарда, сондай-ақ жаймаларда түйіндермен төселген кәбілдер мен желілер үшін жіберілетін ұзақ мерзімді токтар қабылдануы тиіс: желілер үшін – осы Қағидалардың 5-қосымшасының 4 және 5-кестелері бойынша құбырларға төселген желілерге арналған сияқты, ауаға салынған кәбілдер үшін – 6-8- кестелер бойынша. Құбырларға, қораптарға, сонымен қатар шоқ түрінде лоттардағы бір уақытта қойылған өткізгіштер саны төрттен асатын болса, ашық  (ауада) орнатылған өткізгіштер тәрізді 5 пен 6 үшін 0,68; 7-9 үшін 0,63 және 10-12 үшін 0,6 төмендетілген коэффициентті енгізумен, токтар 4 және 5-кестеге сәйкес қабылдануы тиіс.

Екінші тізбектегі сымдар үшін төмендетілген коэффициенттер енгізілмейді.