Романдағы фразеологизмдердің мағыналық топтары

3. Бірсыпыра фразеологизмдер діни  ұғымдар мен ескі әдет-ғұрыптарға байланысты жасалады.

4. Кейбір тұрақты тіркестердің жасалуына аңыздар мен түрлі ұғымдар өткен тарихи оқиғалар негіз болды. Міне, сондықтан да тілдегі фразеологизмдердің бәрінде о баста конкретті тура мағынасы болған. Профессор Ғ.Ғ. Мұсабаевтың пікірінше осы күнгі жүрек жұтқан, қанішер, ит терісін басына қаптады, қатарға қосылды деген фразеологизмдердің бәрі о баста тура мағынада тура қолданылған. Бұлар талай заманның белгісін сақтап кейіннен басқа мағынаға ауысып кеткендігін айтады. Бет моншағы үзілді, бет пердесін сыпырды, ит өлген жерде т.б. деген тұрақты тіркестер де басында тура нақты мағынаны білдірген. Кейіннен қатты ұялып, біреуге тіктеп қарай алмау, біреудің айыбын бетіне басып масқаралау мағынасында фразеологизмге айналып кеткен. Соған қарамастан қазақ тілінде тұрақты тіркестер жазушының тіл шеберлігіне ерекше әсер береді. Оның басты ерекшелігі дайын қалпында қолдануы болып табылады. Атап айтқанда, сөзді таңдап жұмсау, айтылмақ ойды баршаға түсінікті, әсерлі етіп жеткізу, бір нәрсені жай хабарлау емес, суреттеу, ол үшін көріктеу тәсілдерін қолдану, синтаксистік нормаларды біршама дұрыс сақтау сияқты сипаттарды М. Әуезовтің «Абай жолы» романынан табуға болады. Тілдік-стильдік таным тұрғысынан алғанда, нағыз жоғары дәрежедегі туындылардың қазақ топырағындағы бастауларының бірі деп табамыз.

Қорыта келе, мынадай тұжырымға келеміз: Романдағы тұрақты сөз тіркестерін бөліп жаруға келмейтін, даяр қалпында қолдануды қажет ететіндін түсінеміз. Бұдан әрі фразеология саласын одан әрі әлі де тереңірек зерттеу жұмысы деп түсінеміз.       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Ефимов А.И. Стилистика художественной речи. -  Москва, 1961 ж.
2. Балли Ш. Французская стилистика. М. – Л. 1961 ж.
3. Шахматов А.А. Синтаксис русского языка М., 1952 ж.
4. Виноградов В.В. Об основных типах фразеологических единиц в русском

яхыке. Сб., «Шахматов А.А.» М. – Л. 1947 ж.

5. Будагов Б. Введение в науку о языке М., 1958 ж.
6. Смирницкий А.И. Лексикология англиского языка. М., 1956 ж.
7. Бертагаев Т. А. об устойчивых фразеологических выражениях (на

материалах современного бурят-монголского языка). М., 1955 ж.

8. Ожегов С.И. О структуре фразеологии. Лексикографический сборник

вып. 2 М., 1952 ж.

9. Касарес Х. Введение в современную лексикографию. М. – Л. 1958 ж.
10. Шанский Н.М. Лексикология современного русского языка.
11. Муратов С.Н. Устойчивые словосочетания в тюркскиз языках. М., 1961

ж.

12. Юсипова Р.Р. Устойчивые глагольные сочетания в турецком языке М.,

1965 ж.

13. Научные труды ТашГу, вып. 211, Языкознание. Ташкент, 1963ж
14. Труды по татарскому языку и литературе, кн. 2. Казань, 1963 ж.
15. Рахматуллаев Ш. У. О преобразовании грамматического строения и

именных фразеологических единиц. Ташкент 1963 ж.

16. Труды Института языка и литературы Ан КирССР, вып. 7. Фрунзе,

1956ж.

17. Бердимуратов Е. Хазирги заман қарақалпақ тили. Нөкіс, 1961 ж.
18. Телия В.Н. Что такое фразеология? Москва, 1956 ж.
19. Кенесбаев С. Исследования по казахскому языкознанию. Алматы, 1987 ж.
20. Кеңесбаев І. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. Алматы, 1977 ж.
21. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1993 ж.
22. Кенесбаев С. О некоторых особенностях фразеологических единиц в

казахском языке. Известия АН Каз ССР. Алматы, 1977ж.

23. Болғанбайұлы Ә. Ғалиұлы Қ. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен

фразеологиясы. Алматы,1997 ж.

24. Қазақша орысша фразеологиялық сөздік. Алматы, 1998ж.
25. Хасенов Ә. Тіл білімі. Алматы, 2003 ж.
26. Сыздықова Р. Абай шығармаларының тілі. Алматы 1968 ж.
27. Қожахметова Х. Фразеологизмдердің көркем әдебиетте қолданылуы.

Алматы, 1972 ж.

28. Сыздықова Р. Сөз құдіреті. Алматы, 1997 ж.
29. Сыздықова Р. Қазақ әдеби тілінің тарихы. Алматы, 1993ж.
30. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973 ж.
31. Жанпейісов Е. «Абай жолы» эпопеясының тілі. Алматы, 1976ж.
32. Кеңесбаев І. Қазақ тіл білімі туралы зерттеулер. Алматы, 1987 ж.
33. М. Әуезовтің «Абай жолы» романының жиілік сөздігі, Алматы, 1975 ж.